تاثیر سفر اوباما بر مناسبات ایران و هند

رئیس‌جمهور آمریکا پس از سه روز اقامت در هند، عازم اندونزی، کره‌ جنوبی و ژاپن خواهد شد. در آستانه این سفر، مسعود میرکاظمی وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران، برای ۵ شرکت هندی داوطلب همکاری در فاز ۱۲ پارس جنوبی و "فرزاد‌بی" دو ماه مهلت تعیین کرد که تکلیف خود را با این همکاری روشن کنند.

این اولتیماتوم در شرایطی داده می‌شود که بانک دولتی هند از یک هفته پیش معامله با شهروندان ایرانی را برای شعبات خارجی خود ممنوع کرده است. همچنین یک شرکت هندی که به ایران بنزین می‌فروشد، زیر فشار آمریکا اعلام کرده که قرارداد خود را تمدید نخواهد کرد.

فشار برای تحریم‌های بیشتر؟

پایگاه اینترنتی "دیپلماسی ایرانی" می‌نویسد که سفر باراک اوباما مناسبات ایران و هند را مورد توجه بیشتر قرار داده است. تحلیلگران غربی معتقدند که اوباما در سفر به هند، اندونزی، کره ‌جنوبی و ژاپن، خواهد کوشید همکاری بیشتر این کشورها را برای تنگ‌تر کردن حلقه محاصره اقتصادی جمهوری اسلامی جلب کند.

ژاپن و کره‌ جنوبی، قبلا نیز اعلام کرده‌اند که تحریم‌های تعیین شده در قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت را رعایت خواهند کرد. اما اوباما می‌کوشد همکاری این کشورها را در اجرای تحریم‌های جداگانه ایالات متحده و اتحادیه اروپا نیز جلب کند.

فاز ۱۲ پارس‌ جنوبی

ایران از سه سال پیش برای واگذاری ۴۰ درصد سهام طرح توسعه فاز ۱۲ پارس جنوبی، با شرکت‌های ONGC و "هندوجای" هند مشغول مذاکره است. اکنون وزیر نفت تا ماه ژانویه سال ۲۰۱۱ به دو شرکت هندی مهلت داده که تصمیم نهایی خود را اتخاذ کنند. هزینه اجرای طرح توسعه فاز ۱۲ میدان پارس جنوبی ۷ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار برآورد شده است.

آخرین مذاکرات مربوط به این طرح در آذرماه سال گذشته میان مسئولان ایرانی و هندی در دهلی انجام شد. در آن مذاکرات طرفین توافق کردند که تا فروردین ماه ۱۳۸۹ تکلیف مشارکت شرکت‌های هندی روشن شود؛ اما این هدف هنوز تحقق نیافته است.

در نشست دهلی ضمنا بر سر فروش ۶ میلیون تن گاز مایع ایران به هند نیز مذاکره شد. اما این طرح هم هنوز عملی نشده است.

ذخائر هیدروکربنی

جمهوری اسلامی ایران همچنین در سال ۲۰۰۲ میلادی قرارداد مقدماتی بهره‌برداری از ذخائر هیدروکربنی میدان نفتی بینالود و میدان گازی فرزاد‌بی را با کنسرسیومی مرکب از ۳ شرکت هندی امضا کرد. اما با گذشت ۸ سال هنوز متن نهایی این قرارداد به امضا نرسیده است. کنسرسیوم هندی نیز از وزارت نفت اولتیماتوم گرفته که ظرف دو ماه آینده تکلیف این قرارداد را روشن کند.

کارشناسان، با استناد به شرکت بانک دولتی هند در تحریم‌های بین‌المللی، احتمال همکاری ۵ شرکت هندی را بسیار ضعیف می‌دانند.

سرنوشت مبهم خط لوله صلح

یکی دیگر از طرح‌های همکاری میان ایران و هند، که سال‌ها است بلاتکلیف مانده، "خط لوله صلح" است. این خط لوله ۲۴۰۰ کیلومتری، در صورت احداث، می‌تواند گاز ایران را به بنادر هند منتقل کند. مقامات ایران، هند و پاکستان تاکنون بارها بر سر اجرای این طرح مذاکره کرده‌اند، اما هنوز به نتیجه نرسیده‌اند.

جورج دبلیو بوش رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، در ماه مارس سال ۲۰۰۶ میلادی ضمن سفری به دهلی تحریم اتمی هند را پایان یافته اعلام کرد. همان زمان ناظران گفتند که هدف بوش منصرف ساختن هند از همکاری با طرح خط لوله ایران بوده است. پس از این سفر، آمریکا همکاری‌های اتمی خود با هند را پس از حدود ۳۰ سال از سر گرفت.

مناسبات هند و آمریکا از یازده سپتامبر ۲۰۰۱ به این سو صمیمانه‌تر از همیشه شده است.

جواد طالعی

تحریریه: مصطفی ملکان