نقض حقوق بشر در زندان‌های کردستان عراق
۱۳۸۶ تیر ۱۴, پنجشنبه
صدها نفر که در کردستان عراق به ظن همکاری با گروه‌های تروریستی دستگیری شده‌اند، بدون هر گونه بازجویی و محاکمه‌ای در زندان‌های دولت محلی این منطقه به سر می‌برند. برخی از این زندانیان، ۵ سال است که چنین وضعیتی دارند، بی آنکه چشم‌انداز روشنی برای آزاد شدنشان وجود داشته باشد. گزارشی که سازمان بین‌المللی "دیده‌بان حقوق بشر" روز ۴ ژوئن منتشر کرده است، حاوی اظهارات و شهادت‌های شماری از زندانیان یادشده است که از شکنجه، بدرفتاری و شرایط غیرقابل تحمل در زندان‌های کردستان عراق سخن گفته‌اند.
زندان‌هایی که در گزارش دیده‌بان حقوق بشر به آنها اشاره شده، زیر کنترل "آسایش" هستند. "آسایش" نام اختصاری سازمان اطلاعات و امنیت مقامات کردستان عراق است.
شکنجه‌شدگانی از سنخ‌ها و گرایش‌های مختلف
تا چندی پیش گفته می‌شد که کسانی که در زندان‌های "آسایش" محبوس‌اند، عمدتاَ اعضای گروه‌های افراطی و تروریستی اسلام‌گرا، مثل القاعده، انصارالاسلام و انصارالسنه هستند. گزارش جدید دیده‌بان حقوق بشر اما با این ادعا تا حدودی متفاوت است. بنا بر این گزارش، در میان زندانیان "آسایش"، مخالفان سیاسی دو گروه عمده حاکم بر کردستان عراق، یعنی حزب دمکرات به رهبری مسعود بارزانی و جبهه میهنی به رهبری جلال طالبانی هم، دیده می‌شوند.
از گزارش دیده‌بان حقوق بشر و برخی اخباری که در سال‌های اخیر در مورد فعالیت "آسایش" انتشار یافته، چنین برمی‌آید که این سازمان، نهاد تقریباَ خودسری است که وزارت کشور یا نهادهای دمکراتیک بر کار آن نظارتی ندارند و عمدتاَ از منافع و رهنمودهای رهبران و فعالان ارشد دو حزب یادشده تبعیت می‌کند. شکنجه‌های جسمی و روحی، سلول‌های انفرادی، شک الکتریکی، ضرب و شتم با کابل، چوب و میله‌های فلزی، اذیت و آزارهای جنسی، بستن چند روزه دست و پای زندانیان و کشیدن کیسه بر سر آنها از جمله شکنجه‌هایی هستند که بنا به گزارش دیده‌بان حقوق بشر در زندان‌های کردستان عراق کم و بیش رواج دارند.
نه وکیلی در کار است و نه محاکمه‌ای
دیده‌بان حقوق بشر برای تهیه گزارش ۵۶ صفحه‌ای خود در مورد وضع زندان‌ها و زندانیان در کردستان عراق، در فاصله آوریل تا اکتبر سال گذشته مجموعاَ از ۱۰ زندان این منطقه بازدید کرده است. نکته مثبت در این دیدارها، عدم ایجاد محدودیت و کارشکنی از سوی مقامات مسئول بوده است، رویکردی که در مورد زندان‌های مناطق دیگر عراق که تحت کنترل دولت این کشور و یا ارتش آمریکا هستند کمتر دیده شده است.
بنا به گزارش دیده‌بان حقوق بشر، زندان‌های مورد بازدید با اندک استثنائاتی ، همگی ورای ظرفیت خود مملو از زندانی بوده‌اند و به لحاظ بهداشتی از حداقل امکانات بی‌بهره‌اند. زندانیان معمولاَ به وکیل دسترسی ندارند و بازجویی، تکمیل پرونده و برگزاری محاکمه آنها هم، روندهایی هستند که مقامات مسئول در تصمیم‌گیری در باره آنها خودسرانه عمل می‌کنند و تابع نظم و قاعده خاصی نیستند.
گزارش دیده‌بان حقوق بشر تأییدی بر این نکته است که شمال عراق که منطقه‌ای امن‌تر ازسایر مناطق این کشور است نیز، بر خلاف تصور اولیه، به لحاظ رعایت حقوق بشر کارنامه‌ای منفی و نگران‌کننده دارد.
امیدهای بر بادرفته
از سال ۱۹۹۱، یعنی با شکست ارتش عراق در اشغال کویت و خروج کردستان عراق از حوزه حاکمیت دولت مرکزی این کشور، این امید شکل گرفته بود که کردها با به دست‌گرفتن امور خود، نمونه قابل اعتنایی از یک ساختار دمکراتیک را در حوزه تحت اختیار خود ایجاد کنند. این امید به ویژه از زمان برافتادن حکومت صدام حسین در سال ۲۰۰۳ و مطئمن‌شدن کردها به حمایت عینی و واقعی آمریکا که از آن زمان عملاَ عهده‌دار زمام امور عراق است، پررنگ‌تر شده است. گزارش‌های مربوط به نقض فاحش حقوق بشر در کردستان عراق اما، حاکی از آن است که این امیدها قسماَ بر باد رفته اند و آمریکا نیز با توجه به نقاط ضعف خودش در عراق، که نمونه‌ای از آن اعمال شکنجه در زندان ابوغریب است، بر عملکرد کردهای متحد خویش در زمینه نقض حقوق بشر چشم پوشیده است، به ویژه که اکثر دستگیری‌ها و شکنجه‌ها در منطقه یادشده نیز زیر عنوان "مبارزه با تروریسم"، یعنی شعار راهبردی ایالات متحده، انجام می‌شود.
دولت‌های ایران، سوریه و ترکیه از ایجاد یک ساختار دمکراتیک و مبتنی بر دولت حقوقی در کردستان عراق چندان خشنود نیستند و بیم دارند که چنین ساختاری برای کردهای خودشان نیز به یک الگو و نمونه بدل شود. از همین رو عدم توفیق کردهای عراق در تحکیم دموکراسی و حقوق مدنی در منطقه تحت تسلط خودشان با خشنودی و رضایت دولت‌های یادشده مواجه خواهد شد. این نیز هست که چالش نظامی و امنیتی میان ترکیه و منطقه کردنشین عراق، که دلایل چندگانه‌ای دارد، طبعاَ بر روند گسترش آزادی‌ها در این منطقه تأثیر منفی برجای گذاشته و می‌گذارد.