Ralf Dahrendorf, liberał, obywatel świata

W liście kondolencyjnym do wdowy po lordzie Dahrendorfie prezydent Republiki Federalnej Niemiec Horst Köhler napisał: „Jego zapał i entuzjazm, połączony z szacunkiem dla poglądów interlokutorów, który wyróżniał Go w każdej dyskusji na temat szans i zagrożeń idei wolności, wywarł przemożny wpływ na sposób myślenia o polityce całych pokoleń i ukształtował nasze rozumienie zagadnień życia publicznego”.

Kanclerz Angela Merkel stwierdziła, że w jego osobie „Europa utraciła wybitnego Europejczyka i jednego ze swych największych myślicieli i prekursorów”. Przewodniczący Komisji Europejskiej José Manuel Barroso nazwał Go „intelektualistą rangi światowej”, a obchodzący w tych dniach 80 urodziny Jürgen Habermas, nawiązał w rozmowie z reporterem „Frankfurter Allgemeine Zeitung” do swego ostatniego spotkania z Dahrendorfem w Oxfordzie przed paroma tygodniami z okazji Jego osiemdziesiątych urodzin, na których złożony chorobą Dahrendorf z najwyższym trudem rozmawiał z zaproszonymi gośćmi. „Ale kiedy rozmowa schodziła na najważniejszy dla Niego temat wolności jednostki, swobód obywatelskich i zagadnienia wolności w życiu społecznym, wtedy – powiedział Habermas – w jego głosie natychmiast pojawiała się dawna siła i świeżość, znany nam dobrze entuzjazm i precyzja, z jaką zawsze formułował swoje błyskotliwe uwagi”.

Doktorat dla dziewiętnastolatka

Ralf Dahrendorf urodził się w Hamburgu 1 maja 1929 roku. Trudno powiedzieć, czy ta data wpłynęła na jego zainteresowania naukowe, ale faktem jest, że mając zaledwie 19 lat doktoryzował się w swym rodzinym mieście broniąc pracy o Karolu Marksie! Karierę akademicką kontynuował na renomowanej London School of Economics and Political Science, pracując pod kierunkiem słynnego filozofa, twórcy teorii racjonalizmu krytycznego i społeczeństwa otwartego Karla Poppera, od którego przejął zainteresowanie problematyką szeroko pojętego liberalizmu w ekonomii i polityce. W wieku 29 lat uzyskał habilitację na uniwersytecie w Saarbrücken, po której wykładał na wielu renomowanych uczelniach niemieckich i amerykańskich. Jego praca o konfliktach w społeczeństwie przemysłowym weszła do kanonu współczesnej teorii socjologicznej. W roku 1989 Ralf Dahrendorf otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego.

Teoretyk i praktyk

Równolegle pracował nad własną karierą polityczną. Zapisał się do FDP. Z ramienia Wolnych Demokratów wszedł do landtagu Kraju Saary, w którym został wiceszefem frakcji swojej partii. W latach 1969-1970 był posłem do Bundestagu i podsekretarzem stanu w MSZ-ecie w rządzie kanclerza Brandta. Przez następne cztery lata był komisarzem Wspólnoty Europejskiej. Zrezygnował z uprawiania aktywnej polityki na korzyść rozwijania jej teorii, tym razem w charakterze rektora London School of Economics. Później, w latach 1987-1997 piastował funkcję dziekana Saint Anthony`s College w Oxfordzie, w którym także w roku 1988 zamieszkał na stałe po wyemigrowaniu czternaście lat wcześniej do Wielkiej Brytanii.

Lord Dahrendorf

Od chwili przeniesienia się na Wyspy Dahrendorf posiadał obywatelstwo brytyjskie. W roku 1993 królowa Elńbieta II nadała Mu tytuł lordowski w uznaniu jego zasług na polu rozwijania stosunków niemiecko-brytyjskich. Jako członek Izby Lordów Dahrendorf krytykował, między innymi, udział Wielkiej Brytanii w wojnie z Irakiem. Równocześnie aktywnie komentował niemieckie życie polityczne. Był cenionym publicystą, często zapraszanym także do radiia i telewizji po obu stronach kanału. Swoje ostatnie, wielkie wystąpienie miał w kwietniu 2009 roku w Düsseldorfie w charakterze przewodniczącego komisji do spraw przyszłości Nadrenii Północnej-Westfalii. Był już wtedy poważnie chory.

Dahrendorf był trzykrotnie żomaty. Z pierwszą żoną, Angielką, miał trzy córki. W roku 1980 ożenił się ponownie z Amerykanką Ellen Joan Krug, a jeszcze późnież poślubił lekarkę Christine Klebs.

(pa/bs/dpa/ap)