1. رفتن به محتوا
  2. رفتن به مطالب اصلی
  3. رفتن به دیگر صفحات دویچه وله

حکیم لودین: ضربآهنگ افغانی در موسیقی جهان

۱۳۸۹ بهمن ۱۳, چهارشنبه

حکیم لودین، نوازنده و استاد آلات ضربی از هنرمندان معروف افغان-آلمانی است. هرچند نسل جدید افغانها شناخت زیادی با لودین ندارند، او در آلمان و اروپا در میان گروههای موسیقی و خصوصا در بخش آلات ضربی صاحب نام و نشانی است.

https://p.dw.com/p/QxbQ
حکیم لودین، استاد آلات ضربی
حکیم لودین، استاد آلات ضربیعکس: DW

لودین کیست؟

حکیم لودین، متولد سال 1332 خورشیدی است. او وقتی در لیسه امانی درس میخواند، اشتیاق خاصی به موسیقی داشت. لودین بعد از ختم مکتب برای ادامه تحصیلات عالیاش به آلمان رفت. او دو سال در بخش تخنیک ماشین آموزش دید، اما تخنیک ماشین را خیلی دورتر از سلیقه و علاقه خود یافت. همان بود که تصمیم گرفت کار گل را بگذارد و به کار دل بپردازد.

لودین نخست موسیقی کلاسیک آلمان و اروپا را آموخت و سپس در مورد موسیقی کیوبا و برازیل تحصیل کرد. لودین برای آموزش بیشتر آلات ضربی به جنوب هندوستان سفر کرد، جایی که او را مجذوب کرد و تا امروز فراموشش نکرده است. لودین میگوید موسیقی جنوب هندوستان برایش معنویت دیگر دارد و می گوید: «وقتی جنوب هندوستان رفتم لسان ضرب نوازها را یاد گرفتم».

دایره، نخستین آله ضرب در جهان

دایره وسیله سنتی در موسیقی افغانستان است. هرچند دایره مختص افغانستان نیست، اما سابقه و قصههای طولانی دارد. لودین میگوید دایره نخستین آله ضرب در جهان است.

حکیم لودین از قصههای مادر کلانش به یاد دارد که در افغانستان برعلاوه این که در عروسیها دایره مینوازند، زنان شبهای مهتابی نیز سر بام دایره مینواخته اند: «در افغانستان سابق که خانه نو میساختند، خانمها برای دو شب دایره میزدند تا شیطان از آن خانه بگریزد».

لودین وقتی با موسیقی کشورهای دیگر آشنا شد، دریافت که دایره در موسیقی سنتی بسیاری از کشورها داستانهای مشابهی دارد. او میگوید: «65 هزار سال قبل زنان در سوریه شبهای مهتابی را جشن میگرفتند و یک شب دایره ساختند. فلسفه دایره در این کشور این بود که برای صحت یاب شدن انسانها استفاده میشد. این ریتم در افغانستان به نام ریتم شش یا مغولی یاد میشود».

حکیم لودین از قصههای مادر کلانش به یاد دارد که در افغانستان برعلاوه این که در عروسیها دایره مینوازند، زنان شبهای مهتابی نیز سر بام دایره مینواخته اند
حکیم لودین از قصههای مادر کلانش به یاد دارد که در افغانستان برعلاوه این که در عروسیها دایره مینوازند، زنان شبهای مهتابی نیز سر بام دایره مینواخته اندعکس: DW

در اروپا جشنهای دایره برگزار میشود. سال 2009 در شهر فرایبورگ آلمان حدود بیست استاد دایره از کشورهای آذربایجان، ایران، تاجیکستان، امریکا، ارجنتاین، کیوبا و ... شرکت داشتند. آنها در این جشنوارهها نوآوریهای خود در دایره را به نمایش گذاشتند و لودین نیز خوش درخشید. لودین در این جشنوارهها، به ویژه در بخش ترکیب دایره با دیگر آلات موسیقی مهارتی دارد که او را در میان دایره نوازان شهره نموده است. حالا دایره برای لودین کاربرد چندگانه دارد. او میگوید با دایره «هیپاپ» مینوازد. لودین میگوید دیگر آلات ضربی نیز کارکرد چندگانه دارند.

لودین و موسیقی افغانستان

لودین هرچند حدود سی سال است که از افغانستان دور میباشد، اما بیخبر نیست که موسیقی معروف محافل عروسی در کابل «درد دندان...» و «سراچه میدواند» است.

او با وجود احترام و علاقهیی که به موسیقی سنتی افغانستان دارد، میگوید موسیقی سنتی افغانستان باید از "شاه کوکو جان" و " بیا بریم به مزار" فراتر برود و همگام با موسیقی جهان رشد کند. لودین میگوید: «افغانستان، رباب و رباب و رباب. رباب بس است دیگه».

به باور حکیم لودین، مشکل اصلی موسیقی افغانستان نبود سواد اکادمیک در این بخش است. زیرا هنوز موسیقی افغانستان نوشته نشده است. او میگوید هر منطقه افغانستان یک ریتم دارد و امیدوار است که روزی آنها را بنویسد: "ده درصد موسیقی افغانستان نوشته شده، نود درصد موسیقی افغانستان را کس نمیفهمد. تا حال کار نشده روی موسیقی افغانستان".

لودین سدهایی را که در گذشته مانع کارهای هنری در افغانستان میشد و اکنون هم وجود دارد، به یاد دارد. او از یاد نبرده است که در کودکی وقتی میخواست موسیقی بیاموزد، پدرش موافق نبود، تا مبادا مردم فرزندش را «سازنده» گویند. اما از آنجایی که استادش صوفی لالی، شخصیت برجستهیی بود، حکیم لودین توانست موافقت پدر را به دست بیاورد و موسیقی بیاموزد.

لودین میگوید: «در افغانستان میگفتند چنگ زده نشود که آدم کافر میشود». کنجکاوی در مورد این که چنگ چگونه وسیلهیی است که با نواختن آن آدم کافر میشود، باعث شد که لودین چنگ را که وسیلهیی با ریشه اندونیزیایی است، بهتر بشناسد؛ و به همین گونه، حالا آلۀ موسیقی نیست که لودین در خانهاش نداشته باشد.

لودین شیفته احمد ظاهر است. او هرگاهی که در میان انبوهی از آلات موسیقی در خانهاش احساس تنهایی میکند، هارمونیه میگیرد و آهنگهای احمد ظاهر را زمزمه میکند.

«پیش از این که از این دنیا خدا حافظی کنم، میخواهم که موسیقی احمد ظاهر با آرکستر بازثبت شود.» از رویاهای لودین یکی هم این است که بتواند "خواندنهای احمد ظاهر با بانگو، سیستمی از امریکای لاتین» بازثبت شوند.

نمونه پیروز وفقیابی

لودین توانسته است طبله و دایره را با جازبند و سایر و وسایل مدرن موسیقی تلفیق دهد. او تنها در طبله نوازی پنج صد کمپوز را آموخته است و با استفاده از وسایل مختلف، صداهای تلفیقی جدید تولید میکند. لودین برعلاوه آموزش آلات ضربی، در تولید صدا نیز استاد است. او با آلات دست داشتهاش انواع مختلف صداها، از صدای چه چه مرغان تا صدای موج دریا را تولید میکند.

در استدیوی خانگی لودین آمیختهیی از شرق و غرب را میتوان تماشا کرد: طبله، دایره و هارمونیه، جازبند که ریشه افریقایی دارد، «کونگاه» که آله موسیقی غلامان کیوبا و برازیل در زمان استعمار بوده، و جدیدترین آله موسیقی که «هنگ» نام دارد و و در سوییس ساخته شده است.

لودین توانسته است طبله و دایره را با جازبند و سایر و وسایل مدرن موسیقی تلفیق دهد. او تنها در طبله نوازی پنج صد کمپوز را آموخته است و با استفاده از وسایل مختلف، صداهای تلفیقی جدید تولید میکند.
لودین توانسته است طبله و دایره را با جازبند و سایر و وسایل مدرن موسیقی تلفیق دهد. او تنها در طبله نوازی پنج صد کمپوز را آموخته است و با استفاده از وسایل مختلف، صداهای تلفیقی جدید تولید میکند.عکس: DW

کهنهترین آله موسیقی که شاید منحصر به افغانستان باشد، آلهیی از کدو، چرم و تار به نام «حرف» است که متعلق به نورستان میباشد. این آله از فرط کهنگی دیگر نه کارآیی دارد و نه نام و نشانی از آن در بازار موسیقی میتوان یافت، اما لودین به عنوان اثری از موسیقی فولکلور افغانستان آن را در کنار دستگاههای مدرن و برقی جاز نگهداشته است.

لودین خودش نیز نمونه موفقی از ادغام مهاجرین در جامعهیی است که ادغام اجتماعی مهاجرین یکی از مشکلات اساسی آن است. لودین را همکاراناش بیشتر یک هنرمند آلمانی میشناسند، اما او هرچند برای هنرش مرز نمیشناسد، میگوید: «من یک افغانم».

آثار و کار هنری لودین

لودین سه کتاب در بخش آموزش آلات ضربی نوشته است. همه کتابهای او به زبان آلمانی هستند. شش «دی وی دی» منتشر کرده است که به صورت انفرادی یا با گروههای هنری اروپایی و یک گروه ایرانی به نام ضربانگ ثبت کرده است. او با چند گروه هنری کار میکند و یک گروه هنری خودش با یکی از شاگرداناش ایجاد کرده است.

لودین در دانشگاهها و کارگاه های آموزشی، موسیقی کیوبا و برازیل و آلات ضربی آموزش میدهد. او دانش آموزانی از آلمان، اتریش، سوییس، ایتالیا، ارجنتاین و ... دارد. او یک خانهشاگرد نیز دارد که از اتریش آمده و به گفته خودش، برعلاوه ضربنوازی «آشپزی افغانی» نیز یاد گرفته است. اکثر افغانهای مقیم آلمان یکی از چیزهایی را که فراموش نتوانسته اند، آشپزی است.

حکیم لودین با درام نوازان مشهوری مانند ستیف سوید، لویس کانتین که با مدونا فیل کالنس کار میکند، راسموله از اروپا و تریبوسیو، ممدو کریته، فمدو کورناتی از افریقا، کرونا مورتی و مته نور از استادان هندی، همکاری میکند.

دنیای دیجیتالی کار هنری را نیز آسان کرده است؛ لودین با دوستاش در لس آنجلس که در تهیه موسیقی فلمهای جیمزباند همکاری میکند، و با دوست دیگرش که در لندن است، در ارتباط می باشد و یک جا کار میکند.

لودین آرزو دارد وضعیت افغانستان بهتر شود و روزی برگردد و اندوختههای سی سالهاش را در خدمت مردماش قرار دهد. او به ویژه در تلاش است تا بتواند موسیقی افغانستان را بنویسد، زیرا به گفته او موسیقی افغانستان به شدت نیازمند نوتیشننویسی است. اما این که چه زمانی موفق به این کار میشود و آیا این فرصت مهیا خواهد شد، خودش نیز نمیداند.

نویسنده: عارف فرهمند

ویراستار: عاصف حسینی