125 χρόνια από το θάνατο του Καρλ Μαρξ
14 Μαρτίου 2008
«Η συνεχής ανατροπή της παραγωγής, ο αδιάκοπος κλονισμός όλων των κοινωνικών σχέσεων, η αιώνια αβεβαιότητα και κίνηση διακρίνουν την αστική τάξη από όλες τις προηγούμενες....Καθετί το κλειστό και το στεκούμενο εξατμίζεται, καθετί που ήταν ιερό βεβηλώνεται και τέλος οι άνθρωποι αναγκάζονται να αντικρύζουν με νηφάλιο μάτι τη θέση τους στη ζωή και τις αμοιβαίες σχέσεις τους.» (Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς, Κομμουνιστικό Μανιφέστο).
Το παραπάνω χωρίο είναι από το Κομμουνιστικό Μανιφέστο των Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς που κυκλοφόρησε το 1848, την εποχή των αστικών επαναστάσεων στην Ευρώπη.
Ο Μαρξ ήταν τότε 30 χρονών και βρισκόταν στις Βρυξέλλες, μετά από τη συμμετοχή του στην εξέγερση της Κολωνίας και τον διωγμό των κομμουνιστών. Αργότερα θα μετακομίσει στο Παρίσι και τελικά θα εγκατασταθεί στο Λονδίνο.
Για πολλούς σύγχρονους φιλοσόφους η αξία των παρατηρήσεων του Μαρξ στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο δεν έχασαν μέχρι σήμερα την επικαιρότητά τους.
Ο Γερμανός Φρίτς Χάουγκ, μελετητής του Μαρξ και εκδότης (από 1959 μέχρι το 1997) του περιοδικού ARGUMENT, εκφράζει τον θαυμασμό του για τη ευστοχία των επιστημονικών παρατηρήσεων του Μαρξ στο Μανιφέστο λέγοντας ότι πολλές φορές όταν «το διαβάζεις, νομίζεις πως ο Μαρξ ήρθε στην εποχή μας με την μηχανή του χρόνου για να παρατηρήσει και να περιγράψει τη σύγχρονη πραγματικότητα.»
Ο Καρλ Μαρξ είναι ο μαχητικότερος επικριτής του καπιταλισμού. Ζώντας την εποχή της ακμής της βιομηχανικής επανάστασης κατόρθωσε να παρατηρήσει διεισδυτικά τις γιγαντιαίες αλλαγές που προκαλούσε ο καπιταλισμός όχι μόνον στην Αγγλία ή στην Ευρώπη, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο.
«Οι πρώην μεσαίες τάξεις, οι μικροί βιομήχανοι, έμποροι και εισοδηματίες, οι βιοτέχνες και οι αγρότες, όλες αυτές οι τάξεις κατρακυλούν στο προλεταριάτο, από τη μια γιατί το μικρό τους κεφάλαιο δεν φτάνει για την επιχείρηση της μεγάλης βιομηχανίας και υποκύπτει στο συναγωνισμό με τους μεγαλύτερους καπιταλιστές και από την άλλη, γιατί οι νέοι τρόποι παραγωγής υποβιβάζουν τη σημασία της επαγγελματικής τους δεξιοτεχνίας: έτσι το προλεταριάτο στρατολογείται από όλες τις τάξεις του πληθυσμού.» (Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς, Κομμουνιστικό Μανιφέστο).
Εδώ περιγράφονται τα φαινόμενα που ονομάζουμε σήμερα «συνέπειες της παγκοσμιοποίησης», φαινόμενα που ο Μαρξ περιέγραψε με οξύνοια και διαύγεια αποσαφηνίζοντας και τις πολιτικές τους συνέπειες.
Σύμφωνα με τον φιλόσοφο Φριτς Χάουγκ οι πολιτικές συνέπειες τέτοιων φαινομένων μπορεί να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες, διότι η εξάλειψη των διαφορετικών μισθολογικών επιπέδων και η πληθώρα εργατικού δυναμικού που χάνει την δυνατότητα μιας απασχόλησης που διασφαλίζει την επιβίωσή του χωρίς κοινωνικά επιδόματα και διολισθήσεις στα κατώτατα κοινωνικά στρώματα ξεθεμελιώνουν το υπάρχον κοινωνικό σύστημα «και πρώτα απ όλα τη φιλελεύθερη δημοκρατία». «Διότι όσο αυξάνεται ο αριθμός των πολιτών που δεν έχουν την ευκαιρία μιας αξιοπρεπούς συμμετοχής στην κουλτούρα, τόσο διογκώνεται ο αριθμός εκείνων των πολιτών που αδιαφορούν για τη δημοκρατία και τα δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη.»
Αυτούς τους κινδύνους ερεύνησε ο Μαρξ με εργαλείο τον «επιστημονικό σοσιαλισμό», του οποίου τις βάσεις έθεσε και ανέπτυξε στα έργα του το «Κεφάλαιο» και «Η Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας».
Το έργο του είχε τεράστια επίδραση στα εργατικά κινήματα του 19ου και 20ου αιώνα και ασφαλώς στα κομμουνιστικά κινήματα της Ευρώπης και του κόσμου.
19 χρόνια μετά την διάλυση του κομμουνιστικού στρατοπέδου και της Σ.Ε. και 125 χρόνια από το θάνατο του Μαρξ η θεωρία του εξακολουθεί να είναι αντικείμενο φιλοσοφικών αναζητήσεων.