کشند سرخ و هشدار برای نجات خزر

پدیده‌ی کشند سرخ یا red tide پس از گذشت چهار سال باز هم دریای خزر را فرا گرفت. دکتر پروین فرشچی، متخصص آلودگی‌های دریای خزر، در توضیح این پدیده می‌گوید: «کشند سرخ پدیده‌ی شکوفایی جلبک‌ها است. جلبک‌ها زمانی که مواد مغذی زیاد می‌شوند به شکوفایی می‌رسند، یعنی بیش از حد لازم تولید مثل می‌کنند و زیاد می‌شوند؛ وقتی زیاد شدند، سطح آب را می‌پوشانند. این باعث کم شدن اکسیژن و مرگ و میر آبزیان می‌شود.».

پدیده‌ی شکوفایی جلبکی (algal bloom) زمانی رخ می‌دهد که بر اثر عوامل مختلف شمار جلبک‌ها در حجم معینی از آب از مقدار معمول بیشتر شود، به گونه‌ای که رنگ آب به قرمز تا قهوه‌ای تیره تغییر یابد. به این پدیده کشند (tide) می‌گویند برای اینکه مانند جزر و مد شدت آن کم و زیاد شده و بالا و پایین می‌رود.

شکوفایی جلبکی از دو راه اکوسیستم دریایی را با خطر مواجه می‌کند. عامل نخست سمی است که جلبک‌ها ترشح می‌کنند که موجب مرگ و میر ماهی‌ها و آبزیان می‌شود. عامل دیگر کاهش اکسیژن بر اثر فعالیت باکتری‌های تجزیه‌کننده‌ی جلبک‌ها است. فعالیت این باکتری‌ها حجم بالایی از اکسیژن آب را مصرف می‌کند و آبزیان و ماهی‌ها با کمبود اکسیژن مواجه شده و از بین می‌روند.

علت بروز کشند سرخ چیست؟

هنوز علت اصلی تکثیر ناگهانی این جلبک‌ها در دریاها مشخص نشده ولی دو علت عمده را برای آن در نظر گرفته‌اند که یکی افزایش ناگهانی دمای آب است و دیگری ورود آلودگی‌های وسیع میکروبی.

دکتر پروین فرشچی، هماهنگ‌کننده‌ی ملی برنامه‌ی منطقه‌ای محیط زیست دریای خزر، به وقوع کشند سرخ در دریای خزر در چهار سال گذشته اشاره می‌کند و می‌گوید: «چند سال پیش هم این اتفاق برای دریای خزر افتاده بود. منتهی در وسعتی کم. در آن موقع علت تغییر دمای آب بود، دمای آب یک دفعه زیاد شده بود.».

وی همچنین به عامل عمد‌ه‌ی دوم در بروز این پدیده اشاره کرده و معتقد است: «ورود فاضلاب و مواد آلوده می‌تواند عامل ایجاد کشند سرخ باشد. با ورود فاضلاب و مواد مغذی به آب فرصت برای رشد این گونه‌ها زیاد می‌شود. وارد شدن فاضلاب، مواد مغذی کشاورزی و کود این امکان را به وجود می‌‌آورد.».

آخرین اخبار رسیده حکایت از آن دارد که سازمان حفاظت محیط زیست از کشند سرخ دریای خزر نمونه‌برداری کرده و علت بروز آن را در دست بررسی دارد.

در خبری که در این باره در سبزپرس (یکشنبه ـ۲۲ شهریور) منتشرشده معاون محیط دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، دکتر محمدباقر صدوق، به آلودگی‌های میکروبی ناشی از ورود فاضلاب‌های شهری و زهاب کشاورزی به خزر اشاره می‌کند و نسبت به ورود مواد مغذی به سواحل هشدار می‌دهد.

مزدک دربیگی، کارشناس ارشد محیط زیست، در گفت‌وگو با دویچه‌وله آلودگی‌های توریستی و صنایع را مهم‌ترین آلودگی‌هایی می‌داند که خزر را تهدید می‌کند. وی می‌گوید: «وضعیت دریای خزر از نظر تجاوز به حریم دریا و ویلاسازی‌ها، اشغال خط ساحلی و تخریب و آلودگی‌ها نامساعد است و مجتمع‌های ویلایی و به اصطلاح تفریحی که ساخته شده، بدون رعایت استانداردهای زیست‌محیطی بوده است.»

وی در مورد سهمی که آلودگی‌ها در ایجاد کشند سرخ خزر داشته‌اند، می‌افزاید: «حتی اگر سهم کمی هم داشته باشند، این موضوع از نظر بحث مدیریتی خیلی قابل توجه هست. چون واقعا از این نظر دارد در ساحل خزر فاجعه رخ می‌دهد.»

نویسنده‌: فریبا والیات

تحریریه: شهرام احدی

برای شنیدن مصاحبه به لینک پایین صفحه مراجعه کنید.