مذاکرات پنهانی اوباما: معامله با ایران؟
۱۳۸۸ آبان ۱, جمعه
بر اساس تحلیل ماسیمو کالابرسی، تحلیلگر این نشریه، باراک اوباما ظرف ۴ ماه گذشته سه بار آشکار و پنهان در گفت‌وگو با مقامات ایرانی یا در مذاکراتی چند جانبه پیرامون بحران هسته‌ای این کشور، نقش ایفا کرده است. هدف از این مذاکرات از یک‌سو سنجش اهداف دولتمردان ایران از تعقیب برنامه هسته‌ای اعلام شده و از سوی دیگر، ناظر بر دستیابی به راهکاری برای کنترل فعالیت‌های هسته‌ای ایران بوده است؛ راهکاری که بر سه محور استوار است: پیشبرد سیاست تحریم‌ها، استفاده از تهدید و عرضه مشوق‌های اقتصادی− سیاسی.
پرده نخست مذاکرات پنهانی
این مذاکرات از ماه ژوئن آغاز شد. در ایران رآکتوری اتمی وجود دارد که سال‌ها قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، یعنی دقیقا در سال ۱۹۶۷، توسط متخصصان آمریکایی در تهران احداث شده بود. وظیفه اصلی این رآکتور اتمی پرداختن به امور پزشکی و تحقیقاتی است.
در ماه ژوئن جمهوری اسلامی ایران با مشکل تامین سوخت برای این رآکتور روبه‌رو می‌شود. در همان هنگام مقامات جمهوری اسلامی ایران با مسوولان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تماس می‌گیرند و خواستار تامین سوخت این رآکتور اتمی می‌شوند. جمهوری اسلامی ایران خواستار خرید اورانیوم غنی‌شده برای تولید ایزوتوپ در این رآکتور شده بود؛ ایزوتوپ‌هایی که در معالجه بیماری سرطان کارکرد دارند. مقامات آژانس این موضوع را با مقامات ایالات متحده آمریکا در میان گذاشتند.
مقامات دولت اوباما با بررسی این درخواست، به این نتیجه می‌رسند که مشارکت در این امر می‌تواند گشایشی برای بحران هسته‌ای ایران باشد. به هر روی نمی‌بایست از نظر دور داشت که خطر دستیابی به جنگ‌افزارهای هسته‌ای توسط ایران، موضوعی است که به نگرانی‌ها در سطح جهانی دامن زده است.
بنا بر گزارش نشریه تایم، آمریکا و اسرائیل از این واهمه دارند که هرگاه ایران در ادامه مناقشه هسته‌ای، بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از کشور خود اخراج کند، زمینه‌های ساختن نخستین بمب اتمی را با اتکا بر تشدید درجه‌ی غنای اورانیوم در نیروگاه نطنز خواهد یافت. این چنین است که هسته و ایده اصلی راهکار مورد نظر دولت اوباما پدید می‌آید. شاخص اصلی این راهکار چنین است: هرگاه جمهوری اسلامی ایران بپذیرد بخش اعظم اورانیوم غنی‌شده خود را برای تغلیظ بیشتر به خارج از خاک کشور خود منتقل کند، زمینه‌های کاهش تنش برآمده از مناقشه هسته‌ای با این کشور، تخفیف خواهد یافت.
پرده دوم مذاکرات
در ماه ژوئیه اوباما به مسکو سفر می‌کند. پیشنهاد دولت اوباما به مقامات روسی در جریان این سفر چنین است: اگر ایران اورانیوم غنی‌شده خود را در اختیار روسیه قرار دهد و روسیه این اورانیوم را تا حد مورد نیاز برای رآکتور تحقیقاتی تهران غنی کند و سپس حاصل کار در اختیار فرانسه قرار دهد و فرانسه نیز از این فرآورده ایزوتوپ‌های مورد نیاز ایران را تولید کند، هدف کنترل فعالیت‌های هسته‌ای ایران تامین شده است. نتیجه این روند این خواهد بود که ایران فرآورده‌ای را تحصیل خواهد کرد که مصرف نظامی ندارد.
به گزارش نشریه تایم، پاسخ فوری مقامات روسی به این پیشنهاد چنین بوده است: «ایده‌ای بسیار عالی است!»
ظرف ماه‌های گذشته، نشست‌های نمایندگان کشورهای آمریکا، روسیه، فرانسه و جمهوری اسلامی همراه با نمایندگان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی عملا به منظور اجرایی کردن این توافق برگزار شده‌اند. نشست ژنو و در پی آن نشست وین.
پرده سوم مذاکرات
در نیمه ماه سپتامبر اوباما گفت‌وگویی دارد با محمدالبرادعی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی. رئیس جمهور آمریکا در این گفت‌وگو آمادگی کشورش را برای معامله با دولتمردان ایران بر سر راهکار یادشده اعلام می‌کند. البرادعی هم متعاقب گفت‌وگو با اوباما، موضوع را با نماینده جمهوری اسلامی ایران در آژانس در میان می‌گذارد و نماینده ایران نیز تصریح می‌کند که جزئیات این معامله را با مقامات دولتی ایران در میان خواهد گذاشت. در گزارش تایم آمده است که ایران نیز آمادگی خود را برای انجام این معامله به اطلاع البرادعی می‌رساند.
توافق ضمنی ایران با پیشنهاد دولت اوباما در حاشیه برگزاری اجلاس سازمان ملل متحد، بار دیگر در دیدار رئیس جمهور آمریکا با رئیس جمهور روسیه مطرح می‌شود و روسیه نیز توافق خود را مجددا اعلام می‌کند.
پس از آن در واپسین روزهای ماه سپتامبر، اوباما بار دیگر تلفنی با البرادعی صحبت می‌کند و جزئیات معامله را با وی در میان می‌گذارد. این جزئیات در همایش کشورهای ۵+۱ با حضور نماینده جمهوری اسلامی ایران در ژنو، روز اول اکتبر، در دستور کار قرار می‌گیرد.
در آن هنگام نماینده آمریکا ویلیام برنز، در گفت‌وگویی دوجانبه با نماینده ایران در این اجلاس، میزان اورانیوم پیش‌بینی شده در طرح این معامله را به بحث می‌گذارد. قرار بر این می‌شود که جزئیات این معامله در اجلاس روز ۱۹ اکتبر در وین مطرح شود.
هفته‌نامه آلمانی "دی تسایت" نیز روز ۲۲ اکتبر از خوش‌بینی دولت آلمان نسبت به مذاکرات اتمی با ایران گزارش می‌دهد. پیش‌بینی می‌شود که جمهوری اسلامی ایران ظرف روزهای آینده قرارداد مربوطه را امضا کند؛ قراردادی که ناظر بر تحویل دو سوم اورانیوم غنی‌شده در نطنز به روسیه، به منظور تغلیظ بیشتر است.
تحلیلگر این هفته‌نامه می‌نویسد: این معامله می‌تواند فرصت بیشتری در اختیار غرب بنهد و از آن گذشته، امر کنترل تولید غیرقانونی اورانیوم غنی‌شده در ایران را فراهم آورد. و این امر باعث آن خواهد شد که جمهوری اسلامی نتواند از این پس مدعی شود که غرب مخالف برنامه هسته‌ای ایران است.
جمشید فاروقی
تحریریه: بابک بهمنش