پروین اردلان: جای یک رسانه بدون مرز خالی‌ست
۱۳۸۸ اسفند ۲۲, شنبه
کمپین "یک میلیون امضا برای تغییر قوانین تبعیض‌آمیز علیه زنان" قرار بود در شهریور ماه ۱۳۸۵ به طور رسمی در مراسمی در فرهنگ‌سرایی در تهران آغاز به کار کند. اما آن روز و به رغم داشتن مجوز ماموران قضایی و انتظامی مانع از این کار شدند.
حقوق‌دانان، اهالی هنر و ادبیات و روزنامه‌نگاران و فعالین مدنی که برای گشایش کمپین جمع شده بودند راضی به "دست خالی برگشتن" نشدند. آنابا گردآمدن در مکانی دیگر به صورت غیررسمی مراسم آغاز به کار کمپین را برگزار کردند.
اکنون با گذشت سه سال و نیم از شروع کار کمپین، بارها قصه ایجاد محدودیت‌های قضایی، انتظامی و امنیتی در برابر فعالان آن تکرار شده است. شاید یکی از معمولی‌ترین آن‌ها فیلتر چندین باره سایت این کمپینِ شناخته شده باشد.
به گفته فعالان کمپین، سایت "تغییر برای برابری" تا کنون بیش از ۲۰ بار فیلتر شده و هر بار، آدرس جدیدی برای دسترسی به این سایت از سوی نویسندگان آن در اختیار مخاطبان قرار گرفته است. با این‌حال و به رغم محدودیت‌های خانگی، در سطح بین‌المللی این کمپین و سایت آن بارها برنده جوایز مختلفی شده‌اند.
آخرین جایزه، دو روز پیش و در آستانه روز جهانی "مبارزه علیه سانسور اینترنت" از سوی گزارشگران بدون مرز و شرکت گوگل به سایت "تغییر برای برابری" اهدا شد. پروین اردلان، یکی از سردبیران این سایت و از فعالان کمپین، برای دریافت این جایزه در فرانسه حاضر شد.
کمپین یک میلیون امضا در تلاش است تا با جمع آوری امضا از طریق گفت‌وگوی عموماَ چهره به چهره در اماکن عمومی نظیر پارک‌ها و ... خواستار تغییر قوانین نابرابر ضد زنان نظیر قوانین طلاق، حضانت، شهادت، سن مسئولیت کیفری و... شود.
با اردلان، روزنامه‌نگار و از اولین زنان وب‌نگار گفت وگویی کرده‌ایم که در پی می‌آید. او در این گفت‌وگو تاکید می‌کند بر این‌که اکنون جامعه ایران نیازمند داشتن رسانه‌ای است که مستقل باشد و همچنین آن‌عده از افرادی که به اینترنت هم دسترسی ندارند، بتوانند به آن دسترسی داشته باشند.
دویچهوله: خانم اردلان، اعطای جوایزی نظیر جایزهای که دو روز پیش و در آستانه روز جهانی مبارزه با سانسور اینترنتی از سوی "گزارشگران بدون مرز" به سایت "تغییر برای برابری" اهدا شد، چه تأثیری میتواند بر کار "کمپین یک میلیون امضا" داشته باشد؟
پروین اردلان: شاید بتوان گفت که بزرگترین تاثیرش همین است که در شناخته شدن این حرکت، بیش از گذشته کمک می‌کند.
پس سوالی که وجود دارد این است که چرا برخی از فعالان حوزهی زنان و یا فعالان مدنی، از پذیرفتن یک سری از جوایز خودداری میکنند؟
درباره "کمپین یک میلیون امضا" می توانم بگویم که چون حرکتی است برای تغییر قوانین و کلاً روش دمکراتیکی را پیش میبرد، بر استقلال حرکت خود تاکید دارد. یکی از دلایلی که ممکن است یک جایزه را بپذیرد یا خیر، بعد مادی آن است. ما در هیچکدام از جوایزی که احیاناً دریافت کرده‌ایم، بخش نقدی جایزه را - اگر داشته - نپذیرفتهایم.
ما سعی کرده‌ایم روی بخش معنوی جایزه تاکید کنیم که خود این به آگاهی‌رسانی و شناساندن کمپین و همینطور به دست دادن شناختی از کمپین به عنوان حرکتی که نمیخواهد پول دریافت کند، کمک کرده است.
سایت "تغییر برای برابری" تا کنون چندین بار فیلتر شده است. ممکن است تعداد دقیق دفعات فیلتر شدن این سایت را به ما بگویید و این که تاثیر فیلترینگ بر فعالیت سایت چه بوده است؟
طی سه سال و اندی که سایت شروع به کار کرده، تا کنون حدود ۲۲ بار فیلتر شده است. یکی از مشکلاتی که فیلترینگ بوجود می‌آورد این است که مدام باید برای مخاطبی که در ایران است، آدرس جدیدی بفرستیم تا بتواند به سایت دسترسی داشته باشد. در نتیجه، باعث ریزش مخاطبان میشود. چون اصولاً وقتی مخاطبی روی سایت می‌آید و میبیند فیلتر است، سعی می‌کند از آدرس‌های غیرفیلترشده سایت استفاده کند. اگر نیابد، تازه باید فیلترشکن به کار ببرد و سرعت هم پایین می‌آید. بنابراین طبیعتاَ تعداد مخاطب کاهش پیدا می‌کند.
ولی به هرحال فیلترینگ کاری است که بارها تا الان درباره سایت کمپین یک میلیون امضا انجام شده و ما با همین روش تغییر آدرس در برابر آن مقاومت کرده‌ایم. ما زنان سال‌هاست که در عرصه واقعی یاد گرفته‌ایم برای رسیدن به خواسته‌های‌مان در برابر مخالفت‌ها و یا تهدیدات و ... مقاومت کنیم و این عنصر ضروری را با خود از فضای واقعی به فضای مجازی هم انتقال داده‌ایم.
آیا تا کنون کسی از فعالان کمپین، به علت نگارش در وبسایت "تغییر برای برابری"، تحت پیگرد قرار گرفتهاند؟
اتهام «اقدام علیه امنیت ملی» را تقریباً به همهی فعالان کمپین نسبت دادهاند. در مورد فعالان سایت هم این قضیه صدق می‌کند. خود من و همینطور خانم مریم حسینخواه و خانم جلوه جواهری نیز به خاطر فعالیت در سایت کمپین محکومیت گرفتیم.
با این همه استفاده از فضای اینترنت چه امکاناتی را توانسته تا کنون در اختیار فعالان اجتماعی قرار بدهد که به رغم انواع فشارهای و محدودیت‌ها، همچنان به کار خود در فضای اینترنت ادامه می‌دهند؟
استفاده از این فضا، ابزاری برای جنبش زنان و اساساً جنبشهای اجتماعیای بوده که در فضایی زندگی میکنند که بیان آزاد و امکان فعالیت آزاد رسانه‌ای به طور کامل وجود ندارد. این شرایط موجب میشود که شما در عرصهی دیگری فعالتر شوید و سعی کنید خودتان، خواستهها و نیازها و بحثهایی را که دارید، در فضای دیگری مطرح کنید.
بنابراین، به نظر من، فضای مجازی عرصهای شد برای فعالیتهای زنان و همینطور جنبشهای اجتماعیای که تریبون نداشتند. این فضا خیلی کمک کرده که ما بتوانیم ارتباطمان را با مخاطب بخصوص با مخاطب خارج از ایران گسترش دهیم و در بهکارگیری کمپینهای مختلف برای آزادی افراد، جمعآوری امضا و… از شبکهی ارتباطی گستردهای برخوردار شویم که خود این نقش بسیار موثری دارد.
همین که وقتی یک نفر بازداشت میشود و شما به سرعت میتوانید اخبار مربوط به آن را منتشر کنید، خود به معنای کمک برای ممانعت از ادامهی بازداشت آن فرد است.
خانم اردلان، در سخنانتان هنگام اهدای جایزه به شما، از یک رسانهی بدون مرز صحبت کردید. ممکن است در این مورد توضیح بیشتری بدهید؟
بحث من این بود که ما در فضای اینترنتی توانستهایم عرصههای زیادی را باز کنیم. یعنی این رسانهی اجتماعی نقش خیلی مؤثری در حوزهی اطلاعرسانی و ارتباط با مخاطب داشته است. اما ما هنوز مخاطبهایی داریم که به اینترنت دسترسی ندارند و هنوز نیاز داریم به این که رسانه‌ای داشته باشیم که مستقل عمل کند. جهتگیری نداشته باشد، سودجوییهایی به سمت قدرت و به سمت قدرتهای مالی و دولتی نداشته باشد و خارج از اینترنت هم قابل دسترسی باشد.
از این جهت، بحث من این بود که وقتی فضای دمکراتیک رسانه‌ای میتواند در حدی رشد کند که گزارشگران بدون مرز تا این حد در حوزههای دفاع از آزادی بیان تلاش می‌کند یا شرکتی مثل گوگول به جنبشهای اجتماعی کمک می‌کند و وقتی یک حرکت زنانه شکل میگیرد و سعی می‌کند عرصهی واقعی فعالیتهای زنان را به فضای مجازی هم بکشاند، به این معنا است که ما این پتانسیل را داریم که بتوانیم یک رسانه اجتماعی بدون مرز هم داشته باشیم.
یکی از موارد میتواند این باشد که اگر امکانی فراهم شود و مثلا رادیویی وجود داشته باشد که در اختیار همگان باشد؛ یعنی وابستهی مالی به یک یا دو اسپانسر و یک دولت یا دولتهای دیگر نباشد، چنین رادیویی میتواند این چند صدایی را در عرصههای واقعی هم پیدا کند. چون در این صورت مردم زیادی میتوانند به چنین رسانه‌ای دسترسی داشته باشند، بدون این که لازم باشد از اینترنت استفاده کنند.
مصاحبه‌گر: مریم میرزا
تحریریه: مصطفی ملکان