حاصل سفر اردوغان به ایران

رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه در نخستین روز سفرش به تهران با احمدی نژاد و منوچهر متکی وزیر امور خارجه ایران دیدار کرد. وی روزچهارشنبه (۶ آبان) نیز با علی لاریجانی رئیس مجلس دیدارو گفت‌وگو کرد. سفر اردوغان با کنفرانس مطبوعاتی او در تهران پایان یافت.

سیاست جدید ترکیه با همسایگان

ترکیه تنش با همسایگان را به صفر می‌رساند. در راستای این سیاست جدید اردوغان سفرهایی را به سوریه، عراق، پاکستان آغاز کرد که با سفر ایران به پایان می‌رسد. این سفرها برای ترکیه امنیت و سود اقتصادی فراوانی به ارمغان آورد. از سوی دیگر به اهمیت این کشور دراروپا نیز به عنوان کشور ترانزیت انرژی افزوده است. ولی گفته می‌شود بزرگترین چالش سفر کاری اردوغان ایران است. زیرا تنش بین ایران و آمریکا تابحال مانع جدی در توسعه روابط دو کشور به حساب می‌آمد. کارشناسان امور ترکیه می‌گویند، اردوغان بخوبی آگاه است که رشد مبادلات تجاری با ایران در گرو عادی شدن روابط ایران با آمریکاست. ولی وی در کنفرانس مطبوعاتی خود در تهران گفت: « دیدار من از ایران با اندیشه و تفکر میانجیگری بین ایران و آمریکا انجام نشده است.»

سفر اقتصادی اردوغان به ایران

نگاهی دقیق‌تر به همراهان اردوغان و صحبت‌های متعدد وی در دیدار با مقام‌های ایرانی نشان می‌دهد که سفرنخست وزیر ترکیه بی شک با اهداف تجاری و اقتصادی انجام گرفته است. بیش از ۳ چهارم از همراهان اردوغان نمایندگان صنایع خصوصی و باقی نیز نمایندگان رسانه‌های ترک زبان بودند.

مبادلات تجاری دو کشور سالانه حدود ۱۱ میلیارد دلار است که ۸۳ درصد آن را نفت و گاز شامل می‌شود. ایران پس از روسیه دومین تامین کننده‌ی گاز ترکیه است.

تانر ییلدیز وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه که اردوغان را در این سفر همراهی می‌کرد خبرداد، سرمایه گذاری ۴ میلیارد دلاری ترکیه در حوزه گازی ایران انجام خواهد گرفت. در اویل ماه نوامبر یک هیات فنی از ترکیه فعالیت‌های اکتشافی را در حوزه گازی پارس جنوبی آغاز خواهد کرد. ترکیه تعهد کرده است سالانه حدود ۳۵ میلیارد مترمکعب گاز از این حوزه استخراج کند.

موقعیت جدید ایران در صدور گاز به اروپا

اردوغان برای نخستین بار علنا از نقش ایران در طرح انتقال گاز از طریق لوله های نابوکو صحبت کرد. وی گفت: «من معفقد هستم نابوکو دیر یا زود به اهمیت ایران پی خواهد برد و ترکیه در نشست‌ها ضرورت این نیاز را به اعضا منتقل می‌کند.» اردوغان در کنفرانس مطبوعاتی خود در تهران اذعان داشت که ایران می‌تواند در انتقال گاز به اروپا نقش مهمی بازی کند. وی تاکید کرد که به منظور انتقال گاز ترکمنستان از طریق ایران گفت‌وگوهای لازم صورت گرفت و در این زمینه با مقام‌های ایرانی تفاهم حاصل شده است. برخی از کارشناسان امور گاز می‌گویند، ایران اکنون از لحاظ ترانزیت گاز موقعیت بهتری کسب خواهد کرد.

سوئیس از طریق ترکیه گاز ایران را می‌خرد

شرکت گازی EGL سوئیس که دو سال پیش با شرکت ملی گاز ایران به حجم ۵ میلیارد متر مکعب گاز در سال توافقنامه بلندمدت امضا کرده بود نیز امیدوار است از طریق ترکیه صدور گاز ایران امکان‌پذیر شود. سید رضا کسایی زاده ، مدیر عامل شرکت ملی صادرات گاز ایران دراین خصوص گفته است سوئیس برای انتقال گاز ایران به اروپا باید مجوزهای لازم را از ترکیه اخذ کند.

مسئولین این شرکت گفته اند که در حال حاضر بدنبال امضای توافقنامه برای صدور گاز ایران با شرکت ملی گاز ترکیه بوتاس Botas هستند. مقام های این شرکت استدلال می‌کنند که در ایران سرمایه گذاری نمی‌کنند و تنها گاز این کشور را می‌خرند. تحریم‌ها علیه ایران بنظر مسئولین این شرکت سوئیسی مربوط می‌شود به فعالیت‌های هسته‌ای و به انتقال گاز ایران ربطی ندارد.

موضعگیری های سیاسی ترکیه در قبال مسائل ایران

اردوغان سخنان صریحی نیز در قبال مسئله‌ی هسته‌ای ایران و تنش بین ایران و غرب بیان کرد که مورد توجه محافل سیاسی قرار گرفت. وی ایران و احمدی‌نژاد را در مصاحبه های خود "دوست ترکیه" توصیف کرد. اردوغان از حق ایران در مسئله هسته ای نیز دفاع کرد.

رهبران ایران برای جنبه‌های سیاسی دیدار اردوغان اهمیت ویژه‌ای قائل شدند. ترکیه به عنوان عضو ناتو که برای عضویت در اتحادیه اروپا نیز تلاش می‌کند برای ایران اهمیت فراوانی دارد. نخست وزیر ترکیه اعمال تحریم ها علیه ایران را نیز رد کرد و گفت که مخالف قطع مناسبات میان ایران و غرب هست و ایران بایستی به گفت‌وگوهای خود با غرب ادامه دهد تا مناسبات طبیعی برقرار شود.

مشکلات ایران و ترکیه

دستاوردهای اقتصادی این سفر از جمله ایجاد شرکت‌های صنعتی در مرزهای دو کشور، تاسیس بانک‌ها و شرکت هوایی مشترک بوده است. مقامات ترکیه گفته‌اند که سالانه ۱ میلیون گردشگر ایرانی به ترکیه سفر می‌کنند. قرار است تسهیلاتی نیز در امور گمرکی بوجود آید. مقامات ترکیه همچنین می‌گویند این کشور ۴ درصد حق گمرک می‌گیرد، اما ایران ۸۰ تا ۱۰۰ درصد گمرک دریافت می‌کند. کارشناسان می‌گویند مشکل اصلی ترکیه حساسیت‌های سیاسی دولت‌های غربی و آمریکا نسبت به توسعه روابط ایران و ترکیه خواهد بود.

پیش از این اردوغان گفته بود که باراک اوباما وی را در تاریخ ۲۹ اکتبر برای یک سفر کاری به واشنگتن دعوت کرده است ولی دو طرف در خصوص تعیین تاریخ این سفر گفتگو می‌کنند. اردوغان تاکید کرده بود که اگر روز ۲۹ اکتبر قطعی شود وی در خاتمه‌ی سفر خود به ایران، عازم آمریکا خواهد شد.

طاهر شیرمحمدی
تحریریه: بهرام محیی