نیم‌نگاهی به فوتبال ایران در سال ۱۳۸۹ • گپی با مجید نامجو مطلق

دویچه وله: سال ۱۳۸۹ رو به پایان است. فوتبال باشگاهی ایران در حالی دارد به پایان سال جاری خورشیدی می‏رسد که استقبال تماشاگران از بازی‏ها، هفته به هفته کم‏تر می‏شود و برای تماشای دیدار تیم سابق‏تان، استقلال مقابل استیل‏آذین، فقط چند صد نفر به استادیوم می‏آیند. چرا وضعیت فوتبال باشگاهی ایران به این روز افتاده است؟

مجید نامجو مطلق: این عدم استقبال تماشاگرها دلایل زیادی دارد. عمده‏ترین آن هم فکر می‏کنم عدم حضور ستاره‏ها است. الان چند سالی است که فوتبال ما از ستاره خالی شده و شمار بازیکن‏های بزرگ، بازیکن‏هایی که تماشاگرها را به ورزشگاه بکشانند، خیلی کم شده است. فوتبال به سمت و سویی رفته که کار گروهی، کار تاکتیکی و قدرت بدنی بازیکن‏ها، بیشتر از ظرافت‏های فنی بازیکن‏ها مد نظر مربی‏هاست. این اصلی است که در حال حاضر در فوتبال روز دنیا دارد رعایت می‏شود. ما این مسئله را حتی در بالاترین سطح فوتبال دنیا هم می‏بینیم. در زمانی که ما فوتبال بازی می‏کردیم، در فوتبال دنیا بازیکن‏های بزرگ و تأثیرگذار خیلی زیاد بودند. فوتبال روز دنیا الان به این سمت و سو رفته که بیشتر کار گروهی مد نظر است، بیشتر توان بدنی بازیکن‏ها مد نظر است و این مسئله در فوتبال ایران هم تأثیرگذار بوده است. دلیل دوم را هم فکر می‏کنم این باشد که الان تلویزیون ما فوتبال روز دنیا را به‏طور مستقیم دارد نشان می‏دهد و زیبایی‏هایی که فوتبال روز دنیا دارد به بیننده می‏دهد، قابل قیاس با فوتبال باشگاهی ما نیست.

در دوران فعالیت شما، در دهه‏های ۶۰ و ۷۰ خورشیدی، فوتبال ایران از سطح فوتبال جهان خیلی فاصله داشت. اما در آن دوران برای دیدار بازی‏های متوسط باشگاهی ایران، ۷۰ تا ۸۰ هزار نفر به استادیوم می‏آمدند...

آن موقع فوتبال‏های روز دنیا به صورت مستقیم در ایران پخش نمی‏شد. مردم همان فوتبالی را که در ایران بود به‏طور مستقیم می‏دیدند. ولی در زمان حال، شما بهترین بازی‏های روز فوتبال دنیا را دارید از طریق تلویزیون می‏بینید و شاهد زیبایی‏های این بازی‏ها هستید و دیگر این فوتبالی که توی ایران برگزار می‏شود، نمی‏خواهم بگویم سطح‏اش پایین است، سطح آن نسبت به فوتبال ما، سطح خوبی است، ولی بیننده چون آن بازی‏ها، آن ظرافت‏ها و آن حساسیت فوتبال را می‏بیند، این مسئله مقداری روی فوتبالی که ما الان توی ایران برگزار می‏کنیم، تاثیرگذار است.

اما یقیناً به این شدت نمی‏تواند تأثیرگذار باشد که برای تماشای بازی استقلال، فقط ۷۰۰ نفر به استادیوم بیایند. مجید وارث، تحلیل‏گر فوتبال و مجری پیشین برنامه‏ی "ورزش و مردم"، در گفت‏وگو با ما گفت: «مردم ایران دیگر فوتبالی را نمی‏خواهند ببینند که مدیرعاملان آن‏ها حاج‏آقاهای عاشق شهرت هستند». نظر شما در این مورد چیست؟

نه؛ من نظرم این‏طور نیست. آقای وارث نظر شخصی خود را گفته است. اعتقاد من این است که بالاخره این‏هایی هم که توی فوتبال ما هستند، دارند زحمت می‏کشند. فوتبال به این صورت نیست، چون الان باشگاه‏هایی که به صورت خصوصی در ایران دارند فعالیت می‏کنند، شاید یکی دوتا باشند. بقیه‏ی باشگاه‏ها، باشگاه‏های دولتی هستند و طبیعی است که مدیران آن هم مدیران دولتی باشند. برآورد کردن آن هزینه‏ها و نیازهای مالی هم باید به‏وسیله‏ی کسانی باشد که از عهده‏ی این کار بربیایند. الان من نوعی بخواهم مسئولیت تیم بزرگی را بر عهده بگیرم، برآورد بودجه برای من یک‏مقدار مشکل است. این به نظر من، دلیل قانع‏کننده‏ای نیست. برگردیم به دلایل عدم استقبال تماشاگران. سومین عامل آن این است که فوتبال ملی ما امسال در هیچ رده‏ای نتوانست نتیجه بگیرد. در تمام مسابقات آن انتظارات را برآورده نکرد. همیشه این‏جوری بوده که وقتی تیم‏هایی از فوتبال کشورمان به مقام‏های قهرمانی می‏رسند، شور و اشتیاق را در تماشاگرها بیشتر می‏کند و مردم بیشتر به‏طرف فوتبال می‏روند و استقبال بیشتری از مسابقات می‏کنند. اما یکی دو سالی است که تیم‏های ما هنوز آن نتایج لازم را در سطح آسیا نگرفته‏اند. دوره‏ای که ما بازی می‏کردیم، بازی‏ها اکثراً روزهای تعطیل برگزار می‏شد، ولی الان به خاطر فشردگی بازی‏ها، به خاطر این‏که تیم‏ها زیاد توی لیگ هستند و باشگاه‏های ما درگیر چند جام هستند، این فشردگی بازی‏ها دلیل بر این شده که خیلی از بازی‏ها در روزهای غیرتعطیل برگزار شود و در زمستان هم که باشد، بازی‏ها معمولاً ساعت ۲ و ۳ بعدازظهر برگزار می‏شوند.

ولی میزان استقبال مردم از فوتبال ملی ایران هیچ وقت به این حد نرسیده بود که برای تماشای دیدار تیم ملی امید مقابل قرقیزستان، فقط ۵۰ نفر در داخل استادیوم باشند. چنین کارت قرمزی را تا به‏حال مردم ایران به فوتبال ایران و دست‏اندرکاران ورزش ایران نشان نداده بودند.

در گذشته هم همین بوده، وقتی‏ تیم‏های فوتبال ما نتیجه‏ی لازم را نمی‏گرفته‏اند، مقداری استقبال تماشاگران همیشه کم بوده است. همیشه، همیشه کم می‏شده است. برعکس آن، مثلاً وقتی من در تیم استقلال بازی می‏کردم، قهرمان آسیا شده بودیم، تیم ملی‏مان در همان سال قهرمان بازی‏های آسیایی پکن شد، تیم پرسپولیس قهرمان جام حذفی آسیا شد. این‏ها باعث می‏شد که اشتیاق در جوان‏ها بیشتر بشود و بیشتر به استادیوم‏ها بیایند. مهم‏ترین عامل‏اش هم کمبود ستاره‏ها است که در دوره‏ی ما باشگاه‏های خیلی بزرگ و خیلی زیادی بودند که هرکدام‏شان می‏توانستند ده‏هاهزار نفر را به استادیوم بکشند.

بپردازیم به ابعاد و کم و کیف تکنیکی فوتبال باشگاهی در ایران؛ ارزیابی شما از ۸۹ چیست؟

من فکر می‏کنم اگر ما دنبال این هستیم که فوتبال‏مان به یک سطح مطلوبی در آسیا برسد، باید هزینه کنیم. اعتقاد من این است که ما از نظر ساختار فوتبال‏مان یا سخت‏افزار فوتبال‏مان در مضیقه هستیم. من خودم در قطر، در باشگاه "اسد" که در تهران با تیم استقلال مساوی کرد، بازی می‏کردم. ۲۱ سال پیش، باشگاه اسد واقعاً یک مجموعه‏ی کامل بود که چهارتا زمین فوتبال، امکانات ورزشی از نظر سالن‏های تنیس، بدمینتون و… داشت. ولی متأسفانه هنوز که هنوز است، ما در فوتبال‏مان این شرایط را برای باشگاه‏های‏مان به‏وجود نیاورده‏ایم. ما اگر دنبال پیشرفت هستیم، باید سرمایه‏گذاری کنیم.

اما میزان سرمایه‏گذاری در حقوق بازیکنان که الان فوق‏العاده بالا است و قابل مقایسه با بعضی از لیگ‏های فوتبال معتبر اروپا است؟

منظور من از نظر ساختار و سخت‏افزار فوتبال است.

شما در توضیحات‏تان از واژه‏ی ما استفاده کردید. منظورتان از ما چه کسانی است؟

منظور از ما، مسئولین ورزش است. اگر آن‏ها دنبال این هستند که جایگاه‏ فوتبال‏مان را که در گذشته داشتیم، به‏دست بیاوریم، نیازمند این است که هزینه کنیم. این هزینه باعث می‏شود که امکانات بیشتری برای جوان‏ها به‏وجود بیاید.

اما این موضوعی است که در طول سی سال اخیر بارها و بارها تکرار شده.

ما مشکل‏مان تغییراتی است که در سطح ورزش کشورمان انجام می‏شود. یعنی مدیرانی که می‏آیند زیربنایی را بسازند و یک کار اصولی‏ای را انجام بدهند، بعد از دو سه سال تغییر پیدا می‏کنند و کسان دیگری جای آن‏ها را می‏گیرند. اعتقاد من این است که این مشکلات هست و باید بیاییم خیلی کارشناسی به این قضیه نگاه کنیم. حمایت همه را هم لازم داریم. باید همه دست به دست هم بدهیم تا بتوانیم ورزش کشورمان را به یک مرز پویایی برسانیم.

از دیدگاه فنی، عملکرد چهار تیم برتر فوتبال ایران که ذوب‏آهن، سپاهان، استقلال و پرسپولیس هستند را در سال ۸۹ چطور دیدید؟

تیم سپاهان با حضور بازیکنان خارجی، حتی قوی‏تر از تیم‏ ملی است. همین باعث شده که فوتبال از آن شرایط دو قطبی خارج بشود و من فکر می‏کنم زیبایی فوتبال هم به همین است که قدرت‏ها پراکنده بشوند. برای تیم‏های استقلال و پرسپولیس توان مقابله با تیم‏های ذوب‏آهن و سپاهان دیگر واقعاً سخت است. به نظر من خیلی خوب است که شهرستان‏ها هم دارند سرمایه‏گذاری می‏کنند.

چه پدیده‏هایی را در سال ۱۳۸۹ در فوتبال باشگاهی ایران مشاهده کردید؟

متأسفانه به دلیل نتایجی که تیم ملی نگرفت، فکر می‏کنم امسال پدیده‏ای نداشتیم؛ چه در بعد بازیکن‏سازی، چه در بعد قهرمانی و چه در بعد زیبایی فوتبال. امسال، سال خوب فوتبال ما نبود. شما موقعی می‏توانید پدیده به‏دست بیاورید که چیزی کسب کرده باشید و چون ما این شرایط را نداشتیم، من فکر نمی‏کنم پدیده‏ای هم داشتیم.

نکته‏ی عجیب دیگر در فوتبال دولتی باشگاهی ایران، بدهکاری‏های باشگاه‏های دولتی به مربیان و بازیکنان است. رسول کربکندی که در چندین سال اخیر سمت سرمربی‏گری را در تیم‏های صبای قم، راه‏آهن شهر ری، ذوب‏آهن اصفهان و برق شیراز بر عهده داشت، در گفت‏وگو با ما گفت که هنوز طلبکار حقوق‏اش است. چرا باشگاه‏های دولتی هم مربیان و بازیکنان خود را از نظر مالی در بلاتکلیفی قرار داده‏اند؟

این ضعف است دیگر. من خودم مثلاً مدتی در آلمان بوده‏ام و اطلاع دارم که بودجه‏ی باشگاه‏ها قبل از شروع بازی‏ها باید تعیین شده، تصویب‏شده و در بانک بوده باشد و بعد از آن باشگاه‏ها وارد مسابقات می‏شوند و این به‏خاطر توان‏مندی حرفه‏ای‏گری فوتبال روز اروپاست. متأسفانه در ایران این‏طور نیست. من در صحبت‏هایی که با یکی دوتا از این مسئولین داشتم، گفتم شما تیم‏هایی که بودجه را تعیین می‏کنند، نقدینگی‏اش را حساب کنید و با توجه به آن نقدینگی‏شان وارد مسابقات بشوید و اجازه بدهید بر اساس نقدینگی‏شان خرید کنند، بازیکن بخرند، مربی بیاورند و… ولی متأسفانه این موارد رعایت نمی‏شود و چون باشگاه‏ها دولتی هم هستند، پول دولت یک روز زودتر می‏آید، یک روز دیرتر می‏آید و این مشکلات به‏وجود می‏آید. من هم قبول دارم که این شرایط، شرایط خوبی نیست.

در پایان سال ۱۳۸۹، چه چشم‏اندازی را برای دو تیم سابق‏تان، استقلال و پرسپولیس می‏بینید؟

من فکر می‏کنم امسال شرایط به گونه‏ای است که این دوتا تیم، جزو مدعیان اصلی قهرمانی نیستند. فقط امیدوارم بتوانند در جام باشگاهی آسیا نتایج خوبی بگیرند. به دلیل این‏که این دو تا تیم هنوز که هنوز است در قلب مردم جا دارند. هنوز هواداران میلیونی‏، حتی در خارج از کشور هستند که به این دوتا تیم عشق می‏ورزند. امیدوارم شرایطی بشود که این حمایت‏های مردمی را ما از دست ندهیم. امیدوار هستم که فوتبال ما به جایگاهی برسد که مانند باشگاه‏های اروپا، بلیط‏‏های‏اش از یک سال پیش فروش برود، صندلی‏های‏اش از یک سال پیش پیش‏فروش بشود. این هم به لطف یک کار گروهی انجام می‏شود؛ یک کار زیربنایی. ما هنوز در تیم‏های پایه‏، متأسفانه با مشکل پرورش بازیکن مواجه هستیم. ما در رده‏های پایه‏مان نتوانستیم اصولی کار کنیم. من خودم یادم هست زمانی که در تیم جوانان بانک ملی بازی می‏کردم، آن‏قدر بازیکن خوب به تیم‏های راه‏آهن و بانک ملی می‏آمدند که واقعاً اننتخاب کردن ۲۰ نفر بین این همه آدم کار سختی بود و هرساله ما شاهد بودیم که بازیکن‏های خیلی بزرگی از تیم‏های راه‏آهن و بانک ملی به باشگاه‏های بزرگ فوتبال و تیم ملی می‏پیوستند. متأسفانه الان بانک ملی اصلاً منحل شده است و تیمی به نام بانک ملی دیگر وجود ندارد. من امیدوارم در رده‏ی پایه بتوانیم دوباره مانند گذشته در پرورش استعداد فعال باشیم و اعتقادم این است که با یکی دو تا نتایج خوبی که فوتبال‏مان در سطح آسیا بگیرد، این مشکل کمبود ‏تماشاگر هم حل خواهد شد.

مصاحبه‌گر: فرید اشرفیان

تحریریه. شهرام احدی