ایران کشور ترانزیت گاز منطقه

رضا الماسی، مدیرعامل شرکت انتقال گاز ایران، اعلام کرد، «در حال حاضر شبکه گاز ایران به کشورهای ترکیه، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان و جمهوری نخجوان متصل است. به‌گونه‌ای که صادرات گاز طبیعی به ترکیه و ارمنستان، واردات از ترکمنستان و سوآپ گاز از جمهوری آذربایجان به جمهوری نخجوان نیز انجام می‌شود.» الماسی تاکید می‌کند که شبکه‌ی گاز ایران قابلیت وصل شدن به پاکستان، عراق، امارات و کویت را نیز داراست. این مقام ایرانی گفته است، در صورت آمادگی ترکمنستان امکان ترانزیت گاز این کشور از طریق ایران وجود دارد.

افتتاح خط لوله‌ی جدید گاز بین ایران و ترکمنستان

کارشناسان ترکمن تاکید دارند که علیرغم تحریم‌های اقتصادی علیه ایران خط لوله‌ی جدید دولت آباد - سرخس به منظورانتقال گازميدان دولت آباد به ایران در دست ساخت است. طول این خط لوله در خاک ایران حدود ۳۵ کیلومتر و در داخل خاک ترکمنستان نیز حدود ۴۰ کیلومترخواهد بود. ترکمنستان اعلام کرده است که حدود ۲۰ میلیارد متر مکعب گاز به ایران صادر کند.

خط لوله‌ی دولت آباد - سرخس دومین خط لوله‌ی گازی ترکمنستان به ایران است. پیش ازاین نیز خط لوله‌ی کرپچه- کردکوی به طول ۲۰۰ کیلومتر بین دو کشور احداث شده است. از اینطریق ایران بخش عمده ای از نیازمندی‌های گازی استان‌های شمالی کشور را تامین می‌کند. مقامات ایرانی گفته‌اند، ایران قادر است گاز ترکمنستان را به ترکیه و نهایتا به اروپا انتقال دهد.

امید اروپا به گاز ایران

شرکت انگلیسی "گافنی" ميزان ذخاير گاز در ميدان کشف شده در جنوب تركمنستان واقع در مرز ایران را تا ۱۴تريليون مترمكعب برآورد می‌کند. با توجه به ظرفیت کنونی انرژی کشورهای آسیای مرکزی، دریای خزر و ایران کشورهای غربی امیدوارند به این منابع دسترسی مستقیم داشته باشند.

ولادیمیر سوکور کارشناس بنیاد تحقیقی جیمزتاون در واشنگتن معتقد است فقط ایران قادراست در بازار انرژی اروپا با روسیه رقابت کند و از وابستگی اروپا به گاز روسیه بکاهد.

گاز ایران مهمتر از آسیای مرکزی

رولاند گوتس، کارشناس امور روسیه در بنیاد علم و سیاست آلمان، با این نظر مخالف است. وی در گفتگو با بخش فارسی دویچه وله تاکید می‌کند که اروپا بدون گاز ایران نیز قادر است نیازمندی‌های گازی خود را تامین کندز وی می‌گوید: «ما از روسیه، از خود اروپا از جمله نروژ و از کشورهای آفریقايی نیز گاز وارد می‌کنیم و روزی از ایران نیز گاز خریداری خواهیم کرد. ایران برای اروپا مهمتر از آسیای مرکزی است، زیرا ذخایر گازی ایران بیشتراز آسیای مرکزی است.» این کارشناس در ادامه‌ی صحبت‌هایش ولی تاکید می کند، اروپا قادر است بدون گاز آسیای مرکزی و ایران نیز نیازمندی‌های گازی خود را تامین کند.

فرصت های از دست رفته‌ی ایران

راهیابی به بازارهای آسیای مرکزی و قفقاز و برخورداری از امکانات طبیعی چون دریای خزر، خلیج فارس و هم مرزی با ترکیه این فرصت را به ایران داده که بتواند به کشور ترانزیت گاز منطقه تبدیل گردد. ولی به دلیل مناقشه‌ی اتمی با غرب و تحریم‌های اقتصادی علیه ایران و عدم سرمایه‌گذاری شرکتهای غربی در صنعت گاز، ایران تابحال نتوانسته است از موقعیت استراتژیک خود بهره جوید. در وضعیت کنونی تولیدات داخلی ایران قادر نیست حتی نیازمندی‌های داخلی را تامین کند. صدور انرژی نفت و گاز منطقه نیز تابحال با دور زدن از ایران انجام گرفته است. به قول کارشناسان غربی، ادامه‌ی این روند هم به ضرر ایران و هم به ضررغرب است.

ترانزیت گاز با وجود تحریم ها

نیاز شدید به گاز سبب شده است که درباره‌ی تنوع منابع انرژی و مسیرهای ترانزیت آن بازنگری شود. حتی برخی از کارشناسان پیشنهاد می‌کنند این مسئله را بایستی "غیر سیاسی و از دیدگاه اقتصادی" بررسی کرد. علیرغم تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، قرار است ساخت خط لوله‌ی جدید ترکمنستان به ایران تا پایان سال جاری میلادی اتمام یابد. حال با ساخت این خط لوله بار دیگر امکانی برای ایران فراهم آمده است تا به دلیل موقعیت مهم استراتژیک خود بتواند از این فرصت بهره‌برداری کند.

برخی از کارشناسان بر این باورند که خط لوله‌ی جدید نقش ایران را در منطقه به عنوان کشور ترانزیت گاز بیشتر خواهد کرد. ولی آنها این سئوال را نیز طرح می کنند که آیا دولت احمدی نژاد قادر خواهد بود اعتماد و رضایت کشورهای منطقه و سرمایه‌گذاران غربی جلب کند؟

نویسنده: طاهر شیرمحمدی

تحریریه: کیواندخت قهاری