ابراهیم یزدی: جریان راست نمی‌تواند بازی را ادامه دهد
۱۳۸۸ شهریور ۱۴, شنبه
به اعتقاد ابراهیم یزدی، ویژگی بحران کنونی ایران در این است که حذف اصلاح‌طلبان به سقوط و حذف همه منجر می‌شود. او تاثیر منفی دادگاه‌ها را از هزاران مقاله و کتاب بیشتر می‌داند و پیش‌بینی می‌کند که در خود سپاه هم به زودی تغییراتی صورت گیرد.
دویچه‌وله: در سخنان اخیر خود، به نقاط ضعف و کم‌کاری‌های اصلاح‌طلبان در زمان قدرت اشاره کرده‌اید. آیا این به معنای آن است که باخت آنها در انتخابات دوره‌ی دهم را ناگزیر می‌دانستید و آنچه روی داد، برای شما قابل پیش‌بینی بود؟
ابراهیم یزدی: به نظر من این شکست هم قابل پیش‌بینی بود و هم قابل پیش‌گیری. اما نه آقای خاتمی می‌خواست و می‌توانست رهبری جنبش اصلاحطلبی را ایفا کند و نه نمایندگان اصلاح‌‌طلب مجلس چنین نقشی را برعهده گرفتند. جنبش اصلاحات در عین اینکه یک حرکت اجتماعی سیاسی واقعی در جامعه هست و خواهد بود، رهبری بر اساس خواست جمعی نداشت تا بتواند این جنبش را به یک نیروی سیاسی اثر گذار در صحنه سیاسی ایران تبدیل کند. به نظر من هنوز هم پس از حوادث اخیر و با وجود فراهم شدن زمینه‌های ذهنی و عینی، چنین چیزی شکل نگرفته است.
چه بخش از مهندسی انتخابات توسط نیروی راست به این ضعف بازمی‌گشت؟
اگر جنبش اصلاحطلبی موفق شده بود سازمانبندی و تشکیلات مناسب با شرایط امروز را داشته باشد، اصولا نیروی مخالف، قدرت تقلب وسیع را پیدا نمی‌کرد. ما در گذشته در دوران مبارزات ملی شدن صنعت نفت هم شاهد تقلب بودیم، اما نیروی ملی اثرگذار چنان بود که توانست اراده‌ی خود را بر لغو آن انتخابات تحمیل کند. بنابراین، مصادره‌ی انتخابات توسط جریان راست، خودش معلول ضعف‌هایی است که به نظر من در جنبش اصلاحطلبی وجود دارد.
شما پیشنهاد تشکیل جبهه یا حزبی متشکل از آقایان خاتمی، کروبی و موسوی را داده‌اید. با بازداشت‌ها، دادگاه‌ها و تلاش برای بی‌اثر کردن نخبگان، آیا نیرویی باقی مانده که بتواند مجری انجام این پیشنهاد باشد؟
جنبش اصلاحطلبی در وجود چند فرد شاخص خلاصه نشده، بلکه به عنوان یک واقعیت عینی، پایگاه فراگیر دارد. درست است که جریان راست در افراطی‌ترین شکل خود برمسند قدرت تکیه زده، اما نمی‌تواند آن را از بین ببرد. در همین انتخابات اخیر دیدیم که بیش از هر دوره‌ی دیگر، قشرهای اجتماعی و فرهنگی به میدان آمدند. درست است که به وسیله‌ی زور می‌توان صورت مسئله را پاک کرد اما خود مسئله را نمی‌توان حل کرد. جریان راست افراطی عقیده دارد که بازی را برده است، اما نمی‌تواند این بازی را ادامه دهد. چینش نیروهای سیاسی در ایران به‌گونه‌ای است که هیچیک نمی‌توانند دیگری را به کلی از صحنه خارج کنند.
اوضاع جاری نشان داد که در بسیاری موارد، مطالبات و فراخوان‌های مردم، زنان و جوانان فراتر از این شخصیت‌هاست. فکر می‌کنید رهبران فعلی جریان اصلاحطلبی حتی اگر بخواهند، از مردم عقب نمی‌مانند؟
این اشاره به‌جاست. زیرا اگر افراد با نام و نشان، نتوانند شرایط کنونی را تحلیل و مهندسی کنند، زمینه کارایی و نفوذ خود را از دست می‌دهند. اما اشتباه بزرگ این است که برخی تصور کنند کاهش کارآیی این افراد باعث کاهش بنیه‌ی جنبش اصلاحطلبی می‌شود. جلوتر بودن مردم از این افراد از یک بعد درست است اما در بعد دیگر منفی است، زیرا مردم ممکن است در غیاب یک رهبری فرهیخته، دست به اقداماتی بزنند که به ضررشان تمام شود. جنبش اصلاحطلبی فی‌نفسه نباید فراقانونی عمل کند، بلکه بایستی در زمینه‌های مساعد با کل ساختارها حرکت کند. رها شدن مردم به حال خود، سرنوشت جنبش اصلاحطلبی را تغییر خواهد داد.
به فرض تحقق پیشنهاد شما برای تشکیل چنین جبهه‌ای، آیا نهضت آزادی با تشکل احتمالی آقایان خاتمی و موسوی و کروبی همکاری و همفکری می‌کند؟ اگر آری، با چه شروط و شرایطی؟
ما آماده‌ایم تا با آنها در چارچوب ضوابط و منشور مشخصی همکاری کنیم. به آنها هم حضوری گفته‌ایم و هم پیغام داده‌ایم که اگر از ما دعوت کنند، همکاری می‌کنیم و اگر دعوت نکنند، در راستای منافع ملی از آنها حمایت خواهیم کرد.
خبرگزاری ایرنا، بخش‌هایی از تحلیل اخیر شما را منتشر کرده و جنابعالی را دبیرکل گروه غیرقانونی نهضت آزادی نامیده است. جا دارد بپرسیم که فشار در حال حاضر بر ملی مذهبی‌ها چگونه است؟
ایرنا خبرگزاری رسمی دولت ایران است و این حرف تازه‌ای نیست. این که ما غیرقانونی هستیم، مبنای قانونی ندارد. قانون اساسی، تشکیل احزاب و فعالیت آنها را مشروط به گرفتن مجوز از وزارت کشور یا مقام دیگری نکرده است. در قانون احزاب، تنها صحبت پروانه است. اگر گروهی به هر دلیل پروانه نگرفته باشد، در نهایت غیررسمی است، نه غیرقانونی. هیچ مرجعی نمی‌تواند بر اساس قانون، نهضت آزادی را غیرقانونی بنامد.
نفرمودید فشار بر نهضت آزادی چگونه است؟
من را پس از بازداشتی کوتاه، دیگر احضار نکرده‌اند. اما دوستان ما را مدام از طریق کسانی که خود را مامور وزارت اطلاعات معرفی می‌کنند، تحت فشار قرار می‌دهند. ما نامه مفصلی به آقای شاهرودی نوشتیم و همه این رفتارها را شرح دادیم. ماموران وزارت اطلاعات حتا مانع برگزاری ساده‌ترین جلسات ما شده و می‌شوند.
مصاحبه‌گر: مهیندخت مصباح