گزارش نگرانی‌آور سازمان ملل از تخریب جو زمین

تا پایان سده میلادی کره زمین گرمایش بی‌سابقه‌‌ای را تجربه خواهد کرد و میزان متوسط حرارت آن 4/6 درجه سانتیگراد افزایش خواهد یافت. این یکی از ارزیابی‌هایی است که در چهارمین گزارش "شورای جو زمین"، وابسته به سازمان ملل مطرح شده است. این گزارش در سه بخش تنظیم شده است: بخش اول آن با عنوان " پیش‌بینی‌ها" در فوریه گذشته انتشار یافت، بخش دوم، " پیامدهای تغییرات جوی" در روزهای اول ماه آوریل منتشر خواهد شد و موعد انتشار بخش سوم، ماه مه امسال خواهد بود که به اقدامات برای مهار تغییرات اقلیمی اختصاص خواهد داشت. در تهیه گزارش سازمان ملل مجموعا 2500 کارشناس از کشورهای مختلف شراکت داشته‌اند.

نکات عمده بخش اول گزارش

در بخش اول چهارمین گزارش شورای جو سازمان ملل، نتیجه تحقیقات در باره روند افزایش گرمای زمین بازتاب یافته است. بر اساس این تحقیقات یازده سال از دوازده سال گذشته گرمترین سال‌ها از 1850 به این سو بوده‌اند. از سال 1850برای اولین بار بشر شروع به ثبت و ضبط ارقام مربوط به تغییرات جوی و میزان گرمای هوا کرده است.

گزارش اول شورای جو سازمان ملل می‌گوید که بنا به ارزیابی روندها و داده‌های موجود و با اتکا به یافته‌های حاصل از شبیه‌سازی‌های کامپیوتری، زمین تا آخر قرن جاری در بهترین حالت 1/1 تا 9/2 و در بدترین حالت تا 4/2 و یا حتی 4/6 درجه گرمتر خواهد شد. کارشناسان سازمان ملل در مجموع افزایش گرمای زمین به میزان 8/1 تا 4 درجه تا پایان قرن حاضر را بسیار محتمل می‌دانند. 4 درجه افزایش گرمای زمین به معنای آن خواهد بود که بسیاری از مناطق اینک سرسبز اروپا نیز به صحرا بدل خواهد شد.

بخش دیگری از قسمت اول گزارش جو سازمان ملل به افزایش آب دریاها در دهه‌های آینده اختصاص دارد. سطح آب دریاها و اقیانوس‌های عمده جهان از 1961 تا 2003 سالانه به طور متوسط 8/1 میلیمتر افزایش یافته است. این افزایش البته در فاصله 1993 تا 2003 سالانه ۱/3 میلیمتر بوده است. این بدان معناست که جو زمین در دهه گذشته تغییرات شدیدتر و شتابناک‌تری را به خود دیده ا ست.

بنا به تخمین‌های کارشناسان سازمان ملل افزایش ارتفاع سطح دریاها در صد سال آینده بر18 تا 28 و در بدترین حالت بر 59 سانتیمتر بالغ خواهد شد که علت آن عمدتا ذوب‌شدن یخ مناطق قطبی خواهد بود. به زیر آب رفتن بخش‌های دیگری از کره زمین و در عین حال از آب تهی‌شدن بخش‌های دیگری از آن، پیامد چنین روندی خواهد بود.

ارزیابی‌ها و برآوردهای کارشناسان سازمان ملل از تغییرات فزاینده جوی این است که حوادث زیانمند اقلیمی مانند خشکسالی، بارش‌های شدید و سیل‌ساز، بروز امواج کم یا بی‌سابقه گرما و سرعت‌گرفتن چرخه‌های جوی در مناطق حاره در دهه‌های آینده زندگی بشر و طبیعت را بیش از گذشته همراهی خواهند کرد.

بشر عامل اصلی تخریب جو زمین

تداوم و تشدید پخش و نشر گازهای گلخانه‌ای در هوا مهمترین عامل تغییرات جوی خطرناکی است که در گزارش سازمان ملل به آنها اشاره شده است. موجب 90 درصد افزایش این گونه گازها، مانند دی اکسید کربن و متان و ...، بشر است. استفاده از سوخت‌های فسیلی برای تولیدات صنعتی و یا حمل و نقل و تولید برق وگرما ، افزایش بی‌سابقه شمار ساکنان زمین و فقر که به تخریب محیط زیست کمک کرده‌اند و نیز رواج بی‌سابقه دامداری‌ صنعتی از دیگر عوامل تراکم و تشدید گارهای گلخانه‌ای در جو بوده‌اند.

اصطلاح گلخانه‌ای از آن رو به گازهای یادشده اطلاق می‌شود که کارکردی مانند دیواره شیشه‌ای گلخانه‌ها دارند. به این معنا که اجازه ورود گرمای خورشید به جو زمین را می‌دهند‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، اما مانع تبادل حرارتی این جو با فضاهای بیرون از آن می‌شوند. به این ترتیب چرخه تبادل حرارتی جو با فضاهای بیرونش مختل می‌شود که پیامد آن گرم‌شدن اقلیم زمین است.

بنا به پیمان معروف کیوتو که اوایل دهه جاری شماری از کشورهای جهان در مورد آن به توافق رسیدند میزان پخش گازهای گلخانه‌ای تا سال 2012 می‌باید در قیاس با سال 1990، به طور متوسط 8/5 درصد کاهش یابد. اما آمار و ارقام نشان می‌دهد که این هدف حتی اگر متحقق هم شود از سیر دم‌افزون تغییرات جوی به مراتب عقب‌تر است. ضمن این که کشوری مانند آمریکا که 25 درصد گازهای گلخانه‌ای را تولید می‌کند تا کنون برای حمایت از صنایع و کنسرن‌های نفتی خود به پیمان کیوتو نپییوسته است. چین نیز که اینک با تولید 14 درصد گازهای گلخانه‌ای در مقام دوم جهان ایستاده است اصولا طبق قرارداد کیوتو قید و بندی برای کاهش گازهای گلخانه‌ای ندارد، هر چند که تخریب محیط زیست در این کشور به حدی رسیده است که اجلاس اخیر کنگره خلق یکی از محورهای بحث خود را به این مسئله و را‌ه‌حل مهار آن اختصاص داد. گفتنی است که بنا به برآورد کارشناسان سازمان ملل بشر تنها تا سال 2020 وقت دارد که روند تخریب جو را معکوس کند و مانع بروز فجایع محیط‌ زیستی گسترده و بی‌سابقه در دهه‌های آینده شود. با این همه ، این که بعد از اتمام مهلت پیمان کیوتو کدام مقررات و معیارها راهنمای کشورهای جهان در بهبود جو زمین خواهد بود هنوز هم ناروشن است. اجلاس جهانی که سال گذشته برای تعیین اهداف حفاظت از جو در سال های پس از 2012 برگزار شد بدون حصول توافق پایان یافت.

در این میان، در اجلاس اخیر رهبران اروپا توافق شد که پخش و نشر گازهای گلخانه‌ای در این اتحادیه تا سال 2020 نسبت به سال 1990 به میزان 20 درصد کاهش یابد. به عقیده بسیاری از کارشناسان این تصمیم گرچه در قیاس با رویکردهای آمریکا و چین و ... مثبت است، اما باز هم متناسب با ضروریات و مسئولیت‌های اتحادیه اروپا در قبال سرنوشت جو زمین نیست.

چرخش محسوس در آمریکا

تا آنجا که به ایالت متحده آمریکا مربوط می‌شود، تصمیم دیوان عالی این کشور در روز دوشنبه (3 آوریل) می‌تواند دولت بوش را به چرخشی اساسی در سیاست‌های محیط‌ زیستی ‌اش رهنمون شود. تا کنون این دولت و مؤسسات وابسته به آن عنوان می‌کردند که در مورد رابطه مستقیم میان افزایش گازهای گلخانه‌ای و بروز تغییرات مخرب جوی شک و تردید وجود دارد و از این رو نیازی نمی‌دیدند که برای سقف مجازپخش دی اکسید کربنیک توسط اتوموبیل‌ها ، صنایع و سایر وسایلی که از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کنند مقررات قانونی وضع کنند.

دیوان عالی آمریکا اما با رد استدلات نمایندگان دولت بوش، به طور غیرمستقیم بر رابطه میان تراکم گازهای گلخانه‌ای و تغییرات پرعواقب اقلیمی صحه گذاشت و اداره محیطزیست فدرال را مقید کرد که برای پخش و نشر گازهای گلخانه‌ای یک سقف مجاز قانونی تعیین کند.

در سال‌های اخیر شماری از ایالات و شهرهای ایالت متحده که مخالف سیاست دولت بوش در نپیوستن به پیمان کیوتو بوده‌اند راسا دست به کار شده و اهداف محیط‌زیستی معینی را برای خود تعریف کرده‌اند. رای دیوان عالی کشور نیز حاصل شکایتی است که 12 ایالت آمریکا علیه بی‌عملی اداره محیط زیست قدرال تسلیم این بالاترین نهاد حقوقی کشور کرده بودند.