پیوند فوتبال و موسیقى ● نگاهی به بازار ترانه‌هاى جام ملت‌هاى اروپا
۱۳۸۷ خرداد ۱۷, جمعه
اولین بار در سال ۱۹۹۰ بود که فدراسیون جهانی فوتبال، فیفا، تصمیم گرفت که ترانه‌ای رسمی برای مسابقات قهرمانی جهان که درایتالیا برگزار می‌شد، عرضه کند و اجرای آن را هم به یکی از کهنه‌کاران موسیقی راک در این کشور بسپارد: جیانا نانینی. نام این ترانه "Un' estate italiana" بود که در زمان خودش حسابی هم طرفدار پیدا کرد.
از طرف دیگر فدراسیون فوتبال اروپا، یوفا در چشم و هم‌‌چشمی با فیفا و براى این‌که از فدراسیون جهانی فوتبال عقب نماند، ناگزیر شد دو سالی را صبر کند. مسئولان یوفا پیش خودشان حساب کرده بودند که وقتی فیفا ازعهده این جور کارها برمی‌آید، چرا ما وارد گود نشویم.
خلاصه کلام این‌که فدراسیون فوتبال اروپا، دو سال بعد از جام جهانی ۱۹۹۰ ایتالیا، در جام ملت‌های اروپاى سال ۱۹۹۲ در سوئد، دو خواننده سوئدی به نامهای Peter Jöback و Towe Jaarnek را مامور کرد که با ترانه More than a game فوتبال دوستان را به وجد بیاورند و مجلس فوتبال را حسابی گرم کنند. البته این ترانه واقعاً به دست فراموشی سپرده شده و در حال حاضر کمتر کسی می‌داند برای جام ۱۹۹۲ سوئد اصلاً ترانه رسمی‌ای هم در کار بوده است.
شیران سر افکنده
اوضاع در بازی‌هاى سال ۱۹۹۶ در انگلیس کمی بهتر بود و تهیه و اجرای ترانه رسمی یوفا برای جام ملت‌های اروپا در آن دوره به گروه پرآوازه Simply Red محول شد. حاصل کار ترانه‌ای بود به نام We’re in this together که با این‌که در واقع ترانه رسمی مسابقات بود و گروه Simply Red هم در دهه نود میلادی طرفداران زیادى داشت، اما نتوانست آن‌چنان که باید طرفدار پیدا کند و به سرعت جایش را به آهنگى غیررسمی به نام Three Lions یا "سه شیر" داد.
"سه شیر" که در واقع ترانه تیم ملی فوتبال انگلیس در همان دوره بود با هنرنمایی گروه راک انگلیسی Seeds Lighting و همکاری دو کمدین بریتانیایی به اسم‌های David Baddie و Frank Skinner اجرا شد و برخلاف ترانه رسمی گروه Simply Red از صبح تا شب هم از شبکه‌های مختلف رادیویی و تلویزیونی پخش مى‌شد.
هر چند که تیم ملی فوتبال انگلیس در آن دوره به جای گل‌کردن، گل خورد و در مرحله نیمه‌نهایی دوباره همان کابوسی به سراغش آمد که در جام جهانی ۹۰ هم عذابش داده بود؛ کابوسی به اسم زدن ضربات پنالتی در برابر آلمان‌ها! خلاصه کلام، سه شیر تیم ملی فوتبال انگلیس از رفتن به فینال محروم ماندند و سرافکنده خاک خودی را ترک کردند. باز جای شکرش باقی است که از ترانه "سه شیر" به نیکی یاد می‌شود.
ماموریت خارج از مرز
در سال ۲۰۰۰ برای اولین بار دو کشور هلند و بلژیک به‌طور مشترک وظیفه میزبانی جام ملت‌های اروپا را برعهده داشتند. از همان دوره هم بود که ظاهراً فیفا هیچ ضرورتی در این نمى‌د‌ید که تهیه و اجرای ترانه رسمی یوفا به ستاره‌ای از خود کشور میزبان محول شود.
در همین دوره یک خواننده سوئدی به اسم E-Type که بیشتر آهنگ‌های دیسکویی می‌ساخت، این وظیفه خطیر را بر عهده گرفت و ترانه‌ای ارائه کرد به اسم "کامپینو ۲۰۰۰" که تنها قسمت پر هیجانش ترجیع‌بند آن "کامپینو اوله اوله اوله" است؛ مثل ترانه سال ۱۹۹۲ ، "کامپینو ۲۰۰۰" هم به سرعت از یادها بیرون رفت و بسیارى فکر می‌کنند که ترانه‌ای رسمی در کار نبوده است.
برخلاف دوره‌های قبل، ترانه رسمی دوازهمین دوره از مسابقات جام ملت‌های اروپا که در سال ۲۰۰۴ در پرتغال برگزار شد، با استقبال بسیار زیادی روبه‌رو شد. این استقبال از این جا ناشى مى‌شد که خود این ترانه واقعاً با شور و حال بود و حس فوتبال یا دست‌کم فضای این رویداد ورزشی را به خوبى منتقل می‌کرد. اما جدا از خود ترانه، اجراى آن بود که به عهده یکی از خواننده‌های موفق و محبوب سال‌های اخیر گذاشته شده بود: نلی فورتادو، که اگر چه کانادایی است اما اصلیت پرتغالی دارد و این ارتباط نژادی با کشور میزبان در جذابیت این ترانه بی‌تاثیر نیست.
ترانه‌های رسمی جام ۲۰۰۸
در یکی، دو دوره اخیر بازى‌هاى جام ملت‌هاى اروپا، این فقط یوفا نبوده که ترانه‌ای در ارتباط با این مسابقات مهم منتشر کرده است. در کنار ترانه رسمی، خواننده‌ها و گروه‌های ریز و درشت مختلفی از داغی تنور استفاده کردند و ترانه‌ای در ارتباط با فوتبال و یا تیم ملی کشورشان ارائه کردند.
امسال هم بازار این نوع ترانه‌ها حسابی داغ است، به خصوص که در عرض همین چهار سالی که از دوره قبل جام ملت‌های اروپا می‌گذرد، خرید دیجیتالی ترانه‌ها و دانلود آنها به راحتی ممکن است. از این گذشته سایت‌هایی مثل "یوتوب" هم این ترانه‌ها را، سوای کیفیت خوب یا بدشان، به موقع به چشم و گوش دوستداران فوتبال مى‌رسانند.
امسال که دو کشور سوئیس و اتریش میزبان جام ملت‌ها هستند، وضع کمی پیچیده‌تر از دوره‌های قبل است. این‌بار همه نوع ترانه‌اى موجود است، از نوع رسمی گرفته تا نیمه‌رسمی و غیر رسمی. برخلاف دوره قبل که رابطه‌ای بین تبار پرتغالی نلی فورتادو و میزبان بازی‌های ۲۰۰۴ وجود داشت، این بار یوفا هیچ اصراری نداشت که ماموریت را به یک خواننده اتریشی یا سوئیسی محول کند.
خلاصه قرعه فدراسیون فوتبال اروپا به اسم انریکه ایگلسیاس افتاد که از چهره‌های موفق و محبوب عالم پاپ به شمار مى‌آید. به گفته فیلیپ مارگراف، مدیر بخش بازاریابی یوفا، انریکه ایگلسیاس بهترین انتخاب بوده، چون هم ستاره‌ای بین المللی است، هم ریشه اروپایی دارد و هم عاشق فوتبال است.» این ترانه که Can you hear me نام دارد ترانه رسمی یوفا برای جام ملت‌های ۲۰۰۸ است.
علاوه بر ترانه انریکه، دو ویدئو کلیپ رسمی هم با صدای شگی (Shaggy) عرضه شده که در آن Trix و Flix، دو عروسک جام ملت‌های سوئیس و اتریش، دیده می‌شوند. ترانه‌هاى Like a superstar و Feel the rush طبق اعلام سایت رسمی یوفا، رسماً برای دو عروسک جام ملت‌ها ساخته و پرداخته شدند.
بازار داغ ترانه‌هاى غیر رسمى
در کنار این ترانه‌های صد در صد رسمی، چند ترانه نیمه‌رسمی هم منتشر شده‌اند. هر کدام از میزبان‌های این دوره از مسابقات، یعنی سوئیس و اتریش، تصمیم گرفتند تیم ملی کشورشان را از لحاظ موسیقیایی در این رقابت‌ها همراهی کنند. برای نمونه کریستینا اشتورمر، یکی از چهره‌های جوان موسیقی پاپ و راک اتریش، به درخواست و سفارش فدراسیون فوتبال این کشور، ترانه‌ای روانه بازار کرده است به اسم Fieber (تب). نکته جالب توجه این است که این خواننده اتریشی اصلاً اهل فوتبال نیست و واقعاً عجیب است که چرا او را مامور خواندن ترانه‌ای برای تیم ملی اتریش کرده‌اند!
سوئیسی‌ها هم برای این‌که از میزبان دیگر، یعنی اتریش، عقب نمانند، دست به کار شدند و خلاصه از طریق کارزارهای اینترنتی سعی کردند که در بین ترانه‌های عرضه شده از طرف چهره‌های موسیقی این کشور، یکی را انتخاب کنند. برنده این رقابت تنگاتنگ، هنرمندی جوان به اسم باشی (Baschi) بود که با اجرای جدیدی از ترانه Bring en Hei تیم ملی سوئیس را در جام ملت‌های اروپا همراهی می‌کند.
علاوه بر این ترانه‌های رسمی، فدراسیون‌های فوتبال اتریش و سوئیس که البته رسمیتی از طرف یوفا ندارند، دیگر تیم‌های ملی شرکت‌کننده در دور نهایی جام ملت‌های اروپا هم ترانه یا ترانه‌های ویژه خودشان را دارند.
خلاصه بازار پیوند موسیقی و فوتبال داغ است و شرکت‌های تولید و پخش موسیقی هم دم به دم، گلچین‌های جور واجوری از ترانه‌های فوتبالی به بازار می‌فرستند تا عطش موسیقیایی فوتبال‌دوستان را رفع کنند.