تولد کمپین ۵۰ درصد، خواهر افغانی کمپین یک میلیون امضا • مصاحبه

دویچه‌وله: خانم حبیبی چند وقت است که کمپین ۵۰درصد شکل گرفته است؟

شفیقه حبیبی: تقریبا در حدود دوماه قبل که تدارک انتخابات در افغانستان آغاز شد و کاندیداها انتخاب و اعلام شدند، فعالان حقوق زن در افغانستان طرحی را به تصویب رساندند که آن طرح حاوی مطالبات تمام زنان افغانستان بود. زنان کشور افغانستان با مطرح کردن این مطالبات می‌خواستند که در صدر سیاست‌ها و برنامه‌های اجرایی و عملی رئیس جمهور آینده گنجانیده شوند.

اسم کمپین شما "کمپین ۵۰ درصد" است. این اسم به چه برمی‌گردد؟

اسم را به خاطر این انتخاب کردیم که ۵۰ درصد از جمعیت در افغانستان زنان هستند و ۵۰ درصد مردان. ما نام این مطالبات زنان را "کمپین ۵۰ درصد"، یعنی کمپین زنان افغانستان که ۵۰ درصد هستند،‌گذاشتیم، چون شما می‌دانید، نام بعضا هر قدر جالب و تعجب‌برانگیزتر باشد، بیشتر جلب می‌کند. "کمپین ۵۰ درصد" نامی خوشایند و خاص بود.

اشاره کردید به اینکه مبتکران این کمپین زنان فعال در جامعه‌ی‌مدنی افغانستان هستند. یعنی این زنان برای مثال از چه سازمانهایی می‌آیند؟

از تمام نهادهای جامعه‌ی مدنی که برای تأمین حقوق زن کار می‌کنند. ما در افغانستان تعداد زیادی نهادهای جامعه‌ی مدنی داریم که در آن زنان هم به عنوان مسئول، رئیس یا مدیر هستند و هم فعالیت‌شان جهت تأمین مطالبات و حقوق زنان است و در همین راستا کار می‌کنند.

شما همین طور اشاره کردید به اینکه زنان در این کمپین خواستار مشارکت بیشتر سیاسی زنها هستند. می‌توانید برای ما کمی از مشکلاتی که زنان افغانستان برای مشارکت سیاسی دارند بگویید و اینکه تا چه حد این مسئله انگیزه‌ای بوده که شما چنین کمپینی را تشکیل بدهید؟

یکی از انگیزه‌های بسیار بزرگ همین بوده که ما زنان افغانستان، در طول مدتی که دموکراسی در افغانستان پیاده شده است، در مسایل سیاسی و تصمیم‌گیری‌های دولت مشارکت بسیار کمرنگی داشته‌ایم. مثلا ما در کابینه‌ی خود در میان ۲۵ یا ۳۰ وزیر، تنها یک وزیر زن داریم که او هم وزیر امور زنان است. اگر وزارت دیگری می‌بود، شاید آن را هم به یک مرد می‌دادند. هر بار که ما تقاضا کرده‌ایم جوابی منفی یا جوابی دلسردکننده شنیده‌ایم. ولی حال می‌خواهیم به طور جدی‌تر و با یک کمپین این موضوع را پیشنهاد بکنیم. وقتی ما هزارها امضاء داشته باشیم و این تقاضا، تقاضای صد نفر نباشد، ممکن است که مورد قبول واقع شود. از طرف دیگر، وقتی شخصیت‌های جدیدی می‌خواهند خود را کاندیدا بکنند و آرزومندند که در ریاست جمهوری به اکثریت آراء برسند - آرایی که آرای زنان را هم شامل است - ما قبل از اینکه رای خودمان را به آنها بدهیم یا وعده بدهیم که رای خود را به شما می‌دهیم، این شرط را مطرح می‌کنیم که باید مطالبات ما را در نظر داشته باشند. اگر وعده‌ای از آنها نگیریم، به آنها رای نمی‌دهیم.

مبرم‌ترین خواسته‌‌هایی که هم اکنون "کمپین ۵۰ درصد" مطرح می‌کند، چه هستند؟

مطالبات کمپین ۵۰ درصد را به اختصار برایتان می‌خوانم: تلاش در جهت دستیابی به صلح پایدار و عادلانه در کشور از طریق یافتن راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز و پایان بخشیدن به راه‌حل‌های جنگجویانه و مذاکرات غیرشفاف با عاملین جنگ‌ها، تأمین امنیت اجتماعی زنان در عرصه‌های کاری، ازدواج، دسترسی به سیستم قضایی عادلانه، اعلام کمپین سراسری برای سوادآموزی زنان و تخصیص منابع مورد نیاز مالی و انسانی به این امر مهم، تلاش در جهت رفع قوانین تبعیض‌آمیز علیه زنان و گنجاندن اصل برابری جنسیتی بدون قید و شرط در تمام قوانین، تلاش در جهت ایجاد فرصت‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی برابر میان زنان و مردان، تلاش در جهت ایجاد فرصت‌های اشتغال برای زنان سرپرست خانوار و معلولان و معیوبین. تلاش در جهت بهبود دسترسی تمام زنان به امکانات بهداشتی و صحی. این کل مطالبات ما است.

شما اشاره کردید به اینکه می‌خواهید از راه جمع‌آوری امضاء خواست‌های زنان را مطرح کنید. به چه صورت این کار را می‌کنید؟

ما فرم‌های دائمی داریم که در بالای فرم امضاء "کمپین ۵۰ درصد" نوشته شده و بعد در آن مطالباتی که من برای شما قرائت کردم آمده است. در پایان همین کاغذ یک جدول است که در نام و تخلص و شغل، آدرس ای‌میل یا آدرس پستی و امضاء نوشته شده است. هرکدام از ما فعالان حقوق زن تعدادی از این فرمها را می‌گیریم و با خود به مکاتب و دفاتر و نهادهای جامعه مدنی و به جاهای دیگر سر می‌زنیم و این فرمها را می‌بریم. وقتی پس از خواندن مطالبات، با مطالبات موافق باشند، پای آن را امضاء می‌کنند.

در حال حاضر تا چه حد از این کمپین استقبال می‌شود؟

من این روزها به مرکز مراجعه نکرده‌ام که بدانم دقیقا ارقام به کجا رسیده‌است. ولی هنگامی که خودم فرمهایی را برای خانم‌‌هایی برده‌ام، دو سؤال برایشان مطرح شده است. یکی اینکه می‌پرسند، موضوع چیست؟ برایشان تشریح کرده‌ام. بعد گفتند که تو موافق هستی؟ گفتم بله. بعد امضاء کردند و دیگر هیچ نپرسیده‌اند.

خانم‌ها فقط امضاء می‌کنند یا آقایان هم جزو امضاکنندگان هستند؟

نخیر، فعلا ما تنها از خانم‌ها امضاء می‌گیریم. شامل آقایان نمی‌شود.

برخورد مقامات دولت چگونه بوده است، مشکلی تا بحال داشته‌اید؟

ما تاکنون سه چهار کاندیدای ریاست جمهوری را، مخصوصا آن کاندیداهایی را که در صدر لیست کاندیداها قرار دارند و خیلی پرسروصدا هستند، دیده‌ایم و با آنها صحبت کرده‌ایم. این مطالبات را هم برایشان گفته‌ایم و بعضی مطالبات دیگر را هم که در جنبش‌های دیگر زنان بوده است. آنها هم پیشنهادات گفته شده را مطلقا تأیید می‌کنند که البته شاید فعلا می‌خواهند جلب توجه خانم‌ها را بکنند. ولی ما برایشان گفته‌ایم که ما این مطالبات خود را کلا برایتان می‌گوییم و تأییدتان را به طورکتبی از شما می‌گیریم تا اگر هرکدام از شما رئیس جمهور شدید، سندی داشته باشیم که باید این مطالبات قبول شود. با وجود اینکه کمپین ما ۵۰ درصد است، ولی خواسته‌های ما در مشارکت سیاسی و اجتماعی و اقتصادی ۵۰ درصد نیست. ما مشارکت خود را بسیار پایین آورده‌ایم. ابن مطالبات در بعضی جاها ۲۰ درصد است و در بعضی جاها ۳۰ درصد.

یعنی خواست‌های شما باید به صورت قانون در بیاید؟

یعنی مثلا ما گفته‌ایم، اگر شما به طور مثال در کابینه ۳۰ وزیر دارید، ما ۱۵ وزیر زن نمی‌خواهیم، اما می‌خواهیم که حداقل ۱۰ وزیر زن داشته باشیم. همین طور در مورد پست‌های دولتی یا پست‌های خارج افغانستان، به عنوان سفیر و غیره.

فکر می‌کنید که چه زمینه‌ای حاضر بوده که الان این کمپین شکل بگیرد؟ چون تا جایی که من می‌دانم، چنین کمپینی در افغانستان بی‌‌سابقه است؟

کمپین به خاطر این شکل گرفته است که ما سالهاست متوجه شده‌ایم که هر چقدر ما کمتر صدای خود را بلند کنیم، مردها راحت‌تر پست‌ها و امتیازها را به خودشان اختصاص می‌دهند. بالاخره ما متوجه شدیم که باید متحد شویم و صدای خود را به اشکال مختلف بلند کنیم تا بتوانیم اینها را متوجه‌ی موجودیت خود سازیم. زیرا مردان افغانستان خیلی خیلی سالار هستند. همیشه سالار بوده‌اند و حالا هم سالار هستند. ما حرمت‌شان را داریم، ولی این را هم قبول نداریم که زن را به کلی نادیده بگیرند. و اینها دلشان می‌خواهد که زن را به کلی نادیده بگیرند. آنها این را بهانه قرار می‌دهند که زنها ظرفیت ندارند. در حالی که ما بعضا وزرایی داریم که ظرفیت‌شان به مراتب پایین‌تر از ظرفیت زنان نهادهای جامعه مدنی هستند. این یک بهانه است. یا گاه بهانه‌های امنیتی و بهانه‌های مخالفین دولت‌را مثل طالبان مطرح می‌کنند و می‌گویند که اینها مخالف زنان‌اند. ولی ما می‌خواهیم که جنبش‌ها و تحرکاتی بوجود بیاوریم که مردها، مخصوصا مردهایی که در رأس کار هستند، متوجه بشوند که زنها هستند، موجودیت دارند و حقوق خود را می‌خواهند و این حقوق باید به آنان داده شود.

شما حتما می‌دانید که کمپین مشابهی، کمپین یک میلیون امضاء در ایران هست. شما تا چه حد با خانم‌های ایران در تماس هستید؟

من فکر می‌کنم که ما این کمپین خود را یک‌مقدار از همین کمپین یک میلیون امضای ایران الهام گرفته‌ایم و ابتکار خودمان نبوده است. چون آنها آنجا این کار را کردند و ما دیدیم که با آن کار خاص‌شان تا حدودی توانستند موفق بشوند که موادی از قانون را تغییر بدهند، ما هم خواستیم که فعلا در همین عرصه قدم بگذاریم و از همین شکل استفاده بکنیم.

فکر می‌کنید چه چیزی می‌تواند به شما کمک کند تا به خواست‌هایتان برسید؟

برای آنکه به آرزوها و خواست‌هایمان برسیم، یکی اتحاد و اتفاق خود زنها خیلی مهم است. دوم اینکه ارتقای ظرفیت‌های ما اهمیت دارد که خود را به آن توانمندی‌ای برسانیم که بتوانیم پست‌های مهم را اشغال بکنیم و این امر را پیش ببریم. همچنین فکر می‌کنم که دولتمردان افغانستان وقتی قدرت را می‌گیرند باید با ما کنار بیایند و تقاضاها و مطالبات ما را برآورده کنند.

مصاحبه‌گر: کیواندخت قهاری

تحریریه: یلدا کیانی