تحقیقات دوره پارینه سنگی ایران در آلمان
۱۳۸۷ بهمن ۴, جمعه
اگرچه منطقه مورد تحقیق این پژوهشگران در زاگرس، یعنی در منطقه‌ی غرب و جنوب غربی ایران است، اما از چند سال پیش حوزه پژوهشی آنان به مناطق مرکزی و شرقی ایران هم گسترش یافته است.
تحقیقات باستان‌شناسی الهام قصیدیان و همسرش سامان حیدری مربوط به دوره‌ی پارینه‌سنگی جدید است. بررسی دست‌افزارهای سنگی برجای مانده از انسان اولیه در دوره زمانی حدود پنجاه هزار تا دوازده هزار سال پیش، از جمله تحقیقات آن‌هاست. دوره‌ی پارینه سنگی بطور عام از حدود دو میلیون و پانصدهزار سال پیش تا حدود ده هزارسال قبل را در بر می‌گیرد. این زمان به سه دوره‌ی اصلی، پارینه سنگی قدیم، پارینه‌سنگی میانی و پارینه سنگی جدید تقسیم می‌شود.
سامان حیدری در مورد علل علاقمندی و شروع تحقیقاتش در این دوره باستانی ایران به دویچه وله می‌گوید: «من از زمان نوجوانی علاقه زیادی به مسایل پیش از تاریخ و تحقیق در مورد انسان‌های اولیه داشتم و بعد تحصیل خود را در همین زمینه آغاز کردم. من در ابتدا در رشته زمین‌شناسی و جغرافیای طبیعی تحصیل کردم و تز فوق لیسانس‌ام هم در مورد تغییرات آب وهوایی و تاثیرات آن بر روی انسان اولیه در استان کرمانشاه بود. بعد ازاین من در موزه‌ی ملی ایران حدود سه سال کار کردم و تحقیقاتم را بر روی زندگی انسان‌های اولیه در ایران ادامه دادم. با توجه به این که دانشگاه توبینگن یکی از دانشگاه‌های معروف جهان و آلمان است و در این زمینه تحقیقات گسترده‌ای انجام داده، من و همسرم درخواستی را برای امکان ادامه‌ی تحصیل در مقطع دکترا به این دانشگاه فرستادیم. خوشبختانه این درخواست مورد موافقت رییس دانشکده‌ی پیشاتاریخ اینجا قرار گرفت و ما از اوایل سال ۲۰۰۵ کار خود را در این دانشگاه شروع کردیم».
مناطق مورد تحقیق در ایران
از سال ۲۰۰۵ این دو محقق به همران گروه تحقیقاتی دانشگاه توبینگن چهار دوره بررسی و کاوش را در ایران انجام داده‌اند. این مطالعات در مناطق مختلفی از جمله در استان اصفهان، استان کرمانشاه و همچنین اطراف تهران و بخش عمده‌ای در استان فارس، در منطقه‌ی نورآباد در شمال غرب استان فارس، صورت گرفته است. سرپرستی این گروه تحقیقاتی با پرفسور نیکلاس کنارد، رئیس دانشکده پیشاتاریخ دانشگاه توبینگن است. علاوه بر دو محقق ایرانی، پژوهشگران دیگری از جمله متخصصان گیاه−باستان‌شناس و جانور−باستان‌شناس با این گروه همکاری می‌کنند. حوزه تحقیقات سامان حیدری مطالعات زیست−بوم شناسی برای انسان اولیه و الهام قصیدیان مطالعات فرهنگی بر روی ابزارهای سنگی این منطقه است.
زیستگاه انسان اولیه معمولا در مکان‌هایی مثل غار و پناهگاه‌های صخره‌ای بوده و مناطقی که امکان دسترسی به آب در نزدیکی آن قرار داشته است. از سوی دیگر نزدیکی به منابع سنگ و بویژه سنگ چخماق به دلیل سهولت در شکل دادن به آن برای انسان های این دوره اهمیت داشته است.
الهام قصیدیان در مورد نتایج تحقیقات این گروه می‌گوید: «از روی مطالعه‌ی دست‌افزارهای سنگی که ما در این منطقه انجام دادیم، موفق به بازسازی شیوه‌‌ی زندگی، نحوه شکار و امرار معاش ساکنان این منطقه شدیم. با توجه به سن‌سنجی به عمل آمده توسط دانشگاه توبینگن، تاریخ زندگی انسان‌ها در این منطقه به چهل هزار سال قبل برمی‌گردد».
امکانات دانشگاه توبینگن برای محققان دوره‌ی پارینه سنگی ایران
در تحقیقات این گروه شرایط زیست−محیطی انسان‌ها در دوران پارینه سنگی، رودخانه‌ها، منابع آب، منابع سنگ و تأثیر این شرایط بر ساکنان اولیه‌ی این منطقه مورد توجه قرار می‌گیرد. به گفته حیدری موقعیت خاص جغرافیایی ایران توجه کاوشگران دوره پارینه سنگی را به خود جلب کرده است.
این منطقه درست در حد فاصل بین سه قاره‌ی آفریقا، آسیا و اروپا قرار گرفته و در واقع نقش پلی را برای گسترش حوزه زندگی انسان ها از شرق به غرب و از غرب به شرق ایفا کرده است.
تحقیقات در این زمینه در دانشگاه توبینگن سابقه‌ی طولانی دارد. کاوشگران می‌توانند از آزمایشگاه‌ها و سالن‌های مطالعاتی و کتابخانه‌ی بسیار غنی دانشگاه برای پژوهش‌های خود استفاده کنند
سامان حیدری در مورد نحوه بررسی نتایج تحقیقات این گروه در آلمان می‌گوید: «ما در ایران کار کاوش را انجام می‌دهیم و نمونه هایی را به دست می‌آوریم. بخشی از کار مطالعاتی آن، بویژه بخش فرهنگی، در ایران انجام می‌شود. اما یافته‌های دیگری هست، مثلا برای آزمایش سن‌سنجی ذغال یا استخوان یا موادی مثل بقایای گیاهی، این‌‌ها از طریق سازمان میراث فرهنگی ایران به دانشگاه توبینگن تحویل داده می‌شود. در پی آن متخصصان مطالعات خود را به روی این یافته‌ها شروع می‌کنند و نتایج کارشان را به ما می‌دهند. ما نیز با ترکیب این اطلاعات می‌توانیم کار انتشار و نوشتن نتایج تحقیقات خود را انجام بدهیم.»