کشت انار به جای خشخاش در افغانستان

داستان کوتاه مبارزه علیه تجارت مواد مخدر در افغانستان باناکامی عجین است. آمریکا پیش از هر کشور دیگری تا کنون در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده است. ‌از سال۲۰۰۱ میلادی، پس از سقوط طالبان تا کنون، آمریکا میلیو‌نها دلار برای مبارزه با تجارت مواد مخدر در افغانستان سرما‌یه‌گذاری کرده است. این سرمایه‌گذاری کلان تغییر محسوسی در بازده این تجارت نداشته است.

نیوروک‌تایمز در گزارشی از طرح جدید دولت آمریکا در این زمینه خبر می‌دهد. بر اساس طرح پیشین مبارزه با تولید و تجارت موارد مخدر، اگر مزرعه کاشت خشخاشی در افغانستان کشف می‌شد مأموران آن‌را به آتش می‌کشیدند. روشی که بر اساس شواهد موجود، بسیاری از کشاورزان خرده ‌را به دامان شورشیان طالبان سوق داده است.

به نوشته نیویورک تایمز دولت آمریکا در نظر دارد به جای این روش با اجرای طر‌ح‌های حمایت‌کننده بلندمدت کشاورزان افغان را ترغیب به کاشت گندم، گل یا محصولاتی مانند انار کند. این طرح قرار است در استراتژی تازه افغانستان که در حال حاضر از سوی جامعه بین‌الملل در حال تدوین است گنجانده شود. در این حال پیش‌بینی می‌شود اجرای چنین طرحی با مشکلات مختلفی همراه خواهد بود، از جمله کوتاه کردن دست‌واسطه‌هایی که در این میان سود می‌برند.

تجارت پر رونق با چهارپایان

تجارت تریاک در سال‌های دهه هشتاد میلادی رفته رفته رونق کرد. در سال‌هایی که سازمان سیا با چهارپایان برای مجاهدین افغانی که اتحاد جماهیر شوروی می‌جنگیدند سلاح می‌فرستاد. در این روش حمل‌و نقل نسبتأ مطمئن، چهارپایان در راه بازگشت باری حمل نمی‌کردند. در نتیجه رفته‌رفته عده‌ای که به تجارت تریاک علاقمند بودند در راه‌بازگشت بسته‌ای کوچک تریاک در خورجین چهارپایان پنهان می‌کردند. تجارتی که از دید سازمان سیا پنهان نماند اما به دلیل شرایط جنگی منطقه، از آن چشم‌پوشی شد.

این روش اما در سه دهه گذشته تبدیل به تجارت پر رونق تمامی احزاب شرت کننده در جنگ شد. مجاهدینی که عیله شوروی می‌جنگیدند، گروه‌های درگیر جنگ داخلی، متحدان شمالی علیه طالبان و امروزه شورشیان و سایر گروه‌های در نبرد با نظامیان بین‌المللیمستقر در افغانستان. امروزه کاشت تریاک از منبع درآمدی جانبی تبدیل به یکی از مهمترین ستون‌های تجارت ملی افغانستان شده است. تجارتی که دامنه وسیع آن از کشاورزان کوچک، برداشت‌کنندگان، زمین‌داران بزرگ نگهبانان تا کارمندان دولتی و سیاستمداران می‌رسد.

در حالی که در سال ۱۹۷۰ سالانه حدود ۱۰۰ تن تریاک در افغانستان کشت می‌شد این رقم در سال ۲۰۰۸ به حدود ۷۷۰۰ تن رسید که بالغ بر ۹۳ درصد کشت جهانی خشخاش می‌شود. با اینکه تجارت اصلی و درآمد کلان ناشی از آن خارج از مرز‌های افغانستان رخ می‌دهد شواهد حاکی از آن است که گروه طالبان سالانه ۳۰۰ میلیون دلار از تجارت مواد مخدر درآمد دارد.

در حال حاضر تخمین زده می‌شود که تجارت مواد مخدر حدود یک‌چهارم تا نیمی از درآمد ناخالص ملی افغانستان را تشکیل می‌دهد، در حالیکه در کلمبیا که یکی دیگر از کانون‌های اصلی قاچاق مواد مخدردر جهان است، این رقم حدود ۲ درصد است.