سازش پشت پرده یا تعامل خردمندانه؟

زهرا رهنورد، همسر میرحسین موسوی در مصاحبه امروز خود به این سوال ها پاسخ منفی داد. او گفت که نه سازشی صورت گرفته، نه دولتی به رسمیت شناخته شده، نه ترسی از فشارهای حکومت درکار است.

همه چیز با بیانیه شماره ۱۷ آقای موسوی شروع شد که در ‌آن خواست هایی را از دولت مطرح کرده بود، از جمله آزادی مطبوعات، آزادی زندانیان سیاسی، تغییر قانون انتخابات. گروهی این بیانیه را تاکتیکی خردمندانه ارزیابی کردند و برخی آن راعقب نشینی سزاوار نکوهش دانستند، چرا که تلویحا دولت دهم را به رسیمت شناخته است. پس از آن هم برسر نامه محمد خاتمی به آیت الله خامنه ای شایعه های بسیار منتشر شد که گویا او در نامه‌اش از سران اصلاحات انتقاد کرده و خط خود را از میرحسین موسوی و کروبی جدا کرده است. سایت «جرس» این ادعا را رد کرد. سخنان مهدی کروبی هم که گفته بود دولت محمود احمدی نژاد را به رسمیت می شناسد تا مسئولیت اقداماتی که می شود را از او بخواهد، گمانه زنی ها درباره سازش پشت پرده رهبران مخالفان را بیش از پیش دامن زد. بخصوص که لحن برخی سران جبهه اصولگرا هم نسبت به کسانی که تا دیروز «سران فتنه» می نامیدند، ناگهان نرم شد.در سخنان آن ها طرفداران «افراطی» دولت نکوهش شدند و «منافع ملی و امنیت ملی» به هردو طرف گوشزد شد.

البته محمد تقی کروبی، پسر مهدی کروبی، امروز در مصاحبه اش گفت که به رسمت شناختن دولت به معنای پذیرش مشروعیت آن نیست و پدرش قدمی از مواضع خود عقب نگذاشته است. با این حال برای خیلی ها این سوال مطرح است که آیا جنبش اعتراضی در ایران هنوز می تواند به رهبران خود اعتماد کند؟
مصاحبه با دکتر آزاده کیان استاد علوم سیاسی در پاریس

دویچه وله: برخی از سران جناح اصول‏گرای ایران این‏روزها از تعدیل حرف می‏زنند و رهبران جنبش اعتراضی هم قدم‏هایی برداشته‏اند که به نوعی سازش تعبیر شده است. شما این قدم‏ها را مثبت ارزیابی می‏کنید یا منفی؟

آزاده کیان: به نظر می‏رسد که پس از تظاهرات عاشورا و نیز بیانیه‏ی هفدهم آقای موسوی که خواست‏های بسیار مهمی در آن مطرح شده بود، افرادی در میان هیأت حاکمه به این نتیجه رسیده‏اند که باید از رادیکالیزه‏تر شدن جنبش جلوگیری کنند و شاید مقداری از خواسته‏های سران اپوزیسیون در ایران، خصوصا آقایان موسوی و کروبی و خاتمی را سعی کنند بپذیرند.
از همین‏جاست که برخی از محافظه‏کاران به اصطلاح میانه‏رو، مانند آقای رضایی، بیش از پیش گفتمانی را دارند مبنی بر این که باید به خواست مردم توجه بیشتری شود و به سیاست‏های دولت آقای احمدی‏نژاد انتقادآمیزتر از گذشته برخورد می‏کنند. علاوه بر این، گزارش پارلمان در ارتباط با مسئول دانستن آقای مرتضوی در ماجرای کهریزک نیز نشان از آن دارد که بخشی از هیأت حاکمه در پی یافتن راه حلی است که از خشونت‏آمیزتر شدن جنبش و رادیکال شدن خواسته‏ها جلوگیری کند.

دویچه وله: ولی خیلی‏ها این تحلیل را دارند که مبادا این حرکت به سوی «تعدیل»، کلاه گشادی بر سر مخالفان باشد.

آزاده کیان: جنبش سبز مطالبات مشخصی دارد که به نظر من، خواسته‏هایی دمکراسی‏خواهانه هستند. ما نمی‏توانیم با خشونت، با سرکوب و با کشت و کشتار به دمکراسی در جامعه برسیم. لازمه‏ی دمکراسی وجود برخورد آزادنه‏ی افکار و عقاید، آزادی گردهم‏آیی‏ها، آزادی انتشارات، آزادی زندانیان سیاسی و… است. اما خشونت‏آمیزتر شدن و رادیکالیزه شدن جنبش بر ضد دمکراسی خواهی موجود عمل خواهد کرد.
به همین دلیل هم من شخصاً معتقدم که باید فضای مناسبی را برای برخورد مسالمت‏آمیز آرا و عقاید در ایران فراهم کنیم که مردم بتوانند به خواسته‏های واقعی و دمکراتیک خود برسند.

دویچه وله: صرف ملایم‏تر شدن لحن برخی از سران جناح اصول‏گرا و یا مثلا محکوم کردن سعید مرتضوی در رابطه با زندان کهریزک، می‏تواند به این معنا باشد که آن‏ها آمادگی پذیرش خواست‏های مخالفان را دارند؟

آزاده کیان: خواسته‏های مردم، چه آنان که در تظاهرات و اعتراضات شرکت می‏کنند و چه کسانی که این مطالبات را دارند اما لزوما فعال نیستند، مطالباتی بسیار واقعی‏اند و به تغییرات اجتماعی بسیار مهمی که در ۳۰ سال اخیر در ایران اتفاق افتاده، مرتبط هستند. این خواسته‏ها با بسیاری از نهادها و قوانین موجود سرتضاد دارند.
به همین دلیل، من فکر نمی‏کنم مردم به این راحتی به خانه‏هایشان برگردند. آن‏ها بر این خواسته‏ها پایداری خواهند کرد. حال اگر برخی از سران فعلی جنبش سبز در ایران بخواهند با برخی از دولت‏مردان فعلی سازش کنند و بر خواست‏های مردم چشم ببندند، مردم کار خودشان را ادامه خواهند داد.
اما برای این که مردم به خواسته‏هایشان برسند، باید فضایی فراهم شود که در آن فضا بتوان به این خواسته‏ها رسید. با خشونت و کشت و کشتار و آتش گشودن به طرف مردم، ما نمی‏توانیم به این خواسته‏ها برسیم. جامعه‏ی امروز ایران مانند بهمن ۵۷ در شرایط انقلابی به سر نمی‏برد. خیلی از کسانی که با جنبش هستند، خواهان خشونت نیستند و اگر جنبش خشونت‏آمیز شود، با آن قطع رابطه خواهند کرد.
اتفاقا برای این که بتوان اقشار مختلف مردم را حول جنبش نگاه داشت و آن را تحکیم کرد، باید بر محور شعارهای مسالمت‏آمیز و غیرخشونت‏آمیز و در جهت پیش‏برد خواسته‏های دمکراتیک اکثریت مردم ایران حرکت کرد.

دویچه وله: با توجه به مجموعه‏ی فعل و انفعالاتی که صورت گرفته، تحلیل شما از شرایطی که در آن داریم به سالگرد ۲۲ بهمن نزدیک می‏شویم، چیست؟

آزاده کیان: به نظر من، موقعیت بسیار مناسبی است که طرف‏داران جنبش سبز بتوانند با آمدن به خیابان‏ها و طرح مسالمت‏آمیز خواسته‏های‏شان، به قدرت‏مندان بفهمانند که هنوز در صحنه هستند و بر خواسته‏های‏شان پافشاری می‏کنند.

مصاحبه‌گر: نیلوفر خسروی
تحریریه: فرید وحیدی