چاوز و ریاست جمهوری مادام العمر

هوگو چاوز، رئیس جمهوری ونزوئلا پدیده‌ی خاصی است. او بدون پیروزی در همه پرسی اخیر برای اصلاحات قانونی خود، مجبو ر بود پست خود را درآغاز سال ۲۰۱۳ ترک کند. او پیش‌تر در دسامبر سال ۲۰۰۷ با برنامه‌ی اصلاحی خود در یک همه‌پرسی مشابه تقریباَ شکست خورد و نتوانست رأی اکثریت را به‌دست آورد. چاوز تا به حال ۱۴ انتخابات و همه‌پرسی برگزار کرده و در ۱۳ مورد برند‌ه‌ی میدان بوده است. او در سال‌های ۱۹۹۸، ۲۰۰۰ و همچنین ۲۰۰۶ به‌ریاست جمهوری ونزوئلا برگزیده شده است.

سرانجام همه‌پرسی روز یکشنبه (۱۵ فوریه – ۲۷ بهمن) که با تدابیر گسترده‌ی امنیتی همراه بود، با پیروزی وی و به‌دست آوردن ۵۴ درصد آرا برای تغییر قانونی اساسی به‌منظور نامزدی مجدد وی همراه بود. با این پیروزی چاوز از این پس می‌تواند برای دوره‌های آینده‌ی ریاست جمهوری نیز نامزد شود. او در واقع گامی نیز به‌سوی ریاست جمهوری مادام‌العمر برداشته است.

در همه‌پرسی اخیر ۶۷ درصد دارندگان حق رأی آراء خود را به صندوق رأی ریخته‌اند. جناح اپوزیسیون در این کشور سلامت انتخابات را تأیید کرد. این در حالی است که مخالفان این انتخابات را اتلاف سرمایه‌ها و خلاف قانون اساسی آن کشور می‌دانند. ایسمائل گارسیا، نماینده‌ی حزب سوسیال دموکرات ونزوئلا، پودموس، از مردم خواسته است که با "پروژه‌ی اشراف‌سالاری" چاوز مبارزه کنند.

اصلاحات قانونی یا قدرت بیشتر

پارلمان ونزوئلا در کاراکاس، تغییر قانون اساسی را برای لغو محدودیت دوران زمامدارای رئیس جمهور پیش‌تر تصویب کرده بود. برای اجرایی شدن این قانون، اصلاحات پیش‌گفته باید در همه‌پرسی با رأی اکثریت مردم تأیید می‌شد. در این کشور آمریکای جنوبی ۱۷ میلیون نفر از شهروندان مجاز به شرکت در انتخابات بودند.

مخالفان رئیس جمهور ۵۴ ساله از او انتقاد می‌‌کنند که حتا پیش از پیروزی در همه‌پرسی نیز بیش از حد لازم قدرت داشت. چاوز اما برغم این انتقادها می‌خواهد "انقلاب" خود را ادامه دهد. او که از ده سال پیش تاکنون مسند ریاست جمهوری را در اختیار دارد، گفته است که می‌خواهد زمان بیشتری برای برپایی یک "سوسیالیسم در قرن ۲۱" داشته باشد.

به‌گزارش خبرگزاری آسوشیتد پرس چاوزاین همه‌پرسی را "مشخص کننده‌ی سرنوشت سیاسی" خود نامیده بود. او اکنون پس از اطمینان از انتخاب دوباره‌ی خود، نگران افت قیمت نفت است که می‌تواند تأثیری منفی در وضعیت اقتصادی کشور و پیروزی وی در انتخابات ریاست جمهوری دوره‌ی بعد داشته باشد. در حال حاضر تنها امید اپوزیسون ونزوئلا نیز آن است که با کاهش قیمت نفت، چاوز مجبور به صرفه‌جویی در برنامه‌های اصلاحی خود و هزینه‌نکردن درآمد حاصل از فروش نفت شود. چنین وضعیتی می‌تواند محبوبیت او را در میان مردم فقیر کاهش دهد. او در دهه‌ی گذشته توانسته بود سهم دولت را از درآمد نفت نیز افزایش دهد و از این راه پول بیشتری برای طرح‌های پوپولیستی خود در اختیار داشته باشد. بخشی از این طرح‌ها دربرگیرنده‌ی تأمین مواد غذایی و دارو برای مردم تنگدست بوده است.

بنابر پیش‌بینی کارشناسان اقتصادی، در سال جاری نیز قیمت نفت ونزوئلا را به‌دنبال بحران اقتصاد جهانی پش‌بینی کرده‌اند. این امر عامل تجدیدنظر در طرح‌های فراگیر اقتصادی چاوز خواهد بود. البته چاوز در اکتبر سال گذشته گفته بود که آماده‌ی رویارویی با پیامدهای بحران مالی در جهان است و این امر تأثیری بر اقتصاد ونزوئلا نخواهد داشت.

فقر، عامل تأیید چاوز

هوگو چاوز، بیش از هر چیز، در نزد مردم فقیر ونزوئلا بسیار محبوب است. بسیاری از آنها، از برنامه‌های اجتماعی او که هزینه‌های لازم آن، با درآمد صنعت نفت تأمین شده، سود برده‌اند. براساس گزارش شورای عالی انتخابات این کشور (CNE)، نزدیک به ۱۰۰ ناظر بین‌المللی همه‌پرسی اخیر را دنبال کرده‌اند که در جریان آن یک نماینده‌ی اسپانیایی نیز از ونزوئلا اخراج شد و اسپانیا نیز برای اعتراض سفیر ونزوئلا را به وزارت خارجه‌ی خود در مادرید فراخواند.

برخی کارشناسان از شباهت ساختار حکومت چاوز به دیکتاتوری سخن گفته‌اند. آنها به این نکته اشاره می‌کنند که بسیاری از نظام‌های دیکتاتوری با ترفندهایی مشابه و دستکاری در ساختار و شیوه‌ی انتخابات، موفق به تثبیت ایدئولوژی خود شدند. خانم آدریانا هرناندز، منتقد جدی چاوز، در اظهارنظری، پیش‌بینی کرده که ممکن است با این پیروزی ونزوئلا تبدیل به کوبایی دیگر شود که فیدل کاسترو رهبر آن، نیم قرن تسلط امور را به‌دست داشت.

به باور برخی کارشناسان علوم سیاسی، پیروزی چاوز در همه‌پرسی اخیر، شکست دموکراسی در آمریکای لاتین نیست؛ بلکه گسیختگی اجتماعی ونزوئلا را نشان می‌دهد که در نظام سیاسی آن فردی مانند چاوز محوریت تام دارد و با شکست او تمامی نظام سیاسی شکست می‌خورد و ممکن است در سال‌های آینده نیز وضع همین گونه باقی بماند.

چاوز الگو و راهگشای طیف جدیدی از رهبران چپ‌گرای آمریکای لاتین بوده است. او در بخش سیاست خارجی مخالف نفوذ آمریکا در آن منطقه و در پی برقراری رابطه با متحدانی چون ایران و کوبا و دیگر مخالفان واشینگتن است. چاوز در این میان مناسبات خود را با کشورهایی چون لیبی، روسیه و چین نیز گسترش داده است.

او خود را ادامه‌دهنده‌ی راه قهرمانان آزادی آمریکای جنوبی همچون سیمون بولیوار، می‌داند و همواره با لوئیس ایناسیو لولا، رئیس جمهور برزیل، برای ایفای نقش رهبری در آمریکای جنوبی در رقابت بوده است.