«بهتر است نگوییم آب کدام مناطق تهران آلوده است»

هنگامی که مرضیه وحید دستجردی، وزیر بهداشت کابینه محمود احمدی‌نژاد، یکشنبه اذعان کرد که آلودگی آب‌های تهران در برخی مناطق این شهر جدی‌ست و افزود که زنان باردار و کودکان بهتر است از آب بطری استفاده کنند، موجی از دیگر اظهارنظرهای دولتی به وجود آمد. در آن میان وزیر نیرو و مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب تهران این اظهار نظر خانم وزیر را تکذیب کردند.

درباره کم و کیف ماجرای آلودگی آب‌های تهران که محدود به این یکی دو روز نمی‌شود، با دکتر مجید عباس‌پور، استاد دانشگاه و موسس انجمن محیط زیست ایران، گفت‌وگویی کرده‌ایم.

دکتر عباس‌پور معتقد است که موضوع آلودگی در آب برخی مناطق تهران جدی‌ست ولی او هم چون مسئولان دولتی از نام بردن از این مناطق شانه خالی می‌کند و چنین کاری را «حساسیت‌زایی» می‌خواند.

وی راه‌حل را استفاده از آب بطری از سوی شهروندان و گسترش شبکه فاضلاب تهران از سوی دولت می‌داند.

آن‌چه در پی می‌آید حاصل گفت‌وگویی‌ست با این فعال محیط زیست.

دویچه وله: آقای دکتر عباس‌پور، چند روزی‌ست که به‌خصوص با اظهارنظر وزیر بهداشت، دوباره مسأله‌ی آلودگی آب‌های تهران به موضوع روز بدل شده است. می‌خواستم از شما سئوال کنم که مشکل اصلی آب ‌تهران چیست و احتمالاَ این مشکلات را در چند دسته می‌توان تقسیم کرد؟

عباس‌پور: اصولاً آلودگی آب از چند مسأله نشأت می‌گیرد. یکی آلودگی‌هایی است که می‌تواند منشأ شیمیایی داشته باشد و یکی هم بحث آلودگی‌هایی‌ است که نشأت گرفته از منابع میکروبی است. البته باید این نکته را ذکر کنم که اصولاً کیفیت آب تهران بخاطر منابع تأمین‌کننده‌‌اش خوب است. یعنی آب تهران در مجموع از چند نقطه تأمین می‌شود که یکی سد کرج است، دیگری سد طالقان و همچنین سد لتیان که این منابع از نظر کیفیت آب مناسب و خیلی خوبی دارند. منتهی با توجه به افزایش جمعیت میزان مصرف آب طبیعتاً روز به روز بالا می‌رود. بنابراین برای تأمین آب نیازمند این می‌شویم که یک مقدار از آب‌های زیرزمینی هم استفاده کنیم. لذا طی چندسال گذشته آب‌های زیرزمینی ‌که از طریق چاه‌ تأمین می‌شوند، در برخی از مناطق با آبی که از پشت سدها می‌آید مخلوط می‌شود و همین‌آب است که بعضاً دارای مشکلاتی‌ست که عمده مشکلات‌شان هم وجود عواملی مثل نیترات در آب است که در این زمینه باید برنامه‌ریزی شود تا از این آلودگی‌ها کاسته شود.

به نظر شما نیتراته و ناسالم بودن وضعیت فعلی آب‌های تهران به نحوی هست که نیاز به اقدامی عاجل و فوری در این زمینه باشد؟

همان طور که اشاره کردم، ما در برخی از مناطق به منظور کمبود آب، از آب‌های زیرزمینی استفاده می‌کنیم و می‌شود گفت که بله، در آن قسمت‌ها شاید یک اقدام عاجل مورد نیاز است. منتهی این را نمی‌شود به کل آب‌مصرفی شهر تهران تعمیم داد. هنوز در بسیاری از نقاط تهران آب تهران کاملاً گوارا و قابل استفاده است. البته کمی ذرات معلق هم وجود دارد که این طبیعی است. ولی سوای آن مشکل خاصی وجود ندارد.

شما در صحبت‌هایتان، همان طور که بعضی از مسئولان کشور هم اشاره کرده‌اند، از عنوان بعضی از مناطق تهران استفاده می‌کنید. ممکن است بفرمایید مثلاَ وقتی می‌گویند میزان نیترات آب در برخی مناطق تهران بالاست، دقیقاَ کدام مناطق مد نظر است؟

اگر اجازه دهید در حال حاضر من منطقه‌ی خاصی را ذکر نکنم. چون ممکن است حساسیت ایجاد کند. ما در تهران چیزی حول و حوش ۲۲ منطقه‌ی شهرداری داریم. در بعضی از این مناطق به خاطر کمبود آبی که وجود دارد، به عنوان مثال وقتی گرمای خیلی شدیدی مثل این‌روزها حاکم است و مصرف آب را بالا برده، به صورت موقت از آب‌های زیرزمینی استفاده می‌شود. که اصلاَ امر دایمی‌ای نیست یعنی بعضی مواقع آب پشت سدها بسیار بالا است و نیازی به این کار نداریم و از همان آب شبکه استفاده می‌شود. لذا اجازه دهید من منطقه‌ی خاصی را ذکر نکنم که حساسیت برای شهروندان عزیزمان ایجاد نشود.

فقط اگر می‌شود حدودی بفرمایید که این مناطق بیش‌تر در جنوب تهران است یا شرق یا غرب و یا شمال؟

خیلی کلی اگر بخواهم بگویم، باید بگویم که یک بخشی از مناطق خیلی شمالی تهران، بخشی از مناطق مرکزی و بخشی از مناطق جنوبی. اما بحثی که الان مطرح است این است که چون مصرف آب در تهران بالاست و به‌خصوص وقتی هوا کمی گرم‌تر می‌شود، ما با مشکل کمبود آب مواجه هستیم و وقتی قرار است کل آب مورد مصرف شهروندان را یعنی حتی آبی را که برای نوشیدن استفاده نمی‌کنند در حد استانداردهای آب نوشیدنی تصفیه کنیم خیلی هزینه‌اش زیاد می‌شود، اولاَ آیا ما نیاز داریم که تمام این آب را تصفیه کنیم که وقتی به دست مصرف کننده می‌رسد، فقط برای آشامیدن استفاده نمی‌شود، و ثانیاَ بهتر نیست که استفاده از آب‌بطری را بیش‌تر تشویق کنیم تا آبی که برای مصارف مختلف دیگر مصرف می‌شود، از شدت تصفیه‌پذیریش کاسته شود؟

اتفاقا یکی از نمایندگان مجلس هم گفته است که بهتر است مثل خیلی از شهرهای صنعتی دنیا مردم را تشویق کنیم به استفاده از آب بطری یا آن چیزی که در ایران به عنوان آب معدنی معروف است. ولی از آن طرف خانم دکتر ابتکار و آقای طلایی و بعضی دیگر اعضای شورای شهر نظر دادند که به عنوان راه حل، شبکه‌ی فاضلاب تهران باید گسترش پیدا کند. به نظر شما با توجه به فرهنگ عمومی حاکم بر ایران که معمولا از آب لوله‌کشی استفاده می‌کنند، کدامیک از این دو راه‌حل در دسترس‌تر، سریع‌تر و در واقع عملی‌تر است؟

به نظر من باید تلفیقی از این دو صورت گیرد. به علاوه چیزی که من باید بگویم این است که همین الان هم استفاده از آب بطری روز به روز دارد افزایش پیدا می‌کند و مردم بیش‌تر از گذشته از آب بطری استفاده می‌کنند، برای این که فکر می‌کنند از نظر مسائل بهداشتی و کیفیت آب وضع بهتری را خواهد داشت. بنابراین این فرهنگ بتدریج خودش دارد رشد می‌کند. منتهی از آن طرف هم، همان طور که اشاره کردم، منشأ آلودگی فعلی آب تهران، همین آب‌های زیرزمینی است. لذا نظری که مثلا خانم دکتر ابتکار در این زمینه دارند هم نظر غلطی نیست. بنابراین در جمع‌بندی می‌شود این طور مطرح کرد که مشکل فعلی ما یک مشکل عمومی برای تهران نیست. راه‌حلش هم این است که این آلودگی‌ها کاهش پیدا کند که همان طور که اشاره شده راه‌اندازی سیستم شبکه‌ی فاضلاب می‌تواند در این زمینه بسیار مؤثر باشد و به رفع این مشکل کمک کند.

مصاحبه‌گر: مریم میرزا

تحریریه: بهمن مهرداد