شبکه‌های فارسی خارجی، معضل جدید جمهوری اسلامی
۱۳۸۹ تیر ۱۴, دوشنبه
نگرانی از روگردان‌شدن مردم از شبکه‌های داخلی و روی‌آوردن روزافزون آنها به شبکه‌های تلویزیونی خارجی بیش از پیش به دغدغه‌ی اصلی رهبران جمهوری اسلامی و هنرمندان همسو با حکومت بدل شده است. روز شنبه که شماری از کارگردانان و تولیدکنندگان تلویزیون ایران به دیدار آیت‌الله خامنه‌ای رفتند نیز این موضوع یکی از محورهای بحث و گفت‌گو بود.
محمدرضا ورزی، کارگردان فیلم‌های تلویزیونی و یکی از شرکت‌کنندگان در جلسه‌ی یادشده به سایت خبرآنلاین گفته است: «دغدغه اغلب هنرمندانی که در این جلسه صحبت کردند مربوط به ماهواره‌ها و برنامه‌ریزی آنها برا ی تخریب فرهنگ کشور ما بود. ازدیاد شبکه‌های ضدانقلاب و نگرانی‌هایی که این وضعیت به همراه دارد مطرح شد و تلاشی صورت گرفت تا در این جلسه به راهکاری برای مقابله با این شبکه‌ها و برنامه‌های ماهواره‌ای علیه نظام دست پیدا کند.»
به گفته کارشناسان، در سال‌های گذشته تلویزیون جمهوری ا سلامی ایران دستکم در زمینه تولید انبوه سریال و نشاندن بخش‌هایی از مردم در پای این سریال‌ها موفق بود. اما فعال شدن شماری از شبکه‌های تلویزیونی خارج از کشور و ارائه‌ی آثار و سریال‌های متنوع و غیرایدئولوژیک که لزوماَ هم از کیفیت بالایی برخوردار نیستند تا حدودی عرصه را بر تلویزیون جمهوری اسلامی تنگ کرده و روز به روز از مخاطبان آن کاسته است.
شبکه‌های تلویزیونی جدید مانند فارسی۱، GEM و MBC و ... که معمولاَ به پخش سریال و فیلم می‌پردازند، مخاطبان زیادی در ایران پیدا کرده‌اند، به گونه‌ای که گهگاه نهادهای مختلف جمهوری اسلامی جلسات و سمینارهای "آسیب‌شناسی" تشکیل می‌دهند و به "چاره‌جویی" برای مقابله با شبکه‌های یادشده می‌پردازند.
اتهامات آیت‌الله خامنه‌ای علیه شبکه‌های فارسی خارجی
آیت‌الله خامنه‌ای هم در جلسه خود با هنرمندان نزدیک به حکومت، با اشاره‌ای تلویحی به دسترسی کم‌سابقه مردم به تولیدات و آثار نمایشی "بیگانه"، گفت: «دوران کنونی از لحاظ سیاسی دورانی استثنایی است... در هر حرکتی، از جمله آثار هنری و نمایشی باید واقعیت مسلم این دوران تاریخی، یعنی دشمنی قدرت‌های زورگو با ملت ایران را در نظر داشت و نقش خود را در مقابله با این دشمنی ایفا کرد.»
سریال‌ها و فیلم‌های شبکه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور گرچه معمولاَ فاقد محتوای سیاسی هستند، ولی در زمینه مناسبات اجتماعی، خانوادگی، حجاب و روابط زن و مرد تصویری متفاوت‌تر و بازتر از آنچه که در جمهوری اسلامی رایج است به دست می‌دهند.
رهبر جمهوری اسلامی در دیدار روز شنبه شبکه‌های یادشده را به "تلاش بی‌وقفه برای شکستن حریم عفاف و حجاب و ویران کردن بنیان خانواده درایران" متهم کرد و افزود: «در چنین شرایطی هر کار نمایشی سیاسی باید با هوشیاری کامل صورت گیرد تا در جهت اهداف دشمن نباشد." وی در توضیح بیشتر این مسئله هنرمندان حاضر در جلسه را هشدار داد که از "خط قرمزهای اخلاقی، دینی و فرهنگی که دارای ضررهای فراوان هستند" عبور نکنند و از "ترویج ارتباط غلط زن و مرد" در آثار خود بپرهیزند.
کدام "خط قرمز"؟
یکی از مباحث بحث‌انگیز در جمهوری اسلامی در سی سال اخیر، متر و معیارهای متفاوت برای تعیین "خط قرمزها" بوده است. درک‌های متفاوت از محدودیت‌های سنتی و مذهبی و نیز سلطه سلیقه‌ها معمولاَ مانعی عمده در راه اعطای مجوز به آثار هنری به شمار آمده‌اند. حتی هنرمندان نزدیک به حکومت هم که به دیدار آیت‌الله خامنه‌ای رفته بودند نیز آشکار و ضمنی چنین موانعی را سدی در راه ساختن آثاری دانستند که بتوانند با "تولیدات دشمن" رقابت کنند.
مسعود جعفری جوزانی، کارگردان سریال‌های تلویزیونی در سخنرانی خود در حضور آیت‌الله خامنه‌ای گفت: «در عرصه سینما زمینه لازم برای حضور فعال سینماگران مستقل و البته متعهد وجود ندارد و سینماگران یا باید به سلیقه نازل توزیع‌کنندگان، یا دستورات حزبی برخی مسئولان و یا برخی کارهای افراطی تن دهند.» ابوالقاسم طالبی، دیگر کارگردان تلویزیون نیز گلایه کرد که طرح انتقاد به دستگاه‌ها و نهادهای مختلف با مشکلات زیادی همراه است.
در مجموع چه توصیه‌های آیت‌الله خامنه‌ای و چه ستایش او از کارنامه تلویزیون جمهوری اسلامی ناظر بر لزوم ادامه راه و روش‌های تا کنونی بوده است. عزت‌الله ضرغامی، رئیس رادیو و تلویزیون ایران نیز ضمن ارائه‌ی بیلانی سراسر مثبت از فعالیت‌های این نهاد برای جذب مخاطب، بدون آن که اشاره‌ای به دلایل اقبال روزافزون شهروندان ایرانی به شبکه‌های فارسی‌زبان خارجی بکند، از راه‌اندازی "شبکه مستقل فیلم و سریال به زبان عربی در ماه‌های آینده" خبر داد.
حرف‌هایی که شنیده نمی‌شوند
دیدار هنرمندان نزدیک به حکومت بی‌سابقه نیست، ولی ظاهراَ رهنمودهای وی که بیش از همه بر لزوم حرکت هنرمندان در راستای "دشمن‌شناسی و مقابله با دشمن"، ترویج "شعائر و سنن اسلامی"، تلاش برای بقای نظام و ارائه‌ی چهره‌ای مثبت استوار است حتی در میان هنرمندانی که با دستگاه‌های رسمی همکاری دارند نیز کمتر خریدار پیدا می‌کند.
فرج‌الله سلحشور که در دیدار اخیر هنرمندان رادیو تلویزیون با آیت‌الله خامنه‌ای حضور داشته، در این باره به سایت خبرآنلاین گفته است: «در بیست و چند سال گذشته شاهد برگزاری چندین جلسه مقام معظم رهبری با هنرمندان بوده‌ایم. اما معتقدم متاسفانه به اندازه سرسوزن هم این جلسات تأثیری در روند حرکت برخی از هنرمندان نداشته است، زیرا برخی از هنرمندان ما برای این رهنمودها جایگاهی قائل نیستند و رهنمودهای ایشان را به کار نمی‌بندند.»
FW/JT