۱۶ زن، نامزد نمایندگی مجلس ۵۰ نفری کویت

ظرف ۳ سال گذشته، اختلاف مجلس و دولت در کویت پنج بار سبب سقوط دولت‌ها شده است. آخرین بار در ماه مارس امسال تمام اعضای هیئت دولت با شکایت از دخالت‌های بی‌پایان مجلس از مقام خود کناره‌گیری کردند. پس از آن بود که امیر فرمان به انحلال مجلس داد. نمایندگان مجلس دولت را به کندی و ضعف در برخورد با بحران اقتصادی متهم کرده بودند.

ظاهر دموکراتیک

در نگاه نخست، به نظر می‌رسد که کویت از یک دموکراسی تجربه‌آموخته برخوردار است. نمایندگان از طریق برگزاری انتخابات آزاد به مجلس راه می‌یابند. آنها می‌توانند قوانین را تغییر دهند یا قوانینی نو وضع کنند. اما اهرم اصلی همواره در دست امیر است که نخست‌وزیر را شخصا منصوب می‌کند. در همه دولت‌ها تقریبا تمام وزیران را اعضای خانواده امیر تشکیل می‌دهند. علاوه بر این، در کویت هنوز نه اتحادیه‌های صنفی وجود دارد و نه احزاب. در غیاب این نهادها، رهبران قبیله‌ها، خانواده‌های متنفذ و گروه‌های پراکنده، نقشی اساسی در بازی قدرت دارند. اسلام‌گرایان در میان این گروه‌ها کم نیستند و صدای آن‌ها همواره پرطنین‌تر می‌شود.

نقش زنان

کویت برای این که ثابت کند در مسیر دموکراسی پیش می‌رود، در سال ۲۰۰۵ میلادی برای نخستین بار ورود زنان را به مجلس آزاد کرد. در انتخابات آن سال چند زن نامزد شدند، اما حتی یکی از آنان به مجلس راه نیافت. جامعه کویت، مثل همه امیرنشین‌ها، به شدت مردسالار است.

این ، از ۲۱۰ نفری که برای ورود به مجلس با هم رقابت می‌کنند، ۱۶ تن زن هستند. در دو ماه گذشته زنان تبلیغات گسترده‌ای را برای جلب حمایت افکار عمومی به راه انداختند. آنها امیدوارند که در این دوره دست کم چند نماینده داشته باشند، اما روشن نیست که این آرزو تحقق خواهد یافت یا نه. مشکل اساسی مشارکت بسیار پائين خود زنان در انتخابات است. اکثریت خاموش زنان هنوز باور دارد که شرکت در انتخابات اصولا یک کار مردانه است.

ولیعهد در مقام نخست‌وزیر

امیر شیخ صباح احمدالصباح، این بار برای کاستن از رقابت‌های میان مجلس و دولت، تصمیم گرفته است که پست نخست‌وزیری را به ولیعهد خود بسپارد. او امیدوار است که این انتخاب با گرایش شدید روسای قبایل به حفظ سنت جور دربیاید و آنها از سنگ انداختن بر سر راه دولت پرهیز کنند. بخش قابل توجهی از ۵۰ کرسی مجلس را، براساس تجربه، همین روسای قبایل سنت‌پرست اشغال خواهند کرد.

فشار برای اصلاحات

کویت مثل همه کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، برای دست زدن به اصلاحات سیاسی و اجتماعی با فشار نیروهای جوان و زنان روبرو است. اکثریت جمعیت این امیرنشین را امروز جوانان زیر سی‌ساله تشکیل می‌دهند. در حالی که حاکمان سخت به سنت‌های کهن و قبیله‌ای چسبیده‌اند، توسعه اقتصادی سبب شده است که جوانان و زنان توسعه سیاسی متناسب با آن را طلب کنند. مفاهیمی مثل مدرنیته، حقوق بشر، برابری زن و مرد و دموکراسی واقعی، دیگر برای قشرهای مدرن‌تر کویت نامفهوم نیست.

حجابی که پس زده می‌شود

تفاوت‌ها را نه تنها در کویت، که در دوبی و ابوظبی هم می‌توان دید: در حالی که زنان مسن‌تر حجاب کامل را رعایت می‌کنند و از زیر مانتوها و مقنعه‌های اغلب مرغوب و گرانقیمت تنها دو چشم‌شان دیده می‌شود، زنان و دختران جوان مقنعه را کنار نهاده‌اند و به روسری‌هایی اکتفا می‌کنند که بیشتر جنبه تزئینی دارد و حتی بر جاذبه زیبایی‌های شرقی آنان می‌افزاید. یک نامزد انتخابات اخیرا حتی مسئله ضرورت رعایت حجاب را به زیر پرسش کشید.

نقش اقتصاد در انتخابات

تنش‌هایی که در ۳ سال گذشته پنج بار سبب کناره‌گیری یا سقوط دولت‌ها شد، در کویت ارتباط بسیاری نیز با مسائل اقتصادی دارد. این کشور کوچک به شکرانه جمعیت کم و نفت زیاد، به ثروت هنگفتی دست یافته است که بخش عمده آن در سیستم‌های بانکداری، بیمه‌ها و مستغلات جهان غرب سرمایه‌گذاری شده است. به این ترتیب، بخش بزرگی از مردم کویت، به ویژه جوانان، جذب بازارهای بورس شده‌اند. درگیری‌های میان مجلس و دولت، تا ماه مارس امسال به‌طور عمده ناشی از آن بود که نمایندگان مجلس از دولت می‌خواستند در واکنش به بحران اقتصادی، خسارات وارده به ورشکستگان بومی را جبران کند.

در این دوره، تبلیغات انتخاباتی نامزدهای نمایندگی مجلس آکنده از آمار و ارقام بود. تقریبا همه آنها می‌کوشیدند با وعده مقابله با بحران مالی فعلی توجه مردم را به خود جلب کنند.

نویسنده: جواد طالعی

تحریریه: بهنام باوندپور