CERN: Tαξίδι στην αρχή του κόσμου

Δεκάδες χιλιάδες επιστήμονες από 80 χώρες, περίπου 3 δις Ευρώ κόστος, 3.000 ηλεκτρονικοί υπολογιστές επί τόπου και 60.000 υπολογιστές ανα τον κόσμο, μία μηχανή επιτάχυνσης σε βάθος 175 μέτρων κάτω από τις Άλπεις, με τούνελ μήκους 27 χιλιομέτρων, 4 ανιχνευτές που ζυγίζουν ο καθένας όσο ο πύργος του Άιφελ και 17 χρόνια προετοιμασίας είναι πλέον απαραίτητα για να απαντηθεί μία προαιώνια ερώτηση: πως γεννήθηκε ο κόσμος;

Και εγένετο φως

Στην ελληνική μυθολογία στην αρχή ήταν το χάος, που κάποτε συνειδητοποίησε τη μοναξιά που το περιέβαλλε και δημιούργησε πρώτα τη νύχτα, μετά το φως και ύστερα όλο τον κόσμο που μας περιβάλλει. Και εγένετο φως, διαβάζουμε και στη Βίβλο, παρόμοιες θεωρίες για την κοσμογονία βρίσκουμε σε όλους τους πολιτισμούς, διότι πανάρχαια και πανανθρώπινη είναι η ερώτηση για τις απαρχές της ύπαρξης, για την αρχή του κόσμου. Στις αστυνομικές σειρές συχνά οι δαιμόνιοι επιθεωρητές χρησιμοποιούν τη μέθοδο της αναπαράστασης του εγκλήματος για να προσεγγίσουν το δολοφόνο μέσω της μεθόδου του. Χιλιάδες φυσικοί επιστήμονες από όλο τον κόσμο θα ακολουθήσουν σήμερα το παράδειγμα του Σέρλοκ Χολμς, με τη διαφορά πως στο χώρο της φυσικής ζητούμενο είναι αν ισχύει η θεωρία του λεγόμενου Μπιγκ Μπαγκ, της μεγάλης έκρηξης.

Για την αναπαράσταση του Μπιγκ Μπαγκ βέβαια χρειάζεται κάτι παραπάνω από ψεύτικο αίμα και λίγους κομπάρσους: η μεγαλύτερη μηχανή επιτάχυνσης του κόσμου θα προκαλέσει ένα δις συγκρούσεις σωματιδίων ανά δευτερόλεπτο. Το αποτέλεσμα θα καταγραφεί από χιλιάδες υπολογιστές σε όλο τον κόσμο, μόνο στο CERN βρίσκονται 3.000 κομπιούτερ για τον σκοπό αυτό.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, γιατί ο νους του απλού θνητού τα χάνει με τα μεγέθη της σύγχρονης επιστήμης.

Το πείραμα

Κάθε άτομο ύλης έχει έναν πυρήνα που αποτελείται από πρωτόνια και νετρόνια. Στη Γενεύη θα συγκρουστούν σχεδόν με ταχύτητα φωτός δισεκατομμύρια πρωτονίων: η τεράστια μηχανή επιταχύνει δύο δέσμες πρωτονίων σε αντίθετη κατεύθυνση: οι γιγαντιαίοι μαγνήτες που βρίσκονται στη σήραγγα επιτάχυνσης ελέγχουν τη πορεία τους: τα πρωτόνια πρέπει να ταξιδέψουν σε μικρά πακέτα που το ένα ακολουθεί το άλλο σε συγκεκριμένη απόσταση, οι δέσμες πρέπει να μοιάζουν δηλαδή με τραινάκι. Οι μαγνήτες είναι επίσης απαραίτητοι για να μην συγκρουστούν τα πρωτόνια στα τοιχώματα της σήραγγας, καθώς αυτό θα την κατέστρεφε, όπως μας λέει ο καθηγητής Σίγκριντ Μπέθκε: «Αν χάσουμε τον έλεγχο της κατεύθυνσης των σωματιδίων χάνουμε και το τούνελ. Και μαζί με αυτό και το πείραμα.»

Τα δύο ρεύματα πρωτονίων θα συγκρουστούν σε τέσσερα σημεία της σήραγγας, όπου βρίσκονται οι ανιχνευτές. Αυτοί θα καταγράψουν λεπτομερώς τη σύγκρουση. Στόχος είναι η ενέργεια που θα απελευθερωθεί από τη σύγκρουση των πρωτονίων στην τελική φάση του πειράματος να φτάσει τα 5 τρισεκατομμύρια ηλεκτρονιοβόλτ. Η θερμοκρασία θα ξεπεράσει κατά εκατομμύρια βαθμούς κελσίου αυτήν του πυρήνα του ήλιου. Μέσα στην πύρινη μπάλα που θα προκληθεί από τη σύγκρουση των πρωτονίων δημιουργούνται σωματίδια ύλης. Αυτήν ακριβώς τη δημιουργία θέλουν να παρακολουθήσουν οι επιστήμονες. Κάπως έτσι ήταν και πριν από 15 δισεκατομμύρια χρόνια. Ή μήπως όχι; Και πάλι ο καθηγητής Σίγκριντ Μπέθκε «Δε φαντάζομαι να μπορέσουμε ποτέ να δημιουργήσουμε πραγματικά κάτι σαν το Μπιγκ Μπαγκ, βρισκόμαστε όμως πολύ κοντά με την αναπαράσταση. Τα αποτελέσματα του πειράματος θα λύσουν μερικά καίρια ερωτήματα τη φυσικής και θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τι έγινε στην αρχή του σύμπαντος.»

Οι «τρελοί» επιστήμονες

Κάποιοι θεωρούν πως το γιγαντιαίο πείραμα δεν είναι παρά ένα πανάκριβο παιχνίδι με αβέβαια αποτελέσματα. Στην Αμερική πάλι πολλοί έκαναν μήνυση στους «τρελούς επιστήμονες» που θα καταστρέψουν τον κόσμο δημιουργώντας μαύρες τρύπες. «Η εντελώς ανυπόστατη συνομωσιολογία καταδεικνύει πως οι επιστήμονες πρέπει να πληροφορούν καλύτερα την κοινή γνώμη και προπάντων έγκαιρα», σχολιάζει σήμερα η Süddeutsche Zeitung του Μονάχο. «H σύγχρονη επιστήμη αποτελεί για τον απλό άνθρωπο κάτι το ασύλληπτο: οι σκοποί της είναι έξω από την καθημερινότητα και τα πειράματά της αόρατα για τους πολίτες. Πάντα το αόρατο και το άγνωστο θα δημιουργεί πανικό. Ο μόνος πραγματικός κίνδυνος δεν αφορά την σύγκρουση των πρωτονίων, τα μεγέθη της οποίας δεν τα χωρά ο νους του ανθρώπου, αλλά το τεράστιο δίκτυο των υπολογιστών που θα μπορούσε να πέσει στα χέρια χάκερ: ο έλεγχος του δικτύου αυτού θα μπορούσε να θέσει εκτός διαδικτύου ολόκληρες ηπείρους. Αλλά τον άνθρωπο δεν τον φοβίζουν τόσο οι υπαρκτοί κίνδυνοι μιας τεχνολογίας που γνωρίζει, όσο οι ανύπαρκτοι μιας τεχνολογίας που δεν γνωρίζει», καταλήγει η εφημερίδα.

Η Ευρώπη μπορεί να είναι υπερήφανη: το ερευνητικό της κέντρο είναι χωρίς καμία αμφιβολία πρωτοπόρο. Για όσους αναρωτιούνται αν εκτός από «πρεστίζ» κερδίζουμε και κάτι άλλο ας αναφερθεί πως το ίδιο διαδίκτυο δεν είναι παρά ένα παράπλευρο προϊόν της έρευνας του CERN το 1990. Όσο για τη συνομωσία της μαύρης τρύπας; Το πείραμα ξεκίνησε σήμερα στις εννέα και μισή ώρα Γενεύης, και για να παραφράσουμε το Γαλιλαίο: ακόμα κινείται!