آلودگی نفتی وسیع سواحل و آب‌های بوشهر

آخرین اخبار رسیده از گسترش شدید آلودگی نفتی در استان بوشهر حکایت دارد. لکه‌نفتی مساحتی حدود ۲۰ در ۸ کیلومتر از آب‌های سواحل دیلم را آلوده کرده است.

به گفته ‌بهروز اتابک‌زاده، مدیر کل محیط زیست استان بوشهر، حدود ۲۵ کیلومتر مربع از سواحل دیلم به نفت آلوده شده است.

خبرها همچنین از آلودگی ۴۰۰ هکتار از زمین‌های کشاورزی مناطق اطراف و مرگ و میر آبزیان و جانوران ساحلی حکایت می‌کنند.

حدود یک هفته پیش خط لوله نفت آغاجاری به گوره دیلم به علت پوسیدگی دچار شکستگی شد.

احداث خاکریز توسط مسئولان برای جلوگیری از ورود نفت به دریا به دلیل بارندگی شدید به شکست انجامید و سوزاندن نفتی که وارد یک رودخانه فصلی شده بود نیز بی‌نتیجه ماند. سرانجام جاری شدن سیلاب باعث شد که حجم زیادی از نفت وارد دریا شود.

مسئولان ایران با به کارگیری اسکمیرها و شناورها تلاش کردند نفت را توسط مکش جمع‌آوری کنند اما توفانی بودن دریا موجب شد که بخش بزرگی از نفت از دریا وارد ساحل شده و آن را آلوده سازد.

دکتر مهران افخمی، کارشناس آلودگی‌های آب، زباله و مواد جامد، در گفت‌وگو با دویچه‌وله می‌گوید، پاکسازی آب آلوده به نفت دشوار و فقط «تا حدودی امکان‌پذیر است». او می‌گوید: «لکه‌ی نفتی که وارد سطح آب شد ضخامت آن به مرور کم می‌شود و وقتی از بالا نگاه می‌کنید می‌بینید که رنگ لکه هم تغییر کرده است. همان طور که ضخامت لکه کم می‌شود پخش آن در آب هم زیاد می‌شود. کم کم این لکه‌به قطعات کوچک‌تر تقسیم می‌شود و به داخل آب نفوذ می‌کند، برای همین از دسترس اسکمیرها و شناورها خارج و جمع کردن آن در آب دشوار می‌شود».

دکتر افخمی متذکر می‌شود، نفتی که خاک را آلوده کرده است نیز به راحتی قابل پاکسازی نیست. به گفته‌وی، مؤثرترین اقدامات را می‌توان در همان روزهای نخستین انجام داد، در غیر این صورت بخش عمده پاکسازی به فرایند خودکار محیط واگذار می‌شود تا در زمانی طولانی این آلودگی به مرور کاهش یابد.

مهران افخمی تأکید می‌کند که آلودگی‌های نفتی و مواد آلی از بدترین انواع آلودگی‌های آب هستند: «بدی آلودگی نفتی این است که یک لیتر نفت یک میلیون لیتر آب را آلوده می‌کند و به مدت خیلی طولانی باقی می‌ماند. ورود نفت به آب باعث می‌شود که نفت در پروفیل آب نفوذ کند و به کف آب برسد و مدت‌زمان خیلی طولانی را هم در سطح آب باقی بماند و هم اینکه وقتی داخل آب نفوذ کرد و به کف رسید بعد از مدت زمانی دوباره به سطح می‌آید و می‌توانیم بگوییم در میان انواع آلودگی‌ها، آلودگی مواد آلی و نفتی در آب بیشترین ماندگاری را دارند و باید منتظر باشیم که ماه‌ها بعد هم تبعات این آلودگی را در منطقه ببینیم».

«پیشگیری از هر درمانی بهتر است»

مهران افخمی با اشاره به «هزینه‌بسیار بالای آلودگی‌های نفتی» می‌گوید، بهترین راه حل پیشگیری است.

این کارشناس محیط زیست در جنوب ایران، به ضرورت جایگزینی لوله‌های قدیمی با لوله‌های جدید و استاندارد انتقال نفت اشاره می‌کند و یادآور می‌شود: «علت اصلی این است که تأسیسات نفتی ما خیلی قدیمی هستند و بیش از ۵۰ سال قدمت دارند. به مرور زمان بعضی از خصوصیت‌های این تأسیسات از دست رفته یا کاهش پیدا می‌کند. یکی از این خصوصیت‌ها ضخامت لوله‌های نفتی است. ضخامت‌لوله‌های نفتی پیرو استانداردهایی است که به نوع ماده‌ی سیال درون لوله بستگی پیدا می‌کند. باید با تست‌‌های ضخامت‌سنجی ضخامت لوله‌ها را همیشه سنجید تا حد استاندارد رعایت شود».

او می‌افزاید: «بعضی‌از لوله‌ها به دلیل قدمت این ضخامت را از دست می‌دهند و در نقاطی که این ضخامت خیلی کاهش پیدا می‌کند اگر نشت کوچکی صورت بگیرد به دلیل فشار نفت داخل لوله عملا از نقطه‌ای کوچک مقدار زیادی نفت وارد منطقه می‌شود».

دکتر افخمی به تمرکز لوله‌های نفتی و همچنین منابع آبی در استان خوزستان و استان‌های اطراف اشاره و تأکید می‌کند که به دلیل «مجاورت انتقال نفت با منابع آب در این منطقه لازم است که تست‌های ضخامت به طور مداوم انجام شود و برنامه‌ی جایگزینی لوله‌ها انجام بگیرد».

اتهام به شرکت نفت و سازمان محیط زیست

لوله‌ی پوسیده‌ای که از آن نفت به بیرون نشت کرده لوله‌ی صادرات نفت بوده که متعلق به شرکت نفت آغاجاری است.

مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست می‌گویند،‌در پی نشت نفت از این لوله‌ سازمان محیط زیست بوشهر از وزارت نفت شکایت کرده و اقدامات قانونی در این رابطه انجام شده است.

سانحه ترکیدگی لوله‌پوسیده‌نفتی آغاجاری همچنین باعث شد که صدای انتقاد کارشناسان رساتر شود و مدیریت محیط زیست ایران باز هم زیر سئوال برود.

کارشناسان به مسایلی مانند خشک کردن دریا و گسترش دامنه تأسیسات نفتی عسلویه، واگذاری جزایر حفاظت شده به کیش، مرگ پستانداران و آبزیان و نابسامانی مدیریت مناطق مرجانی ایران و سرانجام ترکیدگی خط لوله‌آغاجاری اشاره می‌کنند و می‌گویند، همه‌ی اینها نشانگر بی‌تدبیری مسئولان محیط زیست دریایی ایران است.

کارشناسان بیم آن دارند که مسئولان محیط زیست دریایی ایران نتوانند آسیب‌های ناشی از فعالیت‌های نفتی و صنعتی را به درستی ساماندهی کنند و حوادثی از این قبیل از فجایعی باشد که هر روز می‌توان انتظارش را در آب‌های دریایی ایران کشید.

فریبا والیات

تحریریه: فرید وحیدی

برای شنیدن این گزارش می‌توانید به فایل صوتی زیر مراجعه کنید.