آلمان و بازار وسوسه‌انگیز ایران

در دور جدید مناقشه بر سر فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی، آلمان در شمار کشورهایی قرار دارد که خواستار تشدید تحریم‌های اقتصادی است. ظاهرا تحریم‌ها کار را بر کمپانی‌‌ها و شرکت‌های بزرگ آلمانی دشوار کرده است. از ژانویه امسال که شرکت زیمنس به همکاری‌‌های خود با تهران خاتمه داد، چند کمپانی بزرگ دیگر نیز به فکر برچیدن بساط خود در ایران افتاده‌اند.

چند روز پیش دو شرکت مهم بیمه آلمان، «مونیخ» Munich RE و «آلیانز» Alianz، اعلام کردند، قراردادهای خود با طرف‌های ایرانی را تمدید نمی‌کنند و هیچ قرارداد جدیدی نیز نخواهند بست. روزنامه «زود دویچه» در گزارشی که صبح چهارشنبه، پنجم اسفندماه، منتشر کرد نوشت، تشدید تحریم‌ها کار را بر شرکت‌های بزرگ دشوار می‌کند، اما شرکت‌های متوسط همچنان به روابط تجاری خود با ایران ادامه می‌دهند.

آلمان، شریک درجه یک

ماتیاس کونتسل، کارشناس مسائل سیاسی و روزنامه‌نگار، در مورد جایگاه صنایع و شرکت‌های آلمانی در ایران می‌گوید: «آلمان شریک تجاری درجه یک ایران بوده و هست.» او که تا کنون دو کتاب در مورد روابط ایران و آلمان نوشته، معتقد است، تلاش‌های دولت آلمان برای تشدید تحریم‌ها در این واقعیت تغییری ایجاد نخواهد کرد. به رغم اعتباری که صنایع و شرکت‌های آلمانی در ایران دارند، به نظر می‌رسد کمپانی‌های بین‌المللی به خاطر فعالیت‌های گسترده‌ی خود در سطح جهان، حاضرند از بازار ایران چشم‌پوشی کنند.

انجمن بیمه آلمان در بیانیه‌ای تشدید تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی را قابل درک خوانده و حمایت شرکت‌های بیمه آلمان از این اقدام را اعلام کرده است. بخشی از فعالیت دو شرکت بزرگ آلمانی به بیمه‌ی شناورهای نفتکش مربوط می‌شود. شرکت مونیخ از سال گذشته از بیمه کردن شناورهای حامل نفت ایران خودداری کرده است. این اقدام شامل شناورهایی که کار انتقال سوخت به ایران را برعهده دارند نیز می‌شود.

سهم ناچیز بازار ایران برای کمپانی‌های بزرگ

گرچه توقف فعالیت‌های اقتصادی در ایران مطلوب کمپانی‌های بزرگ نیست، بازار این کشور سهم بسیار اندکی از تجارت بین‌المللی این شرکت‌ها را به خود اختصاص می‌دهد. حجم کل صادرات آلمان به ایران در سال ۲۰۰۹ میلادی حدود سه میلیارد یورو بوده است.

یکی از بزرگترین شریک‌های تجاری آلمان در ایران کمپانی «لینده» محسوب می‌شود. روزنامه زود دویچه می‌نویسد، این کمپانی در صورت کنار کشیدن از بازار ایران چیز زیادی از دست نخواهد داد. به نوشته‌ی این روزنامه، سهم بازار ایران در قیاس با کل درآمد کمپانی به یک درصد نیز نمی‌رسد. ظاهرا این وضعیت در مورد زیمنس نیز صادق است که با بیش از هفتصد میلیون دلار در سال، یکی از بزرگترین شرکای تجاری جمهوری اسلامی بود.

همکاران امروز تهران، بازندگان فردا؟

فعالیت بیشتر کمپانی‌های اروپایی که اخیرا در همکاری خود با تهران تجدید نظر کرده‌اند، به نوعی با صنایع نفتی مرتبط است. به نوشته زود دویچه سایتونگ، گرچه کمپانی‌هایی چون «بایر» که در صنایع شیمیایی و داروسازی فعال هستند، هنوز دلیلی برای کنار کشیدن از بازار ایران نمی‌بینند، پرهیز کمپانی‌های بزرگ از ادامه‌ی همکاری با ایران محسوس و مشهود است. ماتیاس کونتسل به این روزنامه می‌گوید، توقف همکاری زیمنس با ایران می‌تواند برای دیگر کمپانی‌های آلمانی زنگ خطری باشد؛ «آنهایی که امروز با حکومت جمهوری اسلامی همکاری می‌کنند، ممکن است در آینده‌ی نزدیک در شمار بازندگان باشند.»

گزارشگر روزنامه‌ی زود دویچه معتقد است، آنچه در مورد کمپانی‌های بزرگ صدق می‌کند، الزاما شامل شرکت‌های کوچک و متوسط نمی‌شود. با این همه این گروه نیز اوضاع سیاسی ایران را با حساسیت دنبال می‌کنند و در ماه‌های گذشته برای تامین منابع و اعتبار دچار مشکل بوده‌اند. یکی از کارشناسان اتحادیه سازندگان ماشین‌های صنعتی، کلاوس فریدریش، به این روزنامه گفته است، تراز تجاری شرکت‌های این بخش در سال ۲۰۰۹ نسبت به سال ۲۰۰۸ کاهش چشمگیری نداشته است. او می‌افزاید، این وضع می‌تواند در سال جاری نیز ادامه پیدا کند، به شرط اینکه تحریم‌های شدیدتری علیه جمهوری اسلامی اعمال نشود.

تاثیر تحریم‌ها بر صادرات و واردات نفت و بنزین

روابط تجاری آلمان با جمهوری اسلامی در سال ۲۰۰۹ با هشت درصد کاهش روبرو بوده است. این میزان با توجه به کاهش کل صادرات آلمان به دیگر کشورها، رقم بالایی نیست. برخی از کارشناسان معتقدند، حتی در صورت ثابت ماندن تراز تجاری دو کشور، کنار کشیدن کمپانی‌های بزرگ، تهران را تحت فشار قرار می‌دهد؛ به ویژه آنکه عدم همکاری شرکت‌های مهمی چون مونیخ با تهران، که با بیش از ۴۱ میلیارد یورو درآمد در سال، از بزرگترین شرکت‌های بیمه جهان به شمار می‌رود، کار صادرات و واردات نفت و بنزین بر ایران دشوار خواهد می‌کند.

اقتصاد ایران به شدت به فروش نفت، و فعالیت‌های اجتماعی و تولیدی کشور به واردات بنزین وابسته است. به نظر می‌رسد، حتی در صورتی که شرکت‌های متوسط و کوچک آلمانی قادر باشند فارغ از تشدید تحریم‌ها، سطح کنونی صادرات خود به ایران را حفظ کنند، شرکت‌هایی که بتوانند خلاء همکاری کمپانی‌های بزرگ با جمهوری اسلامی را پرکنند زیاد نباشند.

BK/BB