انتقال یا فرار سرمایه از ایران به ترکیه؟

ترکیه مخالف تحریم‌های اقتصادی علیه ایران است و با تشدید تحریم‌ها نیز روابط دو کشور در عرصه‌های مختلف توسعه یافته است. مقامات ایرانی حتی از افزایش تبادلات تجاری به میزان ۴۰ میلیارد دلار با ترکیه صحبت می‌کنند. این در حالی است که تحریم‌های اقتصادی بین‌المللی علیه ایران نیز تشدید می‌شود.

مناسبات تجاری کمتر از مناسبات سیاسی

سینان اوغان، رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک بین‌المللی ترکیه، "ترکسام"، در گفتگو با دویچه‌وله ماهیت رشد مناسبات ترکیه و ایران را بیشتر سیاسی ارزیابی می‌کند تا اقتصادی.

وی به دویچه وله می‌گوید: «در سال ۲۰۰۸ تبادلات تجاری دو کشور ۱۰ میلیارد دلار بود. ولی در سال ۲۰۰۹ به ۶ میلیارد دلار تقلیل یافت و در سال ۲۰۱۰ به دلیل خرید گاز طبیعی ترکیه از ایران سطح مناسبات تجاری به میزان قابل توجهی افزایش یافت. ترکیه سالانه حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز از کشورهمسایه ایران خریداری می‌کند».

آقای سینان اوغان از مرکز تحقیقاتی ترکسام در ادامه‌ی صحبت‌هایش ضمن اشاره به عدم موفقیت شرکت "ترک سل" در بازار تلفن همراه ایران نتیجه می‌گیرد، مبادلات تجاری در قیاس با مناسبات سیاسی از رشد کمتری برخوردار بود. وی تاکید دارد، رشد تبادلات تجاری ترکیه با ایران حتی کمتر از برخی کشورهای اروپائی مثل فرانسه بوده است.

۳۶۰ شرکت ایرانی در ۶ ماه به ثبت رسید

اما به‌نظر محمد مشتاق کارشناس مسائل ایران و ترکیه، مناسبات تجاری دو کشور در سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است. وی در این رابطه به دویچه‌وله می‌گوید: «آنچنان که در مطبوعات ترکیه آمده در ۶ ماه آخر سال ۲۰۱۰ بیش از ۳۶۰ شرکت ایرانی در این کشور به ثبت رسیده. ما شاهد تاسیس شرکت‌های ایرانی در استانبول، آنکارا و ازمیرهتسیم. براساس داده‌های بانک مرکزی ترکیه میزان سپرده‌های اتباع ایرانی در ترکیه نیز به یک پنجم رسیده و شاید این رقم در روزهای اخیر به یک چهارم نیز رسیده باشد. این آمار را مطبوعات ترکیه از قول بانک مرکزی این کشور منتشر کرده‌ است. این ارقام نشانگرآن است که ترکیه از یک توان اقتصادی وسیعی برای ایران و ایرانی‌ها برخوردارهست».

مشتاق در ادامه می‌افزاید: «شرکت‌های ایرانی در ترکیه کالاهای مورد نیاز ایران را خریداری و به ایران صادر می‌کنند. ترکیه مخالف تحریم‌هاست و این مسئله سبب رشد تبادلات تجاری ترکیه و ایران شده است. وی پیش‌بینی می‌کند، سطح مبادلات تجاری دو کشور در سال ۲۰۱۱ به میزان ۳۰ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت».

دلیل انتقال سرمایه ایرانی‌ ها به ترکیه

درسال‌های اخیر انتقال سرمایه از ایران به کشورهای حوزه خلیج فارس بیشتر انجام می‌گرفت. اما به دنبال بروز بحران مالی دنیا و تحت تاثیرقرارگرفتن اقتصاد این کشورها از این بحران وهمچنین مخالفت ترکیه با تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، سبب شد که انتقال سرمایه ایرانی‌ها به این کشور افزایش یابد.

سینان اوغان، رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک بین‌المللی ترکیه، ترکسام، در این رابطه چنین توضیح می‌دهد: «هیچگونه تضمینی برای سرمایه در داخل ایران وجود ندارد و سرمایه به جایی انتقال می‌یاید که سودآور باشد. ترکیه زمینه‌ی مساعد برای جذب سرمایه‌های ایرانی دارد و این امر سبب شده است، تاجران ایرانی پول و سرمایه خود را به این کشورانتقال دهند».

سینان اوغان به مسافرت بدون ویزای ایرانی‌ها به ترکیه نیزاشاره می‌کند و می‌گوید، در سال گذشته حدود یک و نیم میلیون ایرانی به ترکیه سفرکرده‌اند.

ضمانت بانک‌های ترکیه برای سرمایه‌های ایرانی

آیا تضمینی برای سرمایه‌داران ایرانی و سپرده‌های بانکی آنها در ترکیه وجود دارد؟ آقای محمد مشتاق کارشناس مسائل ترکیه و ایران به این سئوال دویچه‌وله چنین پاسخ می‌دهد: «سرمایه‌گذاری‌های خارجی در ترکیه تحت ضمانت دولت انجام می‌گیرد و دولت ترکیه تضمین کرده است، سرمایه‌گذار خارجی اگر دچار مشکلی شود، حق خودش را از دولت این کشورمطالبه کند. از سوی دیگر سرمایه‌گذاران اگر دچار مشکلی شدند، می‌توانند مستقیما از طریق دادگاه‌ها و مراجع ‌بین‌المللی نیز اقدام کنند».

انتقال سرمایه از ایران به ترکیه و افزایش چشمگیر مناسبات تجاری ترکیه با ایران به نظر کارشناسانی که با دویچه‌وله صحبت کردند نهایتا به سود ایران هست، زیرا ایران از این طریق قادرمی‌باشد از فشار تحریم‌های اقتصادی بکاهد. از سوی دیگر ترکیه در میان کشورهای همسایه تنها کشوری شمرده می‌شود که توان کمک به ایران را داراست.

اما هم‌پیمانان ترکیه در ناتو و اتحادیه اروپا که ترکیه قصد پیوستن به آن را نیز دارد، افزایش میزان تبادلات تجاری ترکیه با ایران را با تحریم‌ها‌ی اعمال شده علیه ایران مغایرمی‌دانند.

طاهر شیرمحمدی

تحریریه: فرید وحیدی