ایران و کاهش فشار تحریم به کمک همسایه‌ها
۱۳۸۹ تیر ۲۸, دوشنبه
علیرغم پیش‌بینی وزیر اقتصاد و دارایی ایران مبنی بر ارتقاء سطح مبادلات تجاری دو کشور تا ۱۰ میلیارد دلار، کارشناسان بر این باورند که با توجه به محدویت‌ها و تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، در آینده‌ی نزدیک تبادلات تجاری دو کشور افزایش نخواهد یافت.
به‌نظر دالغا خاتین‌اوغلو روزنامه‌نگار و مدیرمسئول بخش فارسی خبرگزاری "ترند نیوز"، آذربایجان تا دو سال قبل یکی از صادرکنندگان بنزین به ایران بود. از طرف دیگر بانک ملی ایران نیز در آذربایجان در سال ۲۰۰۹ با محدودیت‌هایی مواجه شده است.
همسایگان ایران بر سر دوراهی
مناسبات جمهوری آذربایجان و ایران به لحاظ اقتصادی در سطح پائینی قرار گرفته و حجم مبادلات تجاری دو کشور بیش از ۶۰۰ میلیون دلار افزایش نداشته است.
علیرغم آن خاتین‌اوغلو از بروز مشکلات پس از تحریم‌ها علیه ایران صحبت می‌کند: «بانک‌های آذربایجان با ایران روابط خود را بیشتر محدود کردند. آذربایجان موافق تحر‌یم‌هاست و از سوی دیگر متحد آمریکاست. این کشور پیش از این یک "محموله‌ی اتمی روسی" را به مقصد ایران در مرزهای خود توقیف کرد، تا به غرب نشان دهد که در امنیت منطقه، یکی از بازیگران معتبر غرب می‌تواند باشد.
وی می‌افزاید: «دسترسی احتمالی ایران به سلاح هسته‌ای برای همسایگان بخصوص برای آذربایجان غیر قابل تحمل است. مشکل دیگر احتمال بروز جنگ بین ایران و اسرائیل و آمریکاست که آذربایجان را بر سر دو راهی قرارداده است.»
شکست دیپلماسی ترکیه در قبال ایران
به‌نظرعارف کسگین، تحلیل‌گر ومدیر بخش خاورمیانه مرکز استراتژیک در آنکارا، ترکیه در قبال مسائل ایران، دیپلماسی موفقی در پیش نگرفته و اکنون توانایی عمل را عملا از دست داده است.
این کارشناس پیش‌بینی می‌کند، سطح تبادلات تجاری ایران و ترکیه نیز با اعمال تحریم‌ها افزایش نخواهد یافت. کسگین به دویچه وله می‌گوید: «تحریم‌هایی که تابحال برقرار شده، غیرمستقیم بر روابط اقتصادی ترکیه و ایران تاثیر گذاشته و نگاه به ایران را در ترکیه عوض می‌کند.»
ترکیه تمایلی به سرمایه‌گذاری در ایران ندارد
به‌نظر عارف کسگین، تحریم‌ها نگرش سرمایه‌داران ترکیه به ایران را تغییر داده است. به گفته او این سرمایه‌داران بواسطه‌ی تحریم به این نتیجه رسیده‌اند که در ایران ثبات سیاسی وجود ندارد و احتمال می‌دهند که رابطه‌ی آمریکا و ایران به جای باریک‌تر برسد و به همین دلیل تمایلی به سرمایه گذاری در ایران ندارند.
عارف کسگین در این رابطه به دویچه وله چنین توضیح می‌دهد: «من با بسیاری از این سرمایه‌گذاران وبازرگانان ترک که صحبت می‌کردم، متوجه شدم که آنها بسیار نگران رابطه‌ی آمریکا با ایران هستند. از سوی دیگر ترکیه تحت فشار روانی نیز قرار دارد، زیرا ترکیه مناسبات بسیارعمیقی با اروپا برقرارکرده و اروپا می‌تواند عرصه‌ی فعالیت اقتصادی ترکیه را تنگ‌‌تر کند».
هدف ایران کاهش فشار تحریم به کمک ترکیه
بسیاری از کارشناسان ترکیه از جمله عارف کسگین تائید می‌کنند که ایران قصد دارد فشار تحریم ها را به کمک ترکیه کاهش دهد. به‌نظرعارف کسگین ایران موفق به اجرای این سیاست نخواهد شد. وی دلایل آن را اینگونه توضیح می‌دهد: «اصلی‌ترین مسئله عدم اعتماد سرمایه‌داران ترکیه است و آنها تمایلی به حضور در بازار ایران ندارند. دوم اینکه مشکلات بانکی و حضور سپاه در اقتصاد این مساله را بسیار پیچیده کرده است. بزرگترین سرمایه‌گذاران ترکیه مثل "ترک سل" یا "اولکر" مجبور شدند ایران را ترک کنند. از سوی دیگر، اقتصاد و گمرک ترکیه در چارچوب اروپا عمل می‌کند».
غرب مخالفتی با خرید نفت و گاز ترکیه از ایران ندارد
سطح مناسبات ایران و ترکیه حدود ۱۰ ملیارد دلار برآورد می‌شود. بیشترین بخش آن را نفت و گاز تشکیل می‌دهد. ترکیه ۲۵ درصد از نیازمندی‌های گازی خود را از ایران تامین می‌کند.
به‌نظر عارف کسگین اگر ترکیه در صنایع نفت و گاز ایران سرمایه‌گذاری کند، آمریکا و غرب با آن مخالفت خواهند کرد. اما غرب برای رفع نیازهای انرژی ترکیه از ایران ، این کشور را تحت فشار قرار نخواهند داد.
کسگین همچنین معتقد است که ترکیه آن توان مالی و قدرت اقتصادی را ندارد که بتواند ایران را از فشار و تنگنای اقتصادی بیرون آورد. این کارشناس پیش بینی می‌کند که ترکیه به سیاست کنونی خود در قبال ایران ادامه نخواهد داد و حضور ترکیه در ایران کم رنگ‌تر خواهد شد.
کارشناسان روی این نکته تاکید دارند که کشورهای همسایه در خصوص مناسبات اقتصادی خود با ایران بر سر دو راهی قرار گرفته‌اند. آنها از یکسو به دلیل همسایگی با ایران قصد دارند بویژه مناسبات اقتصادی خود را محفوظ نگاهدارند و از سوی دیگر نمی‌خواهند در مقابل جامعه‌ی جهانی و تحریم‌های اعمال شده علیه ایران، موضع گیری و مخالفت کنند.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: بهمن مهرداد