نگاه رسانه‌های عربی به برکناری منوچهر متکی
۱۳۸۹ آذر ۲۹, دوشنبه
ستون "پرخواننده‌ترین‌ها" در رسانه‌ها و وبسایت‌های اطلاع‌رسانی خاور میانه نشان می‌دهد که اخبار و گزارش‌های مربوط به برکناری منوچهر متکی هنگام انجام مأموریت دیپلماتیک در کشور سنگال و نیز پیامدهای آن، پربیننده‌ترین اخبار این سایت‌ها بوده است.
روزنامه «السفیر» چاپ بیروت در گزارشی به نقل از مقامات ایرانی نوشت که رفتن متکی هیچ تأثیری در سیاست خارجی ندارد. همه وبسایت‌های عربی روز شنبه (۱۹ دسامبر / ۲۸ آذرماه) اعتراض متکی به چگونگی برکناری‌اش را در صدر اخبار خود قرار داده و برجسته‌اش کرده‌اند تا آنجا که ساعتی پس از انتشار این سخنان، وبسایت «النشرة»، یکی از پرمخاطب‌ترین پایگاه‌های اطلاع‌رسانی در لبنان، این خبر را نیز همچون اخبار پیشین آن، در صدر اخبار پربیننده منتشر کرده است.
محمود احمدی‌نژاد، روز دوشنبه (۲۲ آذر / ۱۲ دسامبر) درحالی که منوچهر متکی در سفری رسمی در کشور آفریقایی سنگال به سر می‌برد، وی را برکنار و علی اکبر صالحی، معاون خود و رئیس سازمان انرژی اتمی را بعنوان سرپرست آن وزارتخانه منصوب کرد.
منوچهر متكی پس از این اقدام در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر تصریح کرد که نحوه برخورد در بركناری یك وزیر در حین انجام ماموریت را غیر اسلامی، خارج از عرف سیاسی و دیپلماتیك و توهین‌آمیز می‌داند. وی مدعی شد که قبل از سفرش درباره برکناری‌اش چیزی نمی‌دانسته است.
«شگفت‌انگیز و تلافی‌جویانه»
به گزارش «النشرة»، شیوه برکناری متکی، شگفتی رسانه‌های منطقه را برانگیخته است؛ اما آنها نیز ترجیح داده‌اند که شگفت‌زدگی و نارضایتی مسئولان و رسانه‌های ایرانی را در صدر اخبار خود منتقل کنند. بنا بر این گزارش، نمایندگان مجلس در ایران، این رفتار را شگفت‌آور، "پایین آوردن جایگاه دستگاه دیپلماسی" و "مایه استهزاء جهانیان" و "منافی آداب دیپلماتیک" خوانده‌اند.
از سوی دیگر روزنامه فرامنطقه‌ای «الزّمان»، چاپ لندن پيش‌بينى کرد که صالحی نخواهد توانست از مجلس راى اعتماد بگيرد، چرا که بسيارى از نمايندگان اصولگرا در صددند در پاسخ به رفتار پيش‌بينى نشده رئيس جمهور در برکنارى متکى به وزير پيشنهادى او پاسخ مثبت ندهند و بدين ترتيب به نوعى تلافى‌جويى کنند. شبکه الجزیره نیز با استناد به اظهارات یک دیپلمات پیشین وزارت خارجه ایران، هزینه‌ی این رفتار را سنگین توصیف کرد.
محمود خوشرو، دیپلمات سابق ایران در فرانکفورت و مالزی، به وبسایت دیپلماسی ایرانی تصریح کرده که «بر اساس تجربه‌ای که از عزل و نصب‌ها در کشور دارد، «نحوه عزل متکی یک سونامی سیاسی در روابط خارجی ما ایجاد خواهد کرد.»
وی در سخنانی که در رسانه‌های عرب زبان هم بازتاب داشت، گفته است: «می‌توان این شیوه برکناری را به یک سونامی‌عظیمی تعبیر کرد که اثرات منفی آن بسیار عمیق، گسترده و درازمدت است، چرا که از این پس مقامات دیپلماتیک جمهورى اسلامى ايران در همه رده‌ها در مواجه با همتایان خارجی خود پس از تعارفات معمول، برای ادامه مذاکرات سازنده و مؤثر، باید به طرف مقابل اطمینان دهند که تا پایان مدت مذاکرات در سمت خود باقی می‌مانند و دچار همان وضعیتی نمی‌شوند که آقای متکی شد.»
به اعتقاد وی «از مذاکرات سازنده و مؤثر فقط یک پوسته نازکی از تشریفات معمول و رایج باقی می‌ماند؛ و در صورتی که تعهدات دوجانبه و چند جانبه‌ای بین طرفین تبادل گردد، ضمانت اجرائی قبلی را نخواهد داشت.»
تحلیلی متفاوت از جایگاه صالحی
در این میان، وبسایت خلیجی «الان» در تحلیلی متفاوت از روابط خوب صالحی سرپرست کنونی وزارت خارجه با کشورهای حاشیه خلیج فارس و تسلط وی به زبان عربی سخن گفته و نوشته است: «احمدی‌نژاد از یکسو می‌خواهد همه سیاست‌های خارجی‌اش ایدئولوژیک و بر محور دستیابی به انرژی هسته‌ای به پیش رود و از سوی دیگر به ترمیم رابطه آسیب‌دیده اش با کشورهای عربی همسایه، از طریق توانایی‌های شخصی صالحی امید بسته است.»
شبکه «المدینة سعودی» نیز ضمن انتشار گفت‌وگویش با یک نماینده پارلمان ایران نوشته است که متکی، هزینه مخالفتش با قدرت‌های موازی دستگاه دیپلماسی کشور را می‌پردازد.
انتصاب مسئولینی مانند اسفندیار رحیم مشایی، رئیس دفتر محمود احمدی‌نژاد به عنوان مشاور در برخی از حوزه‌های سیاست خارجی و خارج از اراده وزارت امور خارجه، مدتهاست که مخالفت محافظه‌کاران ایرانی را برانگیخته است. شبکه «البصرة» عراق نیز در این که آیا چنین حرکت بزرگی بدون اطلاع رهبر ایران انجام گرفته باشد، تردید دارد.