ایران، گنجینه «بی‌نظیر» اکوتوریسم
۱۳۸۸ مهر ۱۱, شنبه
اکوتوریسم یا بومگردی سفری مسئولانه به مناطقی تا حد امکان بکر و دست‌نخورده در دل طبیعت است. اکوتوریسم سفر به مناطق تخریب‌نشده یا غیرآلوده‌ی طبیعی با هدف مطالعه، مشاهده‌ی زیبایی‌ها، گیاهان و جانوران بومی و نشانه‌های فرهنگی این مناطق است.
پیاده‌روی برنامه‌ریزی‌شده، دامنه‌نوردی، عبور از رودخانه‌ها با قایق‌های بادی، سفر به مناطق ییلاقی، روستاها و مزارع اطراف به منظور آشنایی با فرهنگ اهالی، کوهپیمایی، سفر به مناطق صعب‌العبور و بازدید از غارهای طبیعی را می‌توان در زمره‌ی فعالیت‌های اکوتوریستی به حساب آورد.
اکوتوریسم فرصتی است که با استفاده از آن، اکوتوریست‌ها یا بومگردان با طبیعتی چشم‌نواز آشنا می‌شوند و گیاهان و جانوارانی را مشاهده می‌کنند که شاید تا کنون آنها را ندیده‌اند.
برخی در جست‌وجوی پرند‌ه‌ای کمیاب برمی‌آیند تا در فرصتی مناسب از آن عکس بگیرند و برخی نیز به امید دیدن گونه‌هایی از ماهی‌ها به عمق اقیانوس‌ها غوطه‌ور می‌شوند. آنچه که این بومگردان را به هم پیوند می‌دهد، اشتیاق برای دیدن ویژگی‌های نادری است که تنها در دل طبیعتی ناب یافت می‌شود.
شهرزاد فتوحی، مترجم و عکاس که به مدت ۴ سال در ایران راهنمای تورهای بومگردی بوده است، می‌گوید: «معمولا گردشگری که با نیت گردشگری اکوتوریستی به کشوری سفر می‌کند، در پی یک سری جاذبه‌های خاص طبیعی در آن مکان است و این جاذبه‌ها را معمولا خیلی خوب می‌شناسد، دنبال پرنده، گونه‌ی گیاهی یا مناطق طبیعی خاصی است که اینها را دقیقا می‌شناسد و می‌داند و با هدف دیدن این مناطق و تجربه‌کردن آن به جاهای مختلف دنیا سفر می‌کند».
اکوتوریسم سفر مسئولانه به طبیعت است
فتوحی می‌گوید، این نوع از گردشگری «به علت سرشت خاص خود، باعث می‌شود که طبیعت و فضای آن منطقه به نوعی محفوظ بماند». اما آیا سفر بومگردان به آن منطقه موجب تخریب نخواهد شد؟ فتوحی پاسخ می‌دهد: «ما وارد طبیعت و منطقه‌‌ی بکر و دست‌نخورده‌ای می‌شویم، با این شرط که با آن محیط برخورد مسئولانه داشته باشیم. تعریفی که از اکوتوریسم می‌شود، در واقع سفر مسئولانه به طبیعت است. چون این هدف اکوتوریسم است که گردشگر را به مکانی ببرد که همه‌چیز در آن شکل طبیعی خود را دارد».
بسیاری از کشورها بخش قابل توجهی از درآمد خود را صرف بومگردان داخلی و خارجی می‌کنند.
اکوتوریسم و توسعه‌ی پایدار
اکوتوریسم راهی است برای توسعه‌ی پایدار. در این سفر بومگرد راه‌های زیستن مطلوب بر روی کره‌ی زمین را فرا می‌گیرد. اکوتوریسم متعهد برنامه‌هایی را ارائه می‌دهد که با کمترین اثرات منفی بر محیط، بیشترین تأثیرات را از فرهنگ بومی آن منطقه به دست دهد. اکوتوریسم فرصتی برای ارزیابی عوامل محیطی و فرهنگی و برنامه‌هایی برای پیشبرد چرخه‌های بازیابی از طبیعت، بهره‌وری و انرژی، حفاظت از منابع طبیعی و ایجاد فرصت‌های اقتصادی برای جوامع محلی است.
شهرزاد فتوحی می‌گوید، اکوتوریسم در جهان سابقه‌ای ۳۰ تا ۴۰ ساله دارد، اما در ایران ۵ یا ۶ سالی است که گرو‌ه‌هایی به طور جدی در این زمینه به فعالیت مشغول شد‌ه‌اند. این در حالی است که ایران جاذبه‌های اکوتوریستی بی‌شماری دارد.
ویژگی که اکوتوریست را به منطقه‌ای جلب می‌کند، «ویژگی خاص طبیعی» آن منطقه است که ایران از آن سرشار است. ایران کشوری با طبیعتی بسیار متنوع است. در یک سو جنگل‌های اطراف خزر قرار دارد و در دیگر سو، کویری خشک چهره‌نمایی می‌کند. می‌توان ده‌ها متر زیر سطح دریا رفت و می‌توان بر فراز دماوند در ارتفاع ۵۶۷۱ متری سطح دریا ایستاد.
شهرزاد فتوحی با اشاره به طبیعت متنوع ایران می‌گوید، در کمتر کشوری است که بتوان «در یک محدوه‌ی یک‌میلیون و ششصد و چهل و هشت هزار کیلومتری، با فاصله‌ی پروازی یک ساعته اقلیم‌ها و شرایط مختلف طبیعی» را در نوردید. وی تأکید می‌کند: «این موقعیتی است که به راحتی به دست نمی‌آ‌ید و ما خیلی راحت می‌توانیم در منطقه‌ای دمای خیلی کمی داشته باشیم و بلافاصه با فاصله‌ی پروازی حدود یک ساعت به دمای حدود ۴۰ درجه برسیم و این تفاوت دمایی یکی از ویژگی‌های خیلی خاص کشور ما است».
اکوتوریسم در ایران
فتوحی، راهنمای پیشین تورهای بومگردی ایران، معتقد است، تا کنون آنچنان که باید به اکوتوریسم ایران پرداخته نشده است: «در کشور ما در سال‌های اخیر خیلی به این مسئله توجه شده و خوشبختانه پیشرفت‌هایی که در چند سال اخیر داشتیم، خیلی خوب بوده. ولی این کافی نیست، یعنی در مقایسه با گنجینه‌ی گردشگری طبیعی که ما در کشورمان داریم و امکانی که برای توسعه‌ی آن وجود دارد، میزان تلاش‌هایی که انجام شده، خیلی نتیجه‌ی درخور توجهی نداشته. خیلی بیش از اینها باید کار شود تا بتوانیم به مرتبه‌ی قابل قبولی در گردشگری طبیعی برسیم و گردشگرها را به کشورمان جذب کنیم».
شهرزاد فتوحی خاطرنشان می‌سازد، می‌توان بیش از ۷۰۰ جاذبه‌ی گردشگری طبیعی را در ایران فهرست کرد، ولی «بعضی از آنها خیلی شاخص‌ترند». وی می‌گوید: «جزیره‌ی قشم خودش از جنبه‌ی اکوتوریستی یک جزیره‌ی الگو و نمونه است، برای اینکه در آن می‌شود زمینه‌های مختلفی از اکوتوریسم را توسعه داد و به آن پرداخت. در رشته‌کوه البرز یا زاگرس و در امتداد آنها، دره‌ها و دامنه‌هایی را می‌بینیم که هر کدام در نوع خود بی‌نظیرند».
چه می‌توان کرد تا این «گنجینه‌ی بی‌نظیر» بیشتر شناخته شده و بومگردی در ایران توسعه‌ی شایسته‌ی خود را بیابد. فتوحی پاسخ می‌دهد: «قدم بنیادی و اساسی در این مسیر این است که ما شناخت ایجاد کنیم. در هر موقعیتی وقتی چیزی را بشناسید، یاد می‌گیرید که از آن محافظت کنید، قدر آن را بدانید و دوستش داشته باشید. ما در زمینه‌ی شناخت این موضوع در ایران خیلی ضعیف عمل کرده‌ایم. بچه‌های ما طبیعت ایران را نمی‌شناسند. ما چندین گونه پرنده و جانور در معرض انقراض داریم، ولی خیلی‌‌ها حتی اسم این گونه‌ها را نمی‌دانند. قدم اول، کار فرهنگی عظیمی است در سطح تمامی سنین. باید از سنین کودکی و دبستان شروع کنیم تا بچه‌ها طبیعت و داشته‌های طبیعی و فرهنگی خود را شناخته و ببینند. وقتی فردی چیزی را شناخت و دوست داشت، می‌تواند آن را به خوبی نگه‌داری و پاسداری کند».
نویسنده: فریبا والیات
تحریریه: بابک بهمنش
گزارش را از طریق لینک پایین صفحه بشنوید.