میانجیگری ترکیه میان ایران و آمریکا • مصاحبه
۱۳۸۸ مهر ۷, سه‌شنبه
دویچه وله: آقای مشتاق، نخست وزیر ترکیه، اردوغان، اعلام کرد تا اواخر ماه اکتبر، یعنی در مهر ماه، به ایران سفر خواهد کرد و با محمود احمدی نژاد درباره برنامه هسته‌ای ایران به گفت‌وگو خواهد نشست. به‌نظر شما ترکیه چه موضعی در قبال برنامه هسته‌ای ایران تابحال اتخاذ کرده است؟
محمد مشتاق: برنامه سفر طیب اردوغان به ایران دقیقا مشخص نیست؛ ولی تا آنجا که گفته شده، تا اواخر ماه اکتبر یا اوایل ماه نوامبر این سفر صورت خواهد گرفت. در خلال این سفر بیشتر درباره موضوع‌های دوجانبه، مسائل منطقه‌ای، از جمله مسئله عراق، شمال عراق، و روابط و مبادلات تجاری ترکیه و ایران مذاکره خواهد شد. در مورد تولید انرژی‌های هسته‌ای هم گفتگوهائی انجام خواهد گرفت. و آنچه مسلم است، طیب اردوغان معتقد است در خاورمیانه اگر اسرائیل دارای نیروی اتمی است و حتی از بمبهای فسفری استفاده می‌کند، چرا ایران یا کشورهایی مثل ایران نتوانند از این نیرو استفاده کنند. وی حتی در خلال سفر به آمریکا گفته بود، آنهائی که همه را نصحیت می‌کنند، اول خودشان را اصلاح کنند و گام نخست را هم اول آن کشورهائی بردارند که پیش از همه صاحب این نیرو شدند.
اردوغان در حالی سفر خود به ایران را اعلام می‌کند که کشورهای غربی ایران را متهم کرده‌اند، دومین کارخانه غنی‌سازی اورانیوم را با هدف دستیابی به سلاح هسته‌ای ساخته است. دلیل اینکه اردوغان در چنین شرایطی از ایران حمایت می‌کند چیست؟
ایران و ترکیه دارای مسائلی هستند که مشترکا باید حل کنند. از جمله مسائل خاورمیانه، عراق، شمال عراق، مسئله حرکتهای پژاک و پ ک ک. اینها مسائلی هستند که خواه ناخواه ایران و ترکیه را به همدیگر مربوط می‌کند. از سوی دیگر، ترکیه حدود ۷ تا ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی از ایران وارد می‌کند و در ۶۳ استان ترکیه از این گاز بهره‌برداری می‌شود. اگر تحریمی علیه ایران از سوی سازمان ملل یا کشورهای غربی صورت بگیرد، طبیعتا ترکیه را تا حد زیادی دچار مشکلاتی خواهد ساخت، چون ترکیه در آستانه ورود به زمستان است و زمستان ترکیه هم بسیار سخت است؛ اگر ترکیه نتواند این گاز را از ایران وارد بکند، طبیعتا دچار مشکلات بیشتری خواهد شد. به همین دلیل اردوغان درنظر دارد با همردیفان خود در ایران مذاکراتی انجام دهد، چون گفته می‌شود که بعد از سفرش به ایران سفری به واشنگتن انجام خواهد داد و با باراک اوباما هم مذاکراتی انجام خواهد گرفت. این نشان می‌دهد که ترکیه در منطقه نقش مهمی را ایفا می‌کند. ترکیه بین اسرائیل و سوریه یک نقش میانجیگری را به عهده گرفت که با موفقیت هم پیش برد و حتما بین ایران و آمریکا هم نقش میانجیگری را به عهده خواهد گرفت.
احمد ایرتای، نماینده تركیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گفت که کشورش برای میزبانی مذاكرات گروه "پنج باضافه یک" با ایران آماده است. ترکیه یک کشور مسلمان است و اعتماد غرب را هم دارد، از سویی با ایران هم مرز است. آیا میزبانی ترکیه می‌تواند کمک ویژه‌ای به حل دیپلماتیک مسئله هسته‌ای ایران بکند؟
ایران و ترکیه کشورهایی هستند که منافع مشترکی دارند و نمی‌توانند از همدیگر صرفنظر کنند. طیب اردوغان در خلال سفر به آمریکا اعلام کرده بود که حمله به عراق باید برای حملات بعدی غرب در منطقه درس عبرتی باشد، یعنی حمله به ایران یک دیوانگی محض خواهد بود؛ بنظر من او کاملا حق دارد. ترکیه اجلاسیه‌های مهمی را میزبانی می‌کند و بنظر من اگر این اجلاسیه را هم میزبانی کند، نتایج مثبتی به بار خواهد آورد. شاید مسئله سفر اردوغان به ایران و بدنبال آن سفر او به واشنگتن بتواند زمینه آن را هم فراهم کند. چون اگر این مسئله از طریق مذاکره و سازش حل بشود بیشتر به نفع ترکیه خواهد بود.
اردوغان، نخست وزیر ترکیه، در رابطه با تحریمها علیه ایران گفته است، بایست جانب احتیاط گرفته شود. کلا مناسبات تجاری و اقتصادی ترکیه با ایران در حال حاضر چگونه است و آیا اعمال تحریمها ضررهای اقتصادی به ترکیه وارد خواهد کرد؟
حجم مبادلات تجاری ترکیه با ایران به ۲۰ میلیاردلار در سال می‌رسد و این رقم قابل توجهی است. ایران و روسیه مهمترین شرکای تجاری ترکیه هستند. ترکیه از اتومبیل گرفته تا لاستیک و لوازم یدکی وغیره به ایران صادر می‌کند و خواه ناخواه چنین تحریمی ترکیه را دچار مشکل خواهد کرد. ولی طیب اردوغان گفت که تحریمها علیه ایران بیشتر از کشورهای منطقه و کشورهای غربی، خود ملت ایران را با مشکلاتی مواجه خواهد کرد و در این رابطه نباید شتاب بخرج داد، زیرا تحریم به معنای مجازات ملت خواهد بود نه مجازات حکومت یا رژیم؛ بنابراین در این خصوص باید خوب فکر کرد تا نتایج خوبی هم عاید بشود.
مصاحبه گر: طاهر شیرمحمدی
تحریریه: کیواندخت قهاری