«موضع ترکیه به اندازه چین و روسیه مهم نیست»

تیرگی روابط ترکیه با اسرائیل و نزدیک شدن کشورهای عربی به این کشور برای حل بحران خاورمیانه، برخی از تحلیلگران را به این گمان انداخته که ممکن است در منطقه خاورمیانه کشورهای ایران، ترکیه و برخی کشورهای عربی موضعی متحد اتخاذ کنند.

حسین باقرزاده، تحلیلگر سیاسی مقیم لندن، اما معتقد است که حتی اگر چنین اتفاقی بیفتد، تاثیری بر آرایش سیاسی منطقه نخواهد گذاشت.

به اعتقاد وی، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس همچنان در مقابل ایران و در کنار غرب قرار دارند.

دویچه‌وله: آقای باقرزاده، ترکیه با تشدید تحریم‏ها علیه ایران برای مقابله با برنامه‏ی هسته‏ای‏اش مخالفت کرده است. آیا به نظر شما، ترکیه هم دارد به کشورهایی مانند چین و روسیه می‏پیوندد؟

حسین باقرزاده: باید توجه کنیم که وضع ترکیه با کشورهایی مانند چین و روسیه فرق می‏کند. اولاً ترکیه در شورای امنیت عضو است، ولی حق وتو ندارد. بنابراین رأی ترکیه نمی‏تواند در شورای امنیت تعیین‌کننده باشد.

دوم این که ترکیه به دلیل همسایگی با ایران و مراودات بسیار زیادی که به لحاظ اقتصادی با ایران دارد، طبیعی است که در صورت تحریم بین‏المللی ایران از سوی شورای امنیت، ممکن است متضرر زیان‏های بیشتری بشود.

بنابراین ضمن این که می‏توان موضع ترکیه را در ارتباط با تحریم‏ها علیه ایران درک کرد، باید توجه داشت که اهمیت این موضع ترکیه ممکن است به اندازه‏ی اهمیت موضع چین و یا روسیه نباشد.

اما الان در میان اعضای غیردائمی شورای امنیت، برزیل و ترکیه دو مخالف اصلی تحریم‏ها علیه ایران هستند. آیا این دو کشور به همراه چین و روسیه ممکن است بتوانند روی تصمیم شورای امنیت در برابر ایران تاثیر بگذارند؟

به هرحال اگر چین و روسیه مخالفت کنند، با توجه به این که حق وتو دارند، مخالفت آنان کافی است که این مساله را در شورای امنیت منتفی کند. اما اگر فرضاً چین یا روسیه رأی ممتنع بدهند، آن وقت تصمیم‌گیری به رأی اکثریت اعضای شورای امنیت برمی‏گردد که باید ۱۰ عضو شورای امنیت رأی مثبت بدهند.

مخالفت برزیل و ترکیه، البته برای غرب مساله‏ی مهمی است و غرب سعی خواهد کرد با فشارهای سیاسی‏ای که بر روی این دو کشور وارد می‏کند، آن‏ها را وادار به تغییر موضع کند که حداقل از مخالفت دست بردارند. اما اگر مخالفت هم بکنند، نتیجه‏ی نهایی بستگی به آن دارد که اکثریت اعضای شورای امنیت، یعنی ۱۰ عضو از ۱۵ عضو رأی به تحریم بدهند یا خیر.

در اجلاس اخیر سران اتحادیه‏ی عرب که در لیبی برگزار شد، صحبت‏هایی شنیده شد که قدری تازگی داشت. کشورهای عربی اظهار کردند که تمایل دارند بعد از تیره شدن روابط ترکیه و اسراییل، برای حل بحران خاورمیانه بیشتر به سمت ترکیه بروند. هم‏چنین گفته شد که حتی برخی از کشورهای عربی مایل‏اند نقش بیشتری به ایران داده شود. نزدیک‏تر شدن کشورهای عربی به ایران و ترکیه برای حل بحران خاورمیانه، به نظر شما، می‏تواند روی آرایش سیاسی منطقه تأثیر بگذارد؟

در ارتباط با ترکیه می‏دانیم از زمانی که در ترکیه حزب اسلامی روی کار آمده است، تغییر سیاست خاصی در ارتباط کشورهای اسلامی در این کشور رخ داده است. حزب حاکم ترکیه متکی به رأی اکثریت مسلمان یا اسلام‏گرای این کشور است و طبیعی است که در سیاست‏اش با اسراییل از یک طرف و کشورهای عربی و اسلامی از سوی دیگر، تغییر ایجاد کند و این تغییر در موارد زیادی محسوس بوده است.

متقابلا کشورهای عربی از این مساله استقبال می‏کنند و طبیعی است که هرچه بتوانند به کشورهایی که حاضر باشند از اسراییل فاصله بگیرند، نزدیک‏تر می‏شوند.

در مورد ایران البته مساله فرق می‏کند؛ کشورهای عربی حاشیه‏ی خلیج فارس و نزدیک ایران در مورد فعالیت اتمی ایران بیشتر ابراز نگرانی کرده‏اند و بیشتر با کشورهای غربی در این مورد در حال مراوده هستند. کشورهای عربی‏ای که از منطقه‏ دورتر هستند، چون خطر زیادی از جانب ایران احساس نمی‏کنند، ممکن است موضع دیگری اتخاذ کنند.

در کنفرانس اخیر در لیبی، ظاهراً نفوذ کشورهای شمال آفریقا بیشتر بوده و در مورد ایران موضع ملایم‏تری گرفته‏اند. ولی من فکر نمی‏کنم این مساله در موضع کشورهای عربی حوزه‏ی منطقه‏ی خلیج فارس تغییر زیادی ایجاد کند.

یعنی فکر می‏کنید نزدیک شدن ترکیه به ایران در ارتباط با مساله‏ی اتمی و از سویی نزدیک شدن برخی از کشورهای عربی به ایران در ارتباط با بحران خاورمیانه، نمی‏تواند آن‏چنان تاثیری روی آرایش سیاسی منطقه بگذارد؟

در کل منطقه تغییر زیادی احساس نخواهد شد. فکر می‏کنم مساله‏ی اصلی به شورای امنیت برمی‏گردد و این که آیا تحریم‏های جدید تصویب بشود یا خیر و این که این تحریم‏ها تا چه حدی باشد.

اگر این تحریم‏ها اعمال شود، ممکن است در منطقه هم تاثیر خاصی بگذارد؛ کشورهای عربی منطقه عموماً از این تحریم‏ها استقبال می‏کنند، به شرط آن که این تحریم‏ها باعث ناآرامی و بحران در منطقه نشود. ولی کشورهایی مانند ترکیه که روابط اقتصادی، به خصوص در زمینه‏ی انرژی با ایران دارند، از تحریم ناراضی هستند و سعی می‏کنند تا جایی که بتوانند، مانع از تحریم باشند و اگر تحریم اعمال شود، ممکن است تغییراتی در سیاست‏شان در منطقه رخ بدهد.

مصاحبه‌گر: میترا شجاعی

تحریریه: کیواندخت قهاری