«خس و خاشاک» سیزده میلیونی • مصاحبه

به عقیده عباس عبدی حرف‌های مسئولان همیشه آنقدر حساب شده نیست که بشود روی آن ارزیابی ارائه داد. ولی وقتی چنین حرفی زده می‌شود، باید تبعات آن را هم پذیرفت. از جمله ریزش آرای اعلام شده برای محمود احمدی‌نژاد و از آن مهمتر وجود کمییتی که بیانگر کیفیتی قوی است!

دویچه‏وله: آقای عبدی، نماینده‏ی ولی فقیه در سپاه پاسداران می‏گوید: «۱۳ میلیون نفر رأی‏شان را به فرد دیگری داده‏اند و این را باید پذیرفت» (نقل به مضمون). معنای این صحبت‏ها چیست؟ آیا می‏شود آن را به این مفهوم گرفت که اپوزیسیون در ایران به نوعی از سوی حکومت به رسمیت شناخته می‏شود؟

عباس عبدی: چون مسئولین در ایران شفاهی و تاحدی هم فی‏البداهه صحبت می‏کنند و در موقعیت‏های مختلفی قرار می‏گیرند و پاسخ می‏دهند، خیلی نمی‏توان روی اظهارنظرها حساب دقیقی باز کرد. به این معنا که فکر کنیم آن‏ها متنی را از پیش نوشته‏اند، روی آن فکر کرده‏اند، نتایج و معنای آن را دقیقاً می‏دانند و بر این اساس اظهارنظر می‏کنند تا پیامی را به مخاطب برسانند. این قاعده را تقریباً در مورد اکثر مقامات ایران نمی‏توان قائل شد.

البته اگر ایشان این مطلب را گفته باشد، به هرحال باید استقبال کرد. ولی باید نکاتی را هم به آن اضافه کرد؛ با فرض آن که این رأی درست باشد، این رأی قطعاً از آن طرف (دولت) ریزش کرده است و رأی زمان ۲۲ خرداد را ندارد. ضمن این که کیفیت این دو رأی هم بسیار متفاوت‏اند.

کیفیت رأی کسی که انتخاب شده، هم به لحاظ افراد رأی‏دهنده که کیفیت اجتماعی-‏ اقتصادی‏شان پایین‏تر است و هم به لحاظ انگیزه‏ها و دفاع از آن رأی که غالب آنان کم‏انگیزه و منفعل هستند، با رأی طرف مقابل متفاوت است. ر‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏أی‏دهندگان به طرف مقابل و یا ۱۳ میلیونی که آنان می‏گویند، هم انگیزه‏ی خیلی بیشتری دارند و هم به لحاظ کیفیت و سطح اجتماعی بالاتر هستند. این تفاوت را هم باید به طور جدی لحاظ کنند و فقط به عدد نگاه نکنند.

لحاظ این کیفیت، برای طرف مقابل چه معنایی دارد؟

مثلاً اگر در امریکا یک رییس جمهور ۵۲درصد رأی می‏آورد و آن که باخته است، ۴۸درصد و یا اگر یک طرف ۶۰درصد رأی دارد و دیگری ۴۰درصد، کیفیت این دو رأی مساوی‏اند. یک اکثریت وجود دارد و در کنار آن یک اقلیت.

اما اگر در جایی فردی ۶۰درصد آرا را بیاورد و آن که ۴۰درصد رأی را آورده است، ۴۰درصد رأی خود را از اقشار تحصیل‏کرده، فعال و از طبقه‏ای که اساساً مدیریت اجتماع بیشتر در دست آنان است داشته باشد، آن که انتخاب شده است، نمی‏تواند بگوید: من ۶۰ هستم و تو ۴۰؛ پس من پیروز شدم.

این‏جا یک شکاف کیفی نیز در جامعه رخ داده است و برای کسی هم که پیروز شده، مهم است که اهمیت این شکاف کیفی را درک کند و بداند که این شکاف دیر یا زود به شکاف کمی تبدیل می‏شود. ضمن این که همین شکاف کیفی هم موجب مشکلات زیادی در اداره‏ی امور می‏شود. بر این اساس آن که انتخاب شده باید سیاست‏هایی را اتخاذ کند که بتواند این شکاف کیفی را برطرف کند و نخبگان در حوزه‏های مختلف، طبقه‏ی متوسط و افراد تحصیل‏کرده و فعال را جذب کند.

به این کیفیت تعیین کننده اشاره می‏کنید؛ آقای میرحسین موسوی امسال را سال استقامت خواند. این کیفیت چگونه و با چه سیاست‏هایی می‏تواند به این استقامت کمک کند؟

من کاری به سالی که عنوان شده و استنباطی که از آن می‏شود، ندارم و نمی‏دانم چه چیزی دقیقاً مورد نظر گویندگان آن است. اما آن‏چه می‏توانم بگویم این است که کیفیت باید اعتماد به‏نفس داشته باشد و مقداری صبر کند.

اگر نمی‏شود بدون این کیفیت مملکت را اداره کرد، دیر یا زود تق این قضیه درخواهد آمد. اما نباید بگذاریم به بحران، درگیری و خشونت کشیده شود. چون در خشونت، آن طرف هم به لحاظ عددی، هم به لحاظ امکانات و هم به لحاظ روحیه، حرف اول را می‏زند.

در حالی که بحث اصلی طرفی که این کیفیت را دارد خشونت و مواجه نیست. بلکه کارآمدی، اداره‏ی کشور، ارزش افزوده، بهبود معیشت، رفاه و… است و این‏‏گونه کارها است که از او برمی‏آید. بنابراین به این معنا، باید کمی صبر کرد. دیر یا زود نتیجه‏بخش خواهد بود.

آقای خاتمی در بخشی از سخنان خود در دیدار با نمایندگان اصلاح‏طلب مجلس تاکید کرده‏اند که یکی از اموری که مجلس باید روی آن تمرکز کند، تلاش برای برگزاری انتخابات آزاد است. آیا می‏توان از حالا با این دید به انتخابات بعدی نگاه کرد؟

یک بخش از این صحبت از اساس بنیادی ندارد؛ به این مجلس گفته شود که به انتخابات آزاد فکر کن! مگر خود آن بر اساس چنین انتخاباتی تشکیل شده است که حالا به انتخابات آزاد فکر کند؟!

اما این که آیا انتخابات آزاد می‏تواند شکل بگیرد یا خیر؛ انتخابات آزاد را مجلس تأمین نمی‏کند. شورای نگهبان هم تأمین نمی‏کند. بلکه قدرت کسانی که می‏خواهند در انتخابات شرکت کنند، آن را تأمین می‏کند.

این مملکت مجلس سوم تا هشتم را با پنج تا شش کیفیت متفاوت داشته است. در حالی که همیشه یک شورای نگهبان بوده و یک قانون معین هم کمابیش حاکم بوده است. اما به خاطر تفاوتی که در قدرت اجتماعی نیروهای تشکیل دهنده‏ی مجالس وجود داشته، کیفیت آن‏ها هم متفاوت بوده است.

بنابراین انتخابات آزاد را قرار نیست مجلس ایران برای مردم ایران تأمین کند. چرا که خود مجلس باید متأثر از یک انتخابات آزاد باشد. خود مجلس باید از اراده‏ی مردم نشأت گرفته باشد.

اما این که آیا این کار شدنی است یا خیر؛ به نظر من، این کار شدنی است و اتفاقا انتخابات آزاد بعد از ۲۲ خرداد می‏تواند معنی بدهد و نه پیش از آن. امروز است که آدم‏ها می‏توانند نشان بدهند که تضمین انتخابات را از وزارت کشور و شورای نگهبان نمی‏خواهند، بلکه خودشان تضمین‏کننده‏ی سلامت و آزادی انتخابات هستند.

فقط این‏جاست که انتخابات آزاد معنا پیدا می‏کند. برخلاف کسانی که فکر می‏کنند حالا دیگر نباید در انتخابات شرکت کرد، چون این دولت غیرمشروع است. در این صورت در انتخابات قبلی هم نباید شرکت می‏کردند. چرا که عده‏ی دیگری هم آن انتخابات را غیرمشروع می‏دانستند.

آن‏چه اهمیت دارد این است که کسانی که وارد میدان انتخابات می‏شوند، تا چه حد این قدرت سیاسی را دارند که هم در برابر رد صلاحیت‏ها هم در برابر تخلفات انتخاباتی و هم در برابر کارایی نهاد برآمده از انتخابات، از خودشان قدرت نشان بدهند و سلامت هرسه‏ی آن را تضمین و تایید کنند.

این به خود نیروهایی برمی‏گردد که می‏خواهند در انتخابات شرکت کنند. اگر نیرویی سلامت انتخابات‏اش را از مجلس می‏خواهد، همان بهتر که شرکت نکند. اما اگر نیروی –در هر انتخاباتی- گفت که شرکت می‏کنم؛ صلاحیت‏ها را هم این‏طور تعریف می‏کنم و تا این حد پای آن می‏ایستم؛ در مورد تقلب و سلامت انتخابات نیز این رفتار را خواهم داشت؛ برای نهاد برآمده از انتخابات هم چنین برنامه‏ای دارم؛ این نیرو نه تنها حق شرکت دارد که باید شرکت کند. فرقی هم نمی‏کند چه رژیمی، به چه شکلی و در چه حکومتی مستقر است.

گفت‌وگو: نیلوفر خسروی
تحریریه: مصطفی ملکان