Χαρτογραφώντας τα ταξίδια του Οδυσσέα

Ήταν μια φορά κι έναν καιρό δυο αδέρφια από τη Γερμανία, ο Άρμιν και ο Χανς-Χέλμουτ, κι είχαν μάθει στο σχολείο τους μαγευτικούς αρχαίους μύθους και τις περιπέτειες του Οδυσσέα κι όταν μεγάλωσαν λίγο βάλθηκαν να φέρουν τον παλιό εκείνο κόσμο της φαντασίας πιο κοντά στην πραγματικότητα. Διάβασαν λοιπόν πολλά κι ερεύνησαν και βασάνισαν τα κείμενα και τα συνέκριναν με τα πράγματα και κάποια στιγμή, ήταν για την ακρίβεια το 1968, έβγαλαν μαζί ένα βιβλίο που διαβάστηκε πολύ στη Γερμανία με τίτλο: Ο δρόμος του Οδυσσέα. Ήταν μια σεβαστή προσπάθεια να εντοπιστούν στον χάρτη οι σταθμοί του Οδυσσέα, οι τόποι στους οποίους έφτασε πραγματικά ή από τους οποίους πέρασε πραγματικά κατά τη διάρκεια των περιπλανήσεων και των περιπετειών του. Έτσι είναι: έχουμε μάθει πια όταν σκεφτόμαστε τον κόσμο να τον φέρνουμε στο νου μας χαρτογραφικά, βλέποντας νοερά ένα χάρτη ή μια υδρόγειο. Έτσι θέλησαν να δουν τα δυο αδέρφια, και σημειωτέον πριν απ’ αυτούς πολλοί άλλοι, και τον κόσμο του Οδυσσέα, όχι σαν ένα κόσμο της ποιητικής φαντασίας μόνο, αλλά σαν μια ποιητική απήχηση του πραγματικού πρώιμου ελληνικού κόσμου.

Με τον ενθουσιασμό των ιστοριοδιφών

Κατά τα άλλα τα δυο αδέρφια προόδευσαν, ο ένας έγινε αρχιτέκτονας και στο μεταξύ έχει πεθάνει, ο άλλος δίδαξε μεσαιωνικό δίκαιο στο πανεπιστήμιο. Κι αυτός ο δεύτερος, ο Armin Wolf, κάθισε και επεξεργάστηκε και σχεδόν ξανάγραψε το κοινό έργο των νεανικών χρόνων και τώρα αυτό επανεκδόθηκε, μετά από σαράντα και πλέον χρόνια, με τίτλο: Το ταξίδι του Ομήρου. Έχει αυτό το βιβλίο κάτι από τον παλιό ενθουσιασμό των ιστοριοδιφών, από εκείνη την πρωτογενή και δημιουργική αφέλεια που οδηγεί στην κατάκτηση της γνώσης, όχι την άλλη, τη σεβαστή αλλά στυφή και τελικά περίκλειστη μέσα στα όριά της σοφία των ειδικών. Είναι η ίδια μαγιά που οδήγησε κάποτε τον πανούργο έμπορο και κάθε άλλο παρά σοφό ειδικό Ερρίκο Σλήμαν να ανακαλύψει τα ερείπια της αρχαίας Τροίας. Οι κλασσικοί φιλόλογοι, οι ειδικοί ερευνητές των ομηρικών επών, ποτέ δεν είχαν μεγάλη ιδέα για τους ευφάνταστους ιστοριοδίφες. Γιατί οι ειδικοί δεν κάνουν ούτε ρούπι από τα δεδομένα και τα στοιχεία και πολύ συχνά σηκώνουν τα χέρια ψηλά.

Η περίσσεια του αποσπασματικού

Αλλά οι ευφάνταστοι ερασιτέχνες έχουν την τόλμη να δαμάσουν τα κενά των δεδομένων με αναπάντεχες υποθέσεις εργασίας που όχι πάντα αλλά ούτε και σπάνια δίνουν μια γερή σπρωξιά στην ειδική έρευνα και μάλιστα προς τα εμπρός. Γι’ αυτό μας φάνηκε τόσο ενδιαφέρον το παλιό και νέο βιβλίο των Βολφ για τα ταξίδια του Οδυσσέα, γιατί μας βάζει σε ένα ταξίδι, σε μια περιπλάνηση με ανοιχτό το τελικό γνωστικό πόρισμα. Κι αυτή η πρωτογενής περιπέτεια για την κατάκτηση της γνώσης, η τόσο συναρπαστική όταν δεν είναι αυθαίρετη, είναι μια διανοητική σκληραγωγία που λείπει στην εποχή μας όλο και περισσότερο, σ’ αυτή την εποχή της σχεδόν απόλυτης βασιλείας και της περίσσειας του ειδικού, του αποσπασματικού, του άψυχου. Αυτό μας τράβηξε την προσοχή και όχι αν όντως η χώρα των Λωτοφάγων ήταν στη Μικρά Σύρτι, αν η νήσος του Αιόλου ήταν η Μάλτα και αν η χώρα των Φαιάκων ήταν στην Καλαβρία, στο σημερινό Τιριόλο.

Σπύρος Μοσκόβου

Υπεύθ. σύνταξης: Σταμάτης Ασημένιος