«خدشه‌دار شدن مشروعیت نظام جمهوری اسلامی»
۱۳۸۸ آذر ۱۷, سه‌شنبه
چند روزنامه عربی صفحه نخست خود را به عکس‌ها و اخبار حوادث تهران اختصاص دادند. روزنامه فرامنطقه‌ای الحیات تمام صفحه نخست خود را به این حوادث اختصاص داده و با چاپ عکس بزرگی از تجمع مردمی در یک منطقه تهران، تصویر جانبی خود را به شعار «مرگ بر دیکتاتور» که توسط یک دانشجو بلند شده بود، اختصاص داد.
این روزنامه در عنوان نخست خود نوشت: «روز دانشجوی پر حادثه در تهران: برخورد میان هزاران اصلاح‌طلب و بسیج.»
در گزارش الحیات آمده است: «این صحنه دیگر تبدیل به یک صحنه عادی در تهران شده است: تعقیب گریز. موافقان نظام با آیت‌الله خامنه‌ای تجدید بیعت کرده و مخالفان نظام شعار مرگ بر دیکتاتور سر داده و به دنبال اثبات حضور خود در عرصه سیاسی کشور هستند. آنها شش ماه است که نیروهای امنیتی را به چالش کشیده‌اند. این تقابل مردمی که به شکل پیوسته تکرار می‌شود، برنده یا بازنده نداشته و بارزترین قربانی آن، مناسبت‌هایی است که از ابتدای انقلاب اسلامی برای وحدت میان مردم تعیین شده بود؛ اما اکنون تبدیل به بهانه‌هایی برای دو دستگی بیشتر شده است. احساس عمومی در ایران بدین گونه است که شکاف میان ایرانی‌ها به مرور بیشتر و عمیق‌تر می‌شود.»
در عین حال الشرق‌الاوسط، دیگر روزنامه فرامنطقه‌ای عربی نیز تمامی عناوین و تصاویر صفحه نخست خود را به حوادث شانزدهم آذر اختصاص داده و در عنوانی درشت نوشت: «ایرانی‌ها بار دیگر در خیابان و تلاش پلیس برای متفرق کردن آنها با استفاده از گلوله.»
الشرق‌الاوسط افزود: «مردم و مخالفان دولت بار دیگر و علیرغم ممنوعیت تظاهرات که توسط دولت اعلام شده بود، به خیابان‌ها ریختند که این امر باعث شد پلیس در مقابله با آنها از گلوله استفاده کنند.» الحیات و الشرق‌الاوسط همچنین خبر ممنوعیت فعالیت کلیه خبرنگاران خارجی در ایران را منعکس کرده و نسبت به چنین تصمیمی از طرف دولت ابراز تعجب کردند.
«روز مقابله با بسیج»
روزنامه لبنانی النهار در صفحه نخست خود این عنوان را ذکر کرد: «روز دانشجو در ایران تبدیل به روزی در مقابله با بسیج شد.» این روزنامه پس از توضیح نسبتا کاملی در مورد آنچه در تهران گذشت و سابقه درگیری‌ها از شش ماه قبل تاکنون، واکنش‌های خارجی به حوادث شانزدهم آذر را به شکل پررنگی پوشش داد.
النهار در این زمینه سخنان ایان کلی سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، دیوید میلیبند وزیر خارجه انگلستان و بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسراییل را منعکس کرد. بارزترین اظهارنظر در این بین، سخنان نخست‌وزیر اسراییل بود که برای نخستین بار پس از انتخابات ریاست جمهوری گفت: «اسراییل از وضعیت حاکم بر ایران و از بین رفتن مشروعیت نظام در داخل استفاده کرده و دستاوردهای زیادی در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی کسب کرده است.»
در همین حال تحلیلگران عرب نیز، حوادث شانزدهم آذر را دستمایه مقالات خود کردند. حسین شبکشی تحلیلگر الشرق‌الاوسط نوشت: «مشکلات ایران بعد از انتخابات ریاست جمهوری با قدرت تمام خود را نشان داده و مشخص شد که مشروعیت رهبر ایران و کل نظام به شدت خدشه‌دار شده و مورد تردید قرار گرفته است. این تردید در جایگاه ولی فقیه از طرف کسی حمایت می‌شود که خود از مبدعان این نظریه بود. آیت‌الله منتظری که اختلافات عمیقی با آیت‌الله خمینی داشت، امروز به عنوان فقیهی بسیار باتجربه‌تر و عالم‌تر از سید علی خامنه‌ای شناخته می‌شود که تنها قدرت سیاسی باعث شده در مقابل دیگران ایستادگی کند.»
به عقیده‌ی این تحلیلگر، «مشکل در ایران بسیار عمیق بوده و نیاز به مداوای فوری دارد. مشکل داخلی ایران با سرکوب گسترده مردم یا وعده پست و مقام یا حتی راه انداختن جنگی خارجی حل نمی‌شود. اکنون ایران با جنگی داخلی با دلایل و انگیزه‌های کاملا داخلی مواجه است تا در نهایت شاهد تغییر باشیم.»
«از بین رفتن ترس مردم از حاکمیت»
علی حماده تحلیلگر روزنامه النهار نیز در یادداشتی با عنوان «ایران، باز هم ایران» نوشت: امروز توقع تحلیلگران و ناظران ثابت شده و مشخص شد که انتفاضه اصلاح‌طلبان در ایران هنوز قدرت اصلی در خیابان‌ها است. شش ماه پس از خاتمه انتخابات ریاست جمهوری، مردم بار دیگر به خیابان‌ها ریخته و قدرتی به مراتب بیشتر از گذشته از خود نشان دادند.»
حماده در ادامه می‌نویسد: «آنچه که از بیرون ایران مشاهده می‌شود، این است که ترس مردم از سرکوب حاکمیت به تدریج از بین رفته و در هر مناسبت، مردم رفتار بی‌پرواتری دارند. این تحرک که بدنه اصلی آن را جوانان تشکیل می‌دهند، ثابت کرده که دستیابی به توافق با حاکمان کنونی ایران امری غیرممکن است و به همین دلیل است که نوک پیکان شعارها دیگر شخص آیت‌الله خامنه‌ای را هدف قرار داده است.»
وی در پایان نوشت: «جنبش سبز اکنون تبدیل به یک انتفاضه واقعی شده که نقطه پایانی بر حاکمیت کنونی می‌گذارد. در این وضعیت رهبران ایران در برابر تنها دو گزینه قرار دارند. یا ترک حکومت و یا غرق کردن کشور در خون که در نتیجه باز هم سقوط خواهند کرد. با این حال گزینه دیگری نیز وجود دارد که باعث نگرانی شدید در منطقه شده و آن هم اقدام حاکمان ایران در راه‌اندازی جنگی منطقه‌ای برای زنده نگاه داشتن خود است.»
در عین حال گروه دیگری از رسانه‌های عربی نیز هستند که اهمیت چندانی به اخبار تنش و درگیری در ایران نمی‌دهند. این رسانه‌های دیداری و شنیداری که جزو هواداران ایران و حزب‌الله بشمار می‌آیند، اخباری با جهت‌داری مشخصی را منعکس می‌کنند.
روزنامه السفیر لبنان در عنوان خود برای اخبار شانزده آذر نوشت: «روز دانشجو در ایران: مواجهه و دعوت به آشتی».
این روزنامه در ادامه نوشت: «روز دانشجو در ایران که یادآور کشته شدن سه دانشجو در زمان انقلاب مصدق علیه شاه بود، تبدیل به درگیری‌هایی میان هواداران میرحسین موسوی نامزد شکست‌خورده انتخابات و نیروهای پلیس شده و این در حالی بود که آیت‌الله مکارم شیرازی خواستار گفتگو با مخالفان شده است.»
در این بین شبکه‌های تلویزیونی نیز واکنش‌های متفاوتی نسبت به این حوادث داشتند. در حالیکه شبکه العربیه اکثر برنامه‌های عادی خود را متوقف کرده و به حوادث روز دانشجو در ایران پرداخت، شبکه معتبرتر الجزیره فیلم‌های ویدیویی منتشر شده در اینترنت را دست‌چین کرده و برخی از آنها را نمایش داد.
این در حالی است که شبکه المنار ارگان رسانه‌ای حزب‌الله کوچک‌ترین اشاره‌ای به تظاهرات خیابانی و برخوردهای صورت گرفته در روز دانشجو در ایران نداشت.
به نظر می‌رسد رفته‌رفته و با افزایش تحرکات مردمی در ایران و استفاده از مناسبت‌های مختلف برای مقابله با دولت، مردم منطقه نیز با بمباران خبری از طرف رسانه‌های خود مواجه بوده و تعداد تحلیل‌های منتشر شده در مورد حوادث پس از انتخابات ایران افزایش بسیار قابل ملاحظه‌ای داشته است.
علی مهتدی / بیروت
تحریریه: شهرام احدی