پایان تعارف‌های هسته‌ای؟ • مصاحبه
۱۳۸۹ فروردین ۱۸, چهارشنبه
استراتژی اتمی جدید اوباما مبنی بر عدم حمله اتمی به کشورهایی که فاقد سلاح هسته‌ای هستند، طیفی گسترده از مخالفان و موافقان را در ایالات متحده در مقابل هم قرار داده است. طیفی که بر یک چیز اتفاق نظر دارند؛ این محدودیت شامل حال ایران و کره نخواهد شد. امریکا هشدار داده است این دو کشور اگر به مقاومت خود در برابر جامعه‌ی جهانی ادامه دهند، همچنان به عنوان هدف بالقوه ضربت اتمی آمریکا محسوب می‌شوند.
گفتگو با رضا تقی‌زاده، کارشناس هسته‌ای.
دویچهوله: آقای تقی‌زاده استراتژی جدید اوباما ایران و کرهی شمالی را از مصونیت اتمی مستثنی میکند، آیا این به معنای پایان دادن تلاش برای عادی کردن روابط با ایران و یک تهدید است؟
رضا تقی‌زاده: امریکا بیشتر در بارهی مسائل امنیت ملی خود صحبت میکند. آنچه موضوع گفتوگوی آقای اوباما بوده، اساس انتشار استراتژی تازهی اتمی امریکا در برابر بقیهی دنیا است. امریکا در بازنگری این استراتژی، ایران را از سیاستهایی که اوباما پیگیری میکند مستثنی کرده است.
در درون امریکا دو گروه لیبرال و محافظهکار وجود دارند. محافظهکاران میخواهند که قابلیتهای دفاع اتمی امریکا کاهش پیدا نکند. اما لیبرالها میخواهند حرکت سریعتری به سمت خلاء سلاح اتمی صورت بگیرد. در این میان آقای اوباما خود را مجبور میبیند که برای دفاع از منافع امریکا و امنیت ملی آن کشور، راه میانهای را انتخاب کند.
با توجه به این که ایران و کرهی شمالی تا حدودی خطری جدی متوجه امنیت ملی امریکا و منطقه کرده‌اند، اوباما این دو کشور را از شمول آنچه در استراتژی تازهی اتمی امریکا منتشر شده است، مستثنی میکند و می‌گوید برای مقابله با این خطر، هیچ گزینهای از امریکا گرفته نشده است و امریکاییها آمادهاند از هر وسیلهای که میتواند اتمی و یا غیراتمی باشد، برای کنترل ایران و خنثی کردن خطر آن استفاده کند.
در مقابل، آقای احمدی‌نژاد نیز گفته است که اگر آقای اوباما همان سیاستهای جورج بوش را در برابر ایران در پیش بگیرد، جواب دندانشکنی به او میدهد. ایران واقعاً چه امکاناتی دارد و چه پاسخی میتواند بدهد؟
در هرحال هر نوع جنگی در منطقه، ناآرامیهایی ایجاد خواهد کرد. ولی اظهارات آقای احمدی‌نژاد در مورد تلافیجویی، تنها میتواند متکی به بضاعتهای نظامی ایران باشد. قدرتهای نظامی ایران و امریکا، قدرتهای نابرابری هستند و نمیتوان تلافیجویی آقای احمدی‌نژاد در این رابطه را خیلی جدی گرفت.
البته ایران در عراق و افغانستان دارای امکاناتی برای افزایش ناآرامیها است. اما این حداکثر خطری است که ایران میتواند در منطقه ایجاد کند. و یا اگر این خطر در مقابله با اسراییل باشد - چنانچه یکی از مسئولین سپاه پاسداران روز گذشته اعلام کرد - میتواند چند موشک شهاب را به اسراییل بفرستد.
ولی میزان تخریب موشکهای شهاب و کلاهکهایی که ایران در اختیار دارد (کلاهک‌های انفجاری متعارف)، تقریباً تخریب چند ساختمان است. آن هم با توجه به دفاع موشکی فشردهای که اسراییلیها در سه لایه، از فاصلهی ایران تا کشور خودشان ایجاد کرده‌اند، عبور از این لایهها بسیار دشوار است.
در عین‌حال باید توجه داشته باشیم که قابلیتهای نظامی اسراییل به مراتب بالاتر از تخریب متقابل چند ساختمان است و یقیناً استفاده از سلاح‌های غیرمتعارف که اسرائیل از آن برخوردار است، میتواند حتی خطرناکتر از نتیجهی جنگ ایران با عراق باشد که در نتیجهی آن پنج استان ایران کاملا از بین رفت.
ایران در عین حال دست به اقدامات دیگری نیز زده است که کنفرانس تهران در تاریخ ۱۷ و ۱۸ آوریل از آن جمله است. به نظر شما، این کنفرانس چه دستآوردی میتواند برای ایران داشته باشد؟
ایران با برگزاری کنفرانس هفدهم و هجدهم آوریل در تهران، قصد مقابله با جامعه‌ی جهانی و سازمان ملل را دارد. در فاصلهی اندکی پیش از برگزاری این کنفرانس، در امریکا نیز کنفرانسی برپا خواهد بود که متوجه کنترل سلاح‌های اتمی و پیشگیری از اشاعهی آن است.
در حالی که آنچه در تهران اعلام خواهد شد، مخالفت با نابرابریهایی است که ایران معتقد است در جامعه‌ی جهانی وجود دارد و این که بعضی از کشورها از حق اتمی برخوردارند و بعضیها نیستند. در حقیقت تهران تبدیل به بلندگویی در منطقه، برای حمله به سازمان ملل، آژانس بینالمللی انرژی اتمی و اسراییل و امریکا خواهد شد و نه توسعهی تفکر مقابله با سلاح‌های اتمی.
از این لحاظ، بسیاری از کشورها کنفرانس تهران را جدی نخواهند گرفت. ولی به هرحال کشورهای کوچکی هم هستند که نمایندگانی از آنان یقینا برای شرکت در کنفرانس به تهران خواهند رفت.
اما گفته میشود که حتی چین که از قول آقای جلیلی اعلام شده بود، در کنفرانس تهران شرکت میکند، ممکن است شرکت خود در این کنفرانس را مورد بازنگری قرار بدهد و هنوز در این مورد تصمیم قطعی نگرفته است.
بنابراین، غیر از آژانس بینالمللی انرژی اتمی که به هرحال ناظری به این کنفرانس خواهد فرستاد، به نظر میرسد که سطح شرکت کنندگان در کنفرانس تهران بسیار پایین است. این کنفرانس صرفاً جنبهی تبلیغاتی برای جمهوری اسلامی میتواند داشته باشد و کشورهای بزرگتر و بااهمیت منطقه و دنیا، از شرکت در آن خودداری میکنند.
گفت‌وگو: نیلوفر خسروی
تحریریه: مصطفی ملکان