پیام‌های روز خبرنگار؛ از موسوی تا سپاه پاسداران
۱۳۸۹ مرداد ۱۷, یکشنبه
میرحسین موسوی روز چهارشنبه ۱۳ مرداد ماه ۸۹، با جمعی از اهل رسانه و بستگان روزنامه‌نگاران زندانی دیدار و گفت‌وگو کرد. او در این دیدار خواستار رساندن پیام پشتیبانی "جنبش سبز" و آزادیخواهان به کسانی شد که به خاطر فعالیت‌های حرفه‌ای خود در زندان به سرمی‌برند.
روزنامه‌نگاران زندانی متهم به زمینه‌سازی و حمایت از جنبش اعتراضی شده‌اند که در ادبیات رسمی حکومت "فتنه"، "جنگ نرم" و "دشمنی یا نظام" خوانده می‌شود. سپاه پاسداران نیز روز گذشته، ۱۶ مرداد، با انتشار بیانیه‌ای از خبرنگاران خواست «نقاط آسیب‌پذیر جریان خبری - اطلاع‌رسانی دشمنان نظام» را شناسایی و به آن حمله کنند.
ابزار مشروط کردن قدرت
میرحسین موسوی با توجه به تجربه‌های یک سال گذشته گفته است: «مهمترین خواسته‌های فعلی ما، مشروط کردن قدرت است و اگر موفق شویم که قدرت را مشروط کنیم، بسیاری از مشکلات بنیادین کشور حل می‌شود.» به اعتقاد او، «رکن اطلاع‌رسانی و گسترش آگاهی، مهمترین ابزار مشروط کردن قدرت است.»
با آغاز ناآرامی‌ها و اعتراض به آنچه در میان معترضان "کودتای انتخاباتی" نام گرفته، ده‌ها نشریه بسته و صدها روزنامه‌نگار بازداشت، بیکار یا مجبور به ترک کشور شدند. موسوی می‌گوید، دلیل حساسیت زیاد حکومت به خبرنگاران و فعالیت رسانه‌ها همین نقشی است که می‌توانند در مهار و محدود کردن قدرت داشته باشند.
خبررسانی و خبرسازی
محدودیت‌هایی که در جمهوری اسلامی برای فعالیت آزاد روزنامه‌نگاران وجود داشت، با شروع اعتراض‌های گسترده به نتایج اعلام شده انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری ابعاد کم‌سابقه‌ای پیدا کرد. از پاییز سال گذشته و با انتصاب محمدعلی رامین، از نزدیکان و مشاوران محمود احمدی‌نژاد، به معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد امر و نهی به رسانه‌ها شدت گرفت. برخی از روزنامه‌نگاران می‌گویند، با آمدن رامین رسانه‌ها مجبور می‌شوند "خبرهای ساخته شده‌ی" دولتی را منتشر کنند.
اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و مجلس خبرگان نیز به مناسبت هفدهم مرداد بیانیه‌ای منتشر کرد و در آن نوشت: «توجه داشته باشیم که خبرنگاری با خبرسازی تفاوت دارد.» او با انتقاد از وضعیت موجود می‌نویسد: «خبرسازی که متأسفانه در کنار رشد نرم‌افزاری و سخت‌افزاری اطلاع‌رسانی درست، در حال اشاعه در جامعه می‌باشد، بر پایه دروغ و شایعه استوار است و نمی‌تواند منبع و مرجع باشد.»
بی‌اعتمادی به رسانه‌های داخلی
رفسنجانی در پیام خود نوشت: «هر چقدر دایره خبرسازی و کتمان حقایق گسترده‌تر باشد، به همان اندازه محدوده اعتماد مردم به مسولان و رسانه‌های داخلی کم و توجه آنان به رسانه‌های خارجی زیاد می‌شود.» او هشدار می‌دهد: «نباید بگذاریم خبرهای مربوط به کشور ایران را دیگران به اطلاع مردم ما برسانند.» خبرگزاری ایلنا در گزارشی در ارتباط با وضعیت روزنامه‌نگاری در ایران می‌نویسد: «فراموش نمی‌كنیم كه خبرهایمان با وجود داشتن نسخه‌ی صوتی تكذیب شد و لقب شایعه‌پراكن گرفتیم.»
کاهش چشم‌گیر تیراژ روزنامه‌های داخلی و افزایش سایت‌های خبری خارج از کشور حکایت از آن دارد که نگرانی رفسنجانی مدت‌هاست توجیهی واقعی یافته. برخی از همکاران روزنامه‌های غیردولتی در ایران می‌گویند، به دلیل وجود سانسور شدید و وحشت مدیرمسئول و سردبیر از تذکرهای پیاپی وزارت ارشاد، در اغلب موارد به جای تهیه گزارش مجبور به انعکاس خبرهای خبرگزاری‌های رسمی و دولتی هستند.
رهنمودهای سپاه به خبرنگاران
در چنین شرایطی سپاه پاسداران نیز روز خبرنگار را بهانه کرده و اهل رسانه را به جنگ با کسانی فراخوانده که به زعم آنها "دشمنان انقلاب و نظام" هستند. در این بیانیه آمده است: «اصحاب رسانه به‌ویژه خبرنگاران فهیم و با بصیرت ایرانی می‌توانند با خلاقیت، هوشمندی و اتخاذ شیوه‌های کارآمد، مؤثر و متفاوت و توام با انصاف و واقع گرایی، اهداف شوم و رفتارهای دروغین رسانه‌های سلطه را افشا و منافع و مصالح سلطه‌گران و قدرت‌های زورگوی جهانی را به چالش بکشانند.»
سپاه پاسداران در بخش دیگری از بیانیه‌ی خود نوشت: «بی تردید جامعه رسانه‌ای میهن اسلامی خط مقدم رویارویی با تهدیدات و جنگ نرم دشمنان انقلاب و نظام و آینه آرمان، اندیشه و فرهنگ مقاومت و ایستادگی ملت ایران محسوب می‌شود.»
سپاهی کردن فضای رسانه‌ها
در جریان اوج‌گیری جنبش اعتراضی ماه‌های گذشته، سپاه پاسداران هم‌صدا با دیگر حامیان دولت این جنبش را "جنگ نرم دشمنان انقلاب و نظام" نامیده‌اند و رسانه‌های منتقد را به همکاری با سرویس‌های جاسوسی خارجی متهم کرده‌اند.
شماری از روزنامه‌نگاران بیکار شده می‌گویند، حکومت جمهوری اسلامی در چهارده ماه گذشته عرصه‌ی تحمل‌اش را بسیار تنگ‌تر کرده و از روزنامه‌نگاری و فعالیت رسانه‌ای تنها "تبعیت محض و سرسپردگی بی‌چون و چرا" را برمی‌تابد.
اندکی پس از انتخابات جنجال برانگیز ۲۲ خرداد ۸۸ انجمن صنفی روزنامه‌نگاران بسته شد و فعالان آن به زندان افتادند. این تنها تشکلی بود که روزنامه‌گاران طیف‌های مختلف از طریق آن مطالبات خود را دنبال می‌کردند. اکنون مسئولان می‌کوشند تشکلی به نام «انجمن روزنامه‌نگاران مسلمان» را فعال کنند که به نظر می‌رسد وظیفه‌اش سازمان دادن به رسانه‌های همسو با نظام و برخورد با رسانه‌های مستقل و منتقد است؛ انجمنی که ظاهرا رهنمودهای سپاه پاسداران خطاب به آنها نوشته شده است.
BK/BB