برگزاری دومین سمینار «دین و مدرنیته» در تهران • مصاحبه با محمد علی ابطحی
۱۳۸۶ شهریور ۱۴, چهارشنبه
در دعوتنامه‌ی برگزارکنندگان این سمینار آمده که هدف از برگزاری این سمینار "آسیب‌شناسی فکری و اجتماعی سنت/ مدرسه/ نیرو/ جریان «روشنفکری دینی» است" و "این سنت جریان‌ساز در ایران معاصر کوشیده تا اسلام و مدرنیته را به صلح کنار هم بنشاند". در پی آمده که در این سمینار یک روزه که از ساعت ۹ و ۳۰ دقیقه‌ی روز پنجشنبه تا ساعت ۱۹ برگزار خواهد شد، جمعی از تأثیرگذارترین «روشنفکران دینی» و منتقدان این جریان تأملات خود را مطرح خواهند ساخت.
سخنرانان عبارتند از: مسعود ادیب، حمیدرضا جلایی پور، سعید حجاریان، عبدالحسین خسروپناه، عبدالکریم سروش، سارا شریعتی، احمد صدری، محسن کدیور، مصطفی ملکیان، سید حسین نصر و یوسفی اشکوری.
آثاری نیز از پژوهشگران زیرین به این سمینار ارائه خواهد: هاشم آغاجری، محمد علی ابطحی، علیرضا بهشتی، سعید بینای مطلق، سعید بهمن‌پور، حبیب‌الله پیمان، پرفسور براین ترنر، سعید حنایی کاشانی، هادی خانیکی، بهاء‌الدین خرمشاهی، سروش دباغ، محمد راسخ، حسین سراج‌زاده، علیرضا شجاعی، احسان شریعتی، سید علی طالقانی، بیژن عبدالکریمی، عباس عبدی، علیرضا علوی‌تبار، رضا علیجانی، مقصود فراستخواه، مراد فرهادپور، ابوالقاسم فنایی، محمد جواد کاشی، فاطمه کشاورز، فرشاد مؤمنی، مرتضی مردیها، یاسر میردامادی، محمدرضا نیکفر، منصور هاشمی و ابراهیم یزدی.
مصاحبه با محمدعلی ابطحی
رئیس مؤسسه‌ی "گفتگوی ادیان" برگزارکننده‌ی سمینار:
دویچه‌وله: آقای ابطحی دومین سمینار «دین و مدرنیته» به ابتکار «موسسه‌‌ی گفتگوی ادیان» و «حسینه ارشاد» قرار است پنجشنبه (۱۵ شهریور) برگزار شود. این بار سمینار به چه موضوعی خواهد پرداخت؟
محمد علی ابطحی: این بار سمینار یک عنوان فرعی دارد آن «آسیب‌شناسی روشنفکری دینی» نام دارد. بحث روشنفکری دینی مدتهاست در جوامع مختلف کشورهای اسلامی مطرح است و در ایران هم به‌نوع جدی‌تری مطرح شده و تعریف مشخصی هنوز برایش درنظر گرفته نشده است. ما از صاحبان مکاتب مختلفی که در این حوزه هستند دعوت کرده‌ایم که در این سمینار شرکت کنند و از نگاه سنتی و نگاه مدرن که در حقیقت زیرساختی از همان عنوان «دین و مدرنیته» هست، بحث‌شان را در مورد حوزه‌ی روشنفکری دینی مطرح بکنند، تا دیدگاه‌ها و نظریات بصورت علمی مطرح بشود و شروعی باشد برای اینکه در این عنوان، یعنی عنوان «روشنفکری دینی» ما بتوانیم یک راه مشخصی را پیدا بکنیم و از تلفیق این دو عنوان «روشنفکری» و «دین» ببینیم که آیا امکانش هست تلفیق بشود، یا راه متفاوتی‌ست و یا قابلیت جمع دارند با همدیگر و اگر قابلیت جمع دارد، چگونه.
آیا برگزیدن عنوان «آسیب‌شناسی روشنفکری دینی» به این معناست که روشنفکری دینی در یک بحران بسرمی‌برد و آسیب‌پذیر است؟
ما وقتی یک سمینار علمی تشکیل می‌دهیم، از قبل اظهارنظر نمی‌کنیم که آیا چنین چیزی هست یا نیست، بلکه این را بیشتر ما می‌گذاریم به فضای بحث‌ها و گفتگوهایی که در جلسات خواهد شد. طبیعتا صاحبان مکاتب مختلفی در این حوزه وجود دارند. بعضی‌ها معتقدند که اصلا این عنوانها قابل جمع نیست، بعضی‌ها به امکان جمع‌کردن این دو قائلند. و می‌تواند آسیب‌پذیر هم باشد، چرا! بالاخره روشنفکری خودش یک مکتب مستقلی معرفی می‌شود و دین هم یک مکتب مستقلی‌ست. آیا اینها کاملا در برابر هم هستند یا اینکه اینها می‌توانند با همدیگر جمع بشوند و به همدیگر کمک کنند و یک مکتبی را معرفی بکنند که هم مبتنی بر دین و فرهنگ جامعه باشد و هم از حوزه‌ی روشنفکری بتواند مسایلی را مطرح بکند.
آقای دکتر عبدالکریم سروش هم برای سخنرانی دعوت شده‌اند. سال گذشته از سخنرانی ایشان جلوگیری به‌عمل آمد. فکر می‌کنید امسال ایشان این اقبال را پیدا بکنند؟
البته دکتر سروش... ما در بیانیه‌هایمان هم نوشتیم، ایشان مقاله‌شان ارائه می‌شود، خودشان در ایران نیستند. پارسال هم مقاله‌شان در سمینار ارائه شد.
در فهرست سخنرانان نام دکتر سیدحسین نصر هم دیده می‌شود. آیا این بدان معناست که ایشان از آمریکا برای شرکت در این سمینار وارد تهران شده‌اند یا خواهند شد؟
نه، ایشان که تهران تشریف نمی‌آورند. ولی قرار است به‌صورت ویدئویی به‌صورت مستقیم صحبت بکنند و آنجا برنامه‌ی ایشان پخش بشود و پرسش و پاسخ هم با ایشان صورت گیرد.
نام خود شما جزو کسانی هست که مقاله‌شان را به این سمینار ارائه داده‌اند. شما به کدامیک از جوانب آسیب‌شناسی روشنفکری دینی پرداخته‌اید؟
ما غیر از جلسه‌ی ۱۵ شهوریور که سخنرانان بحث‌هایشان را مطرح می‌کنند، مقالات بسیار زیادی داریم که این مقالات به‌صورت یک ويژه‌نامه روز سه‌شنبه (۲۰ شهریور) در روزنامه‌ی «اعتماد ملی» منتشر می‌شود، یعنی به‌عنوان ضمیمه‌ی روزنامه‌ی «اعتماد ملی»، که در آنجا مقالات مختلفی هست، مقاله‌ی من هم هست. من خیلی خودم را صاحب‌نظر جدی در این مسایل نمی‌بینم، ولی بیشتر اعتقاد دارم که امکان این هست که روشنفکری به‌معنای عامش با حوزه‌ی دین قابلیت جمع داشته باشد. یعنی نگاهی که ما به دین داریم و نگاهی که به روشنفکری داریم این هست که بتوانیم از یکسری لایه‌های تحجر و واپسگرایی که به دین معمولا به‌صورت پیرایه بسته می‌شود، به اعتقاد ما، از آنها جلوگیری کنیم و یک جریان مترقی و روشنفکری را در حوزه‌ی دینی سامان بدهیم.