جنگ اعتقادات در اسرائیل

در هفته‌های اخیر تنش میان مذهبی‌های افراطی و اکثریت عرفی جامعه اسرائیل بالا گرفته است. بنیادگرایان در زندگی جمعی و اماکن عمومی خواهان جدایی زن و مرد هستند. با فشار آنها در اورشلیم اتوبوس‌ها به بخش زنانه و مردانه تقسیم شده‌اند.

اعتراض به تندروی نیروهای افراطی از جانب زنانی شروع شد که نمی‌خواستند در اتوبوس، "مطابق مقررات" پشت سر مردان بنشینند یا در خیابان در پیاده‌روهای خاص زنان راه بروند. با مقاومت زنانی که قصد ندارند به عهد عتیق برگردند، در روزهای اخیر دهها مورد از برخورد و دعوا در خیابان‌های اسرائیل پیش آمده است.

دو اسرائیل

بنیادگرایان در جامعه اسرائیل تنها اقلیتی کوچک هستند و شاید تنها ۱۰ درصد جامعۀ هفت میلیونی را تشکیل می‌دهند، اما برخی از آنها به شدت افراطی و ستیزه‌جو هستند. این اقلیت کوچک اما فعال، تمام بنیادهای مدنی جامعه را به خطر انداخته و در جامعه شکافی عمیق پدید آورده است.

شهروندان اسرائیل که در ظاهر علیه فلسطینی‌ها متحد هستند، در میان خود با بیشترین اختلاف و تفرقه درگیر هستند. در حالیکه اکثریت جامعه سالیان دراز با مظاهر تمدن مدرن زندگی کرده‌اند، عناصر افراطی قصد دارند هنجارها و ارزش‌های سنتی خود را به جامعه تحمیل کنند.

روز پنجشنبه (۲۹ دسامبر) قرار بود راه پیمایی بزرگی در "بیت‌شمش" برگزار شود، اما این تظاهرات لغو شد. به دنبال آن عناصر بنیادگرا به شورش و بلوا دست زدند. در هفته‌های گذشته این شهر کوچک، در نزدیکی اورشلیم، کانون درگیری‌های خشن میان بنیادگرایان و افراد سکولار بوده است.

عناصر افراطی حتی از دختران خردسال انتظار دارند که از مقررات سخت "پوشش یهودی" پیروی کنند. آنها مزاحم زنان مدرن می‌شوند، به آنها فحش و ناسزا می‌گویند، آنها را "فاحشه" می‌نامند، روی آنها آب دهان می‌پاشند و در مواردی آنها را سنگ‌باران می‌کنند. حتی یهودیان عادی از اذیت و آزار عناصر افراطی در امان نیستند.

به دعوت شیمون پرز، رئیس جمهور کشور، عده زیادی از مردم به تعرضات بنیادگرایان مذهبی اعتراض کردند. آنها شعارهایی حمل می‌کردند که روی آن نوشته بود: "اسرائیل تهران نیست!"

بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، روز چهارشنبه (۲۸ دسامبر) از تحرکات اخیر علیه آزادی زنان انتقاد کرد. او گفت: «فضای عمومی باید برای همه باز و مطمئن باشد.» اما واقعیت این است که نتانیاهو بر سر دوراهی قرار گرفته است. او برای حفظ قدرت سیاسی به آرای همان "اقلیت ده درصدی" نیازمند است.

بنیادگرایان در جامعه اسرائيل از موقعیتی محکم برخوردار هستند و این از آغاز تأسیس این کشور برای آنها تأمین شده است. داوید بن گوریون، اولین نخست وزیر اسرائیل، برای جلب حمایت بنیادگرایان، برای آنها مزایایی خاص قائل شد: آنها از خدمت نظام معاف هستند و از دولت کمک مالی می‌گیرند، تا به جای کار کردن، تمام زندگی خود را در جهت "رسالت توراتی" وقف کنند.

عوامل بنیادگرایی

به نظر کارشناسان موج تازه‌ی بنیادگرایی از دو عامل متضاد سرچشمه می‌گیرد: از سویی به خاطر رشد دنیای سایبری و رواج رسانه‌های مجازی، عناصر سنت‌گرا، دنیای خود را در خطر می‌بینند، زیرا حس می‌کنند که آینده به زیان آنهاست و نسل جوان حاضر نیست از راه و روش آنها پیروی کند.

برخی دیگر عقیده دارند که نفوذ بنیادگرایان و قدرت آنها در اسرائیل به شدت افزایش یافته است. آنها به طور متوسط سه برابر خانواده‌های معمولی بچه‌دار می‌شوند. درست است که تنها ده درصد جامعه هستند، اما از نظر نفوذ اجتماعی و سیاسی یک چهارم جامعه را تشکیل می‌دهند. آنها به ویژه با شرکت در دولت ائتلافی نتانیاهو، نفوذ و قدرت زیادی پیدا کرده‌اند.

دستاوردهای سیاسی فلسطینی‌ها در سال‌های گذشته نیز عامل دیگری در خشم و پرخاش‌جویی عناصر افراطی است. آنها همچنان به شعارهای قدیمی خود، مبنی بر تشکیل "اسرائیل بزرگ" ایمان دارند، اما به روشنی در می‌یابند که تحقق این آرزو در دنیای کنونی امکان‌پذیر نیست. آنها به جای پذیرفتن این "واقعیت تلخ" با تعصب هرچه بیشتر به اعتقادات قدیمی چنگ می‌اندازند.

سرجو دلاپرگولا، استاد مطالعات یهودی در دانشگاه اورشلیم به "اشپیگل آن لاین" گفته است: «برای اولین بار است که جامعه اسرائیل با چنین پدیده‌ای روبرو می‌شود.»

به عقیده این استاد دانشگاه، دولت اسرائیل باید قاطعیت بیشتری در برابر بنیادگرایان نشان دهد، و گرنه ستیزه و خشونت، شدت خواهد گرفت. به دنبال تعرضات تبعیض‌آمیز، مقررات سخت‌تری در دفاع از آزادی زنان وضع شده است. اما جامعۀ مدنی انتظار دارد که نهادهای سیاسی و به ویژه مراجع یهودی، موضعی استوار در برابر بنیادگرایان اتخاذ کنند.

AA/MM