فلزات کمیاب، سلاح جدید چین برای سلطه بر بازار

مناسبات بازرگانی چین و آمریکا در سال‌های اخیر همواره با تنش‌هائی همراه بوده است. ایالات متحده آمریکا و برخی دیگر از کشورهای صنعتی غرب، براین عقیده‌اند که چین نرخ برابری یوان را به‌خاطر سلطه بیشتر بر بازارهای صادراتی به صورت مصنوعی پائین نگه‌داشته است.

در نشست آخر هفته گذشته کشورهای عضو گروه بیست که در کره جنوبی برگزار شد، فضای بحث‌ها درباره سیاست ارزی چین اندکی آرام شد. نشست گروه ۲۰ تصمیم گرفت در نشست‌های سال آینده خود استراتژی جدیدی را برای سیاست‌های ارزی در جهان جست‌وجو کند.

ایالات متحده آمریکا چین را متهم می‌کند که برای سلطه بر بازار صادرات جهان، نرخ برابری واحد پول ملی خود "یوان" را به صورت مصنوعی پائين نگه‌داشته است.

فلزات کمیاب، ابزار فشار جدید؟

ذخیره‌سازی و محدودیت صدور فلزات کمیاب، اکنون زمینه‌ساز تنش تازه‌ای میان چین با ایالات متحده آمریکا، ژاپن و برخی دیگر از کشورهای صنعتی شده است.

چین دارای ۱۸ نوع فلز و ماده کمیاب معدنی است که حتی نام برخی از آن‌ها برای همگان آشنا نیست. از جمله پرومتیوم، اویروپیوم، نئودیم، گادولینیوم، یا ایتبریوم. از این مواد کمیاب به ویژه در تولید لیزر، کابل‌های پشم‌شیشه تقویت کننده پرتوهای لیزری، تلویزیون‌های مسطح، حمل و انبار کردن اکسیژن، ساخت نیروگاه‌های بادی الکتروموتورها و باطری‌ها استفاده می‌شود.

از چند هفته پیش، گزارش‌های متعددی در رسانه‌های تخصصی منتشر شده که نشان می‌دهد جمهوری خلق چین صدور فلزات و مواد کمیاب را به شدت محدود کرده است. دلیل این امر آن است که چین می‌خواهد این مواد را همچنان با قیمت نازل وارد بازار داخلی کند.

پراکندگی مشکل اصلی

ذخائر فلزات و مواد کمیاب، در واقع کم نیستند. اما به دلیل پراکندگی در سطح جهان و ریسک‌های زیست‌محیطی،هزینه استخراج آن‌ها زیاد است. براساس گزارش یک روزنامه آلمانی، در حال حاضر ۹۵ تا ۹۷ درصد ذخائر استخراج شده فلزات کمیاب در انحصار چین است. زیرا این کشور توانسته است ضمن کم‌توجهی به محیط زیست، آن‌ها را با هزینه بسیار پائین استخراج کند.

ایالات متحده آمریکا تا بیست سال پیش نیاز خود به فلزات کمیاب را را از طریق معادن کالیفرنیا تامین می‌کرد. اما بعدا، به‌خاطر حفظ محیط زیست این معادن را تعطیل کرد و به فلزات کمیاب چین وابسته شد که با بهای ارزان‌تر از تولید داخلی وارد این کشور می‌شد.

آخر سپتامبر امسال گزارش رسید که ژاپن نیز کاملا به خرید فلزات کمیاب از چین وابسته است و چین با بستن راه ورود این فلزات، اقتصاد آمریکا و ژاپن را با دشواری‌های بزرگی روبرو کرده است.

کارشناسان مواد خام حتی گمانه‌زنی کردند که چین یک تحریم اعلام نشده را علیه رقبای بزرگ خود آمریکا و ژاپن اعمال کرده است. اما ون جیابائو نخست‌وزیر چین گفت:«چین هرگز از فلزات کمیاب خود به عنوان وسیله فشار استفاده نمی‌کند.»

دولت چین در سال ۲۰۰۵ اعلام کرده بود که احتمالا صدور فلزات کمیاب را با هدف توسعه تکنولوژی مدرن خود، محدود خواهد کرد.

مشکل صنایع آلمان

نگرانی نسبت به کمبود مواد خام در آلمان نیز اوج گرفته است. روز سه‌شنبه (۲۶ اکتبر) کنگره مواد خام از طرف اتحادیه صنایع آلمان برپا شد. این نشست بیشتر وقت خود را به همین موضوع اختصاص داد. رئیس اتحادیه صنایع آلمان هشدار داد که «مشکلات یکی پس از دیگری آشکار می‌شوند.»

"راینر برودرله" وزیر اقتصاد آلمان نیز قول داد که دولت برای تامین مواد خام مورد نیاز صنایع بکوشد. وی در عین‌حال گفت که خود صنایع باید با سهیم شدن در شرکت‌های استخراج‌کننده موادخام جهان، در این زمینه وارد عمل شوند.

گزارش‌های مربوط به کمبود مواد خام و فلزات کمیات در روزهای اخیر سبب شد که نرخ اوراق سهام این مواد در بورس‌های جهانی رکورد بشکند.

جواد طالعی

تحریریه: فرید وحیدی