Θα συνδιαμορφώνουν οι πολίτες στο εξής την ευρωπαϊκή πολιτική;

Ένας από τους στόχους της Συνθήκης της Λισσαβόνας είναι να περιορίσει το δημοκρατικό έλλειμμα που διαπιστώνεται τόσο σε ένα από τα βασικά θεσμικά της όργανα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όσο και στον τρόπο που εκφράζεται η συμμετοχική δημοκρατία. Η νέα Συνθήκη δίνει για πρώτη φορά στους πολίτες τη δυνατότητα να ακουστεί άμεσα η φωνή τους. Τους δίνει τη δυνατότητα να προτείνουν στην Κομισιόν την κατάθεση συγκεκριμένων νομοθετικών προτάσεων. Χθες η Επιτροπή παρουσίασε τις λεπτομέρειες των προτάσεών της για την λεγόμενη "ευρωπαϊκή πρωτοβουλία των πολιτών".

Σύμφωνα με τη συνθήκη, προϋπόθεση για την άσκηση του νέου συλλογικού πολιτικού δικαιώματος είναι η συλλογή ενός εκατομμυρίου υπογραφών εντός ενός έτους σε τουλάχιστον εννέα χώρες – μέλημ, μέσω των οποίων θα είναι δυνατόν να ζητηθεί από την Ε.Ε. να υποβάλει πρόταση για ένα συγκεκριμένο θέμα εντός των ορίων της εξουσίας που διαθέτει.

Όπως εξηγεί ο αρμόδιος κοινοτικός επίτροπος Μάρος Σέφκοβιτς: «Είμαι πεπεισμένος ότι η πρωτοβουλία αυτή των πολιτών συνιστά ουσιαστική πρόοδο στο δημοκρατικό βίο της ΕΕ. Έτσι μπορούμε να φέρουμε τους πολίτες πιο κοντά στην Ευρώπη, δίνοντάς τους ένα νέο εργαλείο με το οποίο μπορούν να διαμορφώνουν την ευρωπαϊκή ατζέντα».

Η ανάγνωση αυτή είναι μάλλον ιδιαίτερα ενθουσιώδης. Αφενός η συλλογή ενός εκατομμυρίου υπογραφών από τουλάχιστον εννέα χώρες εντός ενός έτους δεν είναι εύκολη υπόθεση και αφετέρου η Κομισιόν έχει εντέλει το δικαίωμα να αντιδράσει με την κατάθεση σχετικών νομοθετικών προτάσεων αλλά και να απορρίψει την πρόταση των πολιτών.

Ουσιαστικό εργαλείο ή φρούδες ελπίδες;

Πριν αποκτήσουν οι Ευρωπαίοι πολίτες το νέο αυτό δικαίωμα που προβλέπει η Συνθήκη της Λισσαβόνας θα πρέπει προηγουμένως να εγκριθεί από τις χώρες – μέλη αλλά και το Ευρωκοινοβούλιο, στο οποίο εκφράζεται ήδη η ανησυχία ότι ίσως η πρωτοβουλία αυτή να έχει γεννήσει υπερβολικές ελπίδες στους πολίτες. Όπως είπε πρόσφατα και ο Ισπανός ευρωβουλευτής Ραμόν Ατόντο: «Η Κομισιόν θα πρέπει να πει εκ των προτέρων εάν η πρωτοβουλία έχει πιθανότητες επιτυχίας ή όχι πριν αρχίσει κανείς να συγκεντρώνει υπογραφές προκειμένου να μην διαψεύδονται προσδοκίες».

Προς το παρόν δεν έχει διευκρινιστεί ακόμη εάν η Κομισιόν θα προχωρά σε σχετική πρόβλεψη ή όχι. Πώς θα αντιδρά όμως με πρωτοβουλίες που δεν κρίνονται σοβαρές ή που ασχολούνται με ιδιαίτερα ευαίσθητα θέματα, για παράδειγμα την επαναφορά της θανατικής ποινής;

«Η Κομισιόν δεν θα κάνει καν δεκτές ανόητες πρωτοβουλίες και έτσι θα απορρίπτονται. Εάν ζητηθεί η θανατική ποινή είναι σαφές ότι η Κομισιόν πρέπει να διαφυλάξει πάνω από όλα τις ευρωπαϊκές αξίες. Και σε αυτή την περίπτωση λοιπόν δεν θα έκανε δεκτή την πρωτοβουλία καθώς η θανατική ποινή δεν συνάδει με τις ευρωπαϊκές αξίες».

Ποιο θα είναι το πρώτο πανευρωπαϊκό δημοψήφισμα;

Ήδη ακούγονται πολλά για το ποια θα είναι τα πρώτα θέματα που θα πετύχουν να συγκεντρώσουν το πανευρωπαϊκό ενδιαφέρον των πολιτών και τη συλλογή ενός εκατομμυρίου υπογραφών. Μια πρωτοβουλία εναντίον της ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ δεν είναι απαραίτητα καταδικασμένη να αποτύχει, λέει ο επίτροπος. Ποιο πιθανό όμως θεωρείται η πρώτη πρωτοβουλία να έχει την υπογραφή πρωτίστως της εκκλησίας και αρκετών συνδικάτων που ζητούν να παραμείνει η Κυριακή μη εργάσιμη.

Christoph Hasselbach/Κώστας Συμεωνίδης

Υπεύθ. Σύνταξης: Βιβή Παπαναγιώτου