درگذشت علی محمد حق‌شناس؛ زبان‌شناس شیفته‌ی ادبیات
۱۳۸۹ اردیبهشت ۱۰, جمعه
در سال‌های اخیر فرهنگ‌ها و کتاب‌های مرجعی به فارسی منتشر شده که به اعتقاد بسیاری از صاحب‌نظران جهشی چشمگیر در این حوزه را نشان می‌دهند. یکی از این کتاب‌ها «فرهنگ معاصر هزاره» است که زیر نظر علی‌محمد حق‌شناس (با همکاری حسین سامعی و نرگس انتخابی) و در سال ۱۳۸۰ منتشر شد. این اثر را از جامع‌ترین و دقیق‌ترین فرهنگ‌های انگلیسی به فارسی توصیف کرده‌اند. در بهار و پاییز سال ۸۰ دو مجله‌ی معتبر «نشر دانش» و «جهان کتاب» در نقدهای تحسین‌آمیزی به معرفی این کتاب پرداختند. در این نوشته‌ها، جامع بودن این فرهنگ و معادل‌هایی که برای ترکیب‌ها و اصطلاح‌های دشوار زبان انگلیسی پیشنهاد کرده از ویژگی‌هایی ستودنی آن ذکر شده است. تدوین فرهنگ هزاره از سال ۱۳۶۴ آغاز شد.
از زبانشناسی تا نقد ادبی
علی‌محمد حق شناس، زبان و ادبیات فارسی را تا مقطع لیسانس در تهران تحصیل کرد و دوره‌ی دکترای خود را در دانشگاه لندن در رشته‌ی زبانشناسی و آواشناسی به پایان رساند. او پس از تالیف کتاب «آواشناسی» که پیش از انقلاب به چاپ رسید، «تاریخ مختصر زبانشناسی» و دو کتاب دیگر در این زمینه را به فارسی برگرداند و منتشر کرد. آثار ادبی ایران و جهان نیز همیشه مورد توجه حق‌شناس بود و در این زمینه نیز به تالیف و ترجمه دست زد. «رمان به روايت رمان‌نويسان»، «تولستوی» و «سروانتس» از جمله کتاب‌هایی هستند که او ترجمه کرده است.
علی‌محمد حق‌شناس در سال‌های اخیر مقاله‌ها و نقدهایی نیز در مورد اثار داستانی معاصر، از جمله رمان «عادت می‌کنیم» زویا پیرزاد نوشته است. برخی از صاحب‌نظران معتقدند علاقه‌مندی حق‌شناس به ادبیات در ترجمه‌های او از اثار پژوهشی نیز تاثیر گذاشته است. علی اشرف صادقی، زبان‌شناس، بهمن ماه ۸۷، در نشستی که به بحث پیرامون ترجمه‌ی «تاریخ زبانشناسی» اختصاص داشت گفت، علاقه‌ی حق‌شناس به ادبیات نثر این کتاب را دشوار کرده است. حق‌شناس چند بار اعتراف کرده در نوشته‌های علمی‌اش گاهی از زبان متناسب با آنها عدول کرده و زبان ادبی را به کار گرفته است. او خود در نقدهایش چند بار بر ضرورت تناسب زبان با محتوا تاکید کرده است.
علاقه‌ی حق‌شناس به ادبیات باعث شد ریاست «انجمن علمی نقد ادبی» را برعهده بگیرد. این انجمن نخستین نشست خود را درست یک سال پیش به گرامی‌داشت خاطره و فعالیت‌های رضا سید حسینی، مترجم، اختصاص داد که از اعضای هیات امنای این جمع بود.
واژه‌های تازه برای مفاهیم نو
حق شناس از ابتدای دهه‌ی پنجاه خورشیدی که از انگلستان به ایران بازگشت استاد دانشگاه ملی (بهشتی امروز) شد. او در دانشگاه تهران و برخی دیگر از دانشگاه‌های ایران نیز تدریس می‌کرد. حق‌شناس یکی از معدود زبان‌شناسان ایرانی است که بخشی از تلاش خود را صرف وضع واژه‌های جدید به ویژه ساختن معادل‌هایی برای مفاهیم نوین زبانشناسی کرده است.
علی محمد حق‌شناس زاده‌ی جهرم بود و امسال هفتاد ساله می‌شد. او ظاهرا از بیماری قلبی رنج می‌برده و ظهر جمعه پس از انتقال به بیمارستان پیامبران تهران درگذشته است. مراسم تشییع جناه‌زی حق شناس صبح دوشنبه، ۱۳ اردیبهشت، از جلوی همین بیمارستان برگزار می‌شود تا آنگونه که وصیت کرده در کلاردشت به خاک سپرده شود.