1. پرش به گزارش
  2. پرش به منوی اصلی
  3. پرش به دیگر صفحات دویچه وله

مهران مدیری، "ماهواره‌ها" و غوغا در فضای مجازی

۱۳۸۹ دی ۲۲, چهارشنبه

مدتی است آخرین کار مهران مدیری با نام ماهواره‌ها در اینترنت منتشر شده و بحث‌های زیادی در فضای مجازی فارسی‌زبان پیرامون آن صورت گرفته است. کامران ملک‌مطیعی بازیگر، در گفت‌و‌گو با دویچه وله از کم و کیف این‌کار می‌گوید.

https://p.dw.com/p/QqyX
صحنه‌ای از سریال "زیرآسمان شهر" با بازی کامران ملک‌مطیعی
صحنه‌ای از سریال "زیرآسمان شهر" با بازی کامران ملک‌مطیعیعکس: www2.irib.ir

مهران مدیری رو به دوربین: «من برای حفظ این شبکه که روح آریایی توشه به مامانم رو زدم. او هم با روی باز قبول کرد. مامانم فقط ۲۰هزار دلار». این قسمت جزو یکی از بحث‌برانگیزترین اپیزودهای کار جدید مهران مدیری است. کاری که به ساز و کار شبکه‌های ماهوار‌ای و محتوای این شبکه‌ها می‌پردازد. این کار ۵۰ دقیقه‌ای که فقط در اینترنت منتشر شده در عرض چند روز ۱۵۰ هزار بازدید‌کننده فقط در سایت یوتوب داشته است. به سرعت بحث‌های زیادی در موافقت یا مخالفت با این کار در فضای مجازی فارسی‌زبان شروع شد.

در فضای مجازی فارسی‌زبان عمده دلیل مخالفان، "توهین"، "شوخی‌های رکیک جنسی" و... عنوان می‌شد. در مقابل موافقان هم به کیفیت پائین بعضی از "شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان" اشاره می‌کردند و این‌که تقلید شبکه‌های ماهواره‌‌ای ‌فارسی‌زبان در این کار با واقعیت بعضی از این شبکه‌ها مطابق است. در همین زمینه و در نقد این کار کامران ملک‌مطیعی، نویسنده، بازیگر و کارگردان هم نوشته‌ای را منتشر کرد که این نقد هم همچون همین فیلم ۵۰ دقیقه‌ای بازتاب گسترده‌ای در فضای مجازی فارسی‌زبان داشت.

کامران ملک ‌مطیعی که خود تجربه بازی در سریال‌های طنز صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در سال‌های نه‌چندان دور همچون سریال "زیرآسمان‌شهر" و... را دارد، به نقد کار همکاران سابق خود در فیلم ۵۰ دقیقه‌ای مهران مدیری پرداخته است.

جدای از بحث‌های حاشیه‌ای پیرامون این فیلم، این کار از لحاظ هنری چه‌ارزشی دارد؟ آیا امکان ساختن فیلم یا سریال کمدی در ایران همچون همین فیلم، با توجه به فضای حاکم بر صدا و سیما و وزارت ارشاد ایران برای همگان برابر است؟ عکس‌العمل‌ها بعد از انتشار این کار ۵۰ دقیقه‌ای در اینترنت چه ویژگی‌هایی داشته است؟ کامران ملک‌مطیعی در گفت‌و‌گو با دویچه وله به این پرسش‌ها و پاره‌ای پرسش‌های دیگر پاسخ می‌دهد.

دویچه وله: آقای ملک مطیعی شما به تازگی نقدی درباره آخرین کار آقای مدیری و همکاران سابقتان نوشته‌اید که در فضای مجازی فارسی‌زبان هم بازتاب گسترده‌ای داشت. می‌خواهم درباره محتوای این نقد سوال کنم. اما قبل از آن لطفا کمی از خودتان بگویید. این که الان کجا هستید؟ چه کار می‌کنید؟ کی از ایران خارج شدید؟ اصلا چرا از ایران خارج شدید؟

کامران ملک‏مطیعی: من حدود چهارسال است که ایران نیستم. از سال ۱۳۸۰ شمسی، ممنوع‏الکار شدم. بعد از ۲۰ سال کار کردن در صدا و سیما، گفتند که دیگر حق هیچ کاری ندارم. حق برپایی تئاتر و نمایش ندارم و نمی‏توانم تدریس کنم. چهار سال هم مقاومت کردم و بعد ناچار شدم که بیرون بیایم. در حال حاضر، چند ماهی است که در لس‏آنجلس ساکن هستم.

جدای از این‏که کار اخیر آقای مدیری که در اینترنت منتشر شده، از لحاظ سیاسی توهین به چه کسی بوده و… شما به عنوان کسی که سابقه‏ی کار کمدی دارد، ارزش هنری این کار را چه‌طور ارزیابی می‌کنید؟

مسئله‏ای که باعث شد من این درددل را ابتدا برای چندتن از دوستان بنویسم همین سئوال بود. این‌که اصلاً این کار چیست؟ من توضیح دادم‌ که اگر کسی دم دست‏شان نیست که برایشان از تعریف طنز، فکاهه، هجو و لودگی بگوید، بهتر است سری به فرهنگ لغات بزنند.

در دوره‏ی قاجار هم ناصرالدین شاه، دلقکی درباری‏ داشت به اسم کریم شیره‏ای. او می‏آمد و حتی خود ناصرالدین شاه را با لودگی و مسخره‏بازی هجو می‏کرد. اما ما در خود هجو هم، چند جور هجو کردن داریم. یک وقت کار به عبارات رکیک می‏کشد. اما اسم این کار طنز نیست. این‌که شخص یا اشخاصی را زیر سئوال ببرند طنز نیست. معمولاً کار طنز، تلنگر به اجتماع است، تلنگر به روابط آد‏م‏های یک جامعه است.

کامران ملک‌مطیعی، نویسنده، بازیگر و کارگردان ایرانی
کامران ملک‌مطیعی، نویسنده، بازیگر و کارگردان ایرانیعکس: Kamran Malekmotie

اما در غرب هرروز صدها فیلم، سریال، کاریکاتور، نوشته و گزارش تهیه می‏شود. شخص، گروه و یا ارزشی هم نیست که بارها زیر سئوال نرود، نقد نشود و حتی مورد تمسخر قرار نگیرد.

همان‏طور که خود شما می‏گویید، این‏جا و در فضای خارج از ایران، با همه کس شوخی می‏کنند. یعنی از پیامبران گرفته تا رییس جمهور آمریکا، با همه شوخی می‏کنند. این فرق می‏کند، هیچ‏کسی به خودش اجازه نمی‏دهد که رکیک‏ترین یا مثلاً بدترین حرف‌ها را به رییس جمهور یا کس دیگری بگوید.

با توجه به شناخت شما از فضای رسانه‌ای ایران فکر می‌کنید ساختن سریال‌های طنز برای صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران چه قدر برای هر کسی که استعداد دارد، علم آن را دارد و کمدی را می‌شناسد امکان پذیر هست؟ لطفا از روند ساخت سریال‌ها و فیلم‌های کمدی در صدا و سیمای ایران بگویید؟

امکان کار کردن در ایران برای هرکسی وجود ندارد. اجازه بدهید یک مثال عینی بگویم. این روزها همه از سریال قهوه‏ی تلخ صحبت می‏کنند. ‌این‌که قهوه‏ی تلخ مجموعه‏ای است که آشکارا بر ضد حکومت ایران حرف می‏زند. من همین‏جا برخلاف نظر خیلی‏ها، می‏گویم که این امر غیرممکن است.

در جایی که حتی انتشار کتاب‏های پائلو کویلو در ایران ممنوع می‏شود، یا چند روز پیش آقای سپانلو اعلام کرده که به کتاب شعر ایشان مجوز داده نمی‏شود، یا حتی بعد از سال‏ها به کتاب "قلعه‏ی حیوانات"، نوشته‏ی جرج اُرول یا کتاب دیگرش، "۱۹۸۴" اجازه‏ی انتشار داده نمی‏شود، حتی به کتاب "خوشه‏های خشم" اجازه‏ی چاپ داده نمی‏شود، چطور ممکن است کاری بر ضد حکومت باشد و وزارت ارشاد به آن مجوز بدهد؟ این جواب آن کسانی که می‏گویند مجموعه‏ی "قهوه‏ی تلخ" یک کار ضد حکومتی است.

می‏دانیم که همین مجموعه‏ی قهوه‏ی تلخ برگرفته از رمانی به نام "ماشاالله خان در بارگاه هارون‏الرشید"، نوشته‏ی ایرج پزشکزاد است که در سال‏های قبل برای نوجوانان نوشته شده است. آیا اگر خود پزشکزاد می‏خواست این مجموعه را بسازد، به او اجازه می‏دادند؟

شما می‏توانید به ۳۰ سال گذشته‏ نگاهی بکنید. مخصوصاً از وقتی که طنزهای ۹۰ شبی راه افتاده است. ببینید این کار در چه دایره‏ای می‏چرخد و چه کسانی هستند که اجازه و اعتماد به آن‏‏ها وجود دارد تا کارهای ۹۰ شبه بسازند؟ مخصوصاً باید به اسم تهیه‏کننده‏های این مجموعه‏ها نگاه کرد. مثلا در زمان مدیریت چه کسانی مجموعه‏های ۹۰ شبی از شبکه‏ی سه به شبکه‏ی پنج رفت، دوباره از شبکه‏ی پنج به شبکه‏ی سه آمد؟ چه گروه‏هایی کار کرده‏اند؟

اگر کسی پیگیری کند و به تیتراژ سریال‏ها دقت کند، متوجه می‏شود که هر کسی به صرف داشتن یک متن خوب، اجازه‏ی کار کردن در تلویزیون را ندارد. کما این‏که در میان بچه‏های سینما، خیلی افراد هستند که اصلاً با داشتن طرح خوب هم گذرشان به تلویزیون نمی‏افتد، یا آنقدر پشت درهای بسته‏ی این اتاق و آن اتاق می‏مانند تا از خیر کارشان بگذرند.

اتفاق جالبی که در این ارتباط افتاده، این است که در واکنش به این کار دو دسته به‏وجود آمده‏اند. خیلی‏ها از این کار حمایت کرده‏اند. در مقابل، مخالفان هم نظرات خود را عنوان می‏کنند. به‏نظر می‏رسد که دو دستگی در باره‏ی این‏کار مقداری حالت عادی ندارد. این مسئله را شما نیز لمس کرده‏اید؟ از نظرات مخالفان و موافقانی که این مدت به گوش‏تان رسیده است، مورد جالبی برای بازگویی وجود دارد؟

هنوز هم این ماجرا ادامه دارد و هر روز چیز جدیدی از آن درمی‏آید و حرف‏هایی زده می‏شود. حالا دیگر اصلاً مهران مدیری و این‏ها فراموش شده‏اند. خیلی‌ها در فضای مجازی به شکلی به جان ‌یکدیگر افتاده‏اند و هم‏دیگر را به بی‏فرهنگی و بافرهنگی متهم می‏کنند. من اصلاً این‏جوری نگاه نمی‏کنم. امیدوارم یک روز سطح فرهنگی مردم به جایی برسد که سطح توقع‏شان از برنامه‏سازها بالا برود. اگر سطح توقع مردم از برنامه‏سازها بالا برود، به هر کار سردستی‏ای نگاه نمی‏کنند.

این ویدئو، در یوتیوب حدود ۱۵۰هزار بار دیده شده است. شاید یکی از دلایل بحث‏برانگیز شدن و این میزان استقبال این نکته باشد که این کار مقداری از خط‏ قرمزهای رسمی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران فراتر رفته است.

اگر هم این‏طور بوده باشد، به قصد این کار صورت گرفته تا دوباره این بازیگرها مطرح شوند. اما اگر کسی کمی به این قضیه فکر می‏کرد، صددرصد این کار را نمی‏کرد. چون در این ویدئو، یک سری مسائلی گفته می‏شود که حتی تکرارش برای من خیلی خوشایند نیست.

کسی که در تلویزیون ایران کار کرده می‏داند که جمله به جمله‏ متن‏ها خوانده می‏شود. غیر از این، دوباره یک ناظر کیفی سر کارها وجود دارد که باز کار را کنترل می‏کند. از آن گذشته، وقتی کار به پخش می‏رسد، مسئول پخش دوباره آن را نگاه می‏کند. بعضی مواقع هم وقتی برای بار دوم قرار است یک سریال تکرار شود، باز ناظر پخش شیفت بعدی یک‏سری نظرها دارد که دوباره ممکن است بعضی از جمله‌ها یا سکانس‏های سریال را دربیاورد. به نظر من، کسانی که این کار را کرده‏اند، مقداری سادگی کرده‏اند.

برای شنیدن فایل صوتی گفت‌و‌گو با کامران ملک‌مطیعی، به لینک پایین صفحه مراجعه کنید!

حسین کرمانی
تحریریه: جواد طالعی