تاجیکستان و خطر قدرت‌گیری اسلام‌گرایان
۱۳۹۰ آذر ۲۶, شنبه
امامعلی رحمان در سفر سه روزه‌ی خود که در روز دوشنبه ۲۱ آذر ۱۳۹۰ آغاز شد، با آنجلا مرکل صدراعظم و کریستیان وولف رئیس جمهور آلمان دیدار و گفت‌وگو کرد.
آلمان جزو نخستین کشورهای اروپایی بود که ۲۰ سال پیش استقلال تاجیکستان را به رسمیت شناخت و از سال ۱۹۹۲ در این کشور سفارت باز کرد.
حجم تبادلات تجاری آلمان و تاجیکستان در سال ۲۰۱۰ به میزان ۳۱ میلیون دلار بود. تاجیکستان میان کشورهای آسیای میانه کمترین تبادلات تجاری را با آلمان دارد. شاید به همین دلیل رسانه‌های آلمان درباره‌ی "سفر بی‌سر و صدای امام علی رحمان به آلمان" کمترین اطلاعات را منتشر کردند.
مشکل مشترک آلمان و تاجیکستان
آنگلا مرکل در استقبال از امامعلی رحمان اظهارداشت که پس از خروج نیروهای ناتو از افغانستان هم آلمان از تاجیکستان که ۱۴۰۰ کیلومتر با این کشور مرز مشترک دارد، پشتیبانی خواهد کرد. وی گفت آلمان آماده است به تاجیکستان کمک کند تا وارد سازمان تجارت جهانی شود.
مشکل تروریسم یکی از بزرگترین دغدغه‌های تاجیکستان است. بنا به گفته‌ی عبدالرحیم خاراف، وزیر دفاع این کشور در ظرف ۲۰ سال گذشته بیش از ۱۰۰ حمله‌ی تروریستی در این کشور انجام گرفته است.
وزیر دفاع تاجیکستان به رسانه‌های محلی گفته است، ۱۵۰۰ دانشجوی تاجیک که در موسسات دینی خارج از تاجیکستان تحصیل می‌کردند به مملکت خود بازگشتند. وی گفت: «از هر دو دانشجوی بازگشته، یکی پذیرفته است که در حین تحصیلاتش به انجام نافرمانی مدنی و جهاد فراخوانده شده است».
خطر قدرت‌گیری اسلام‌گرایان
رسانه‌های آلمانی زبان در رابطه با تاجیکستان به خطر قدرت گیری اسلام‌گرایان در این کشور اشاره می‌کنند. تاجیکستان بویژه به دلیل هم مرزی با شمال افغانستان و از جمله با قندوز، منطقه‌ای که سربازان آلمانی در آن مستقرند بیشتر مورد توجه مقام‌ها و رسانه‌های آلمانی قرار گرفته است.
آلن دلتروز Alain Délétroz معاون رئیس یک سازمان مستقل غیردولتی به نام "گروه بین‌المللی بحران" که در بیش از ۹۰ کشور در پنج قاره جهان عضو دارد، در هفته نامه‌ی آلمانی "دی سایت" مقاله‌ای تحت عنوان "اسلام‌گرایی تاجیکستان را تهدید می‌کند" منتشر کرده است. به نظر او تاجیکستان که فقیرترین و فاسدترین کشور آسیای میانه است، در معرض تهدید اسلام‌گراها قرار دارد.
احتمال تکرار انقلاب‌های عربی در تاجیکستان
دی سایت همچنین می‌نویسد: «قیام‌های دنیای عرب نشان داد که دیگر آینده‌ی حاکمان مستبد قابل پیش‌بینی نیست. در آسیای میانه هم می‌توان در انتظار چنین تحولاتی بود. سقوط باقی‌اف، حاکم قرقیزستان در آوریل ۲۰۱۰ در ظرف ۴۸ ساعت خود گواه این وضعیت است».
دی سایت به زمینه‌های احتمالی بروز قیام و ناآرامی در تاجیکستان اشاره کرده و می‌نویسد: «ساختار اقتصادی از هم پاشیده، به لحاظ سیاسی نیز رهبران تاجیک جزو فاسدترین حاکمان دنیا به حساب می‌آیند. اما مشکل این کشور بیشتر در ناآرامی‌های داخلی مناطق دورافتاده و تهدید‌های آنسوی مرزهایش است. این کشور ارتشی بسیار ضعیف دارد. نیروهای نظامی آن بین سالهای ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ موفق به سرکوب شورش گروه‌های مسلح و اسلام‌گرای محلی در ناحیه رشت نشدند».
پس از افغانستان نوبت تاجیکستان؟
برخی کارشناسان آسیای مرکزی هشدار می‌دهند، گروه‌های اسلام‌گرای شمال پاکستان فعلا در جنگ با حکومت مرکزی کابل بسرمی‌برند. اما در نخستین فرصت به این منطقه توجه خواهند کرد و آتش جنگ در آسیای میانه هم شعله‌ور خواهد شد و ارتش تاجیکستان از عهده‌ی گروه‌های اسلام‌گرا برنخواهد آمد.
هفته‌نامه آلمانی دی سایت خبر داده است که واحد ضد ترور تاجیکستان فقط ۳۰ نیروی آموزش دیده در استخدام خود دارد. از سوی دیگر سال‌هاست مقام‌های این کشور ادعا می‌کنند که اسلام‌گراها پیر و ناتوان هستند و قادر به جذب نیروی جدید و نسل جوان نشدند.
دی سایت هم در این باره چنین نوشته است: «حکومت برآمده از نظام شوروی سابق که لائیک است با جامعه‌ای مواجه شده که مردمش بیشتر به اسلام روی آورده‌اند و ادعای حکومت مبنی بر کنترل ناحیه‌ی ناآرام رشت هم نادرست است».
ورود جوانان زیر ۱۸سال به مسجد ممنوع
کنترل امور دینی در تاجیکستان روز به روز شدت می‌یابد. سخنان امامان جمعه سانسور می‌شود. ورود جوانان زیر ۱۸ سال به مساجد ممنوع شد. اهمیت جهانی این کشور برای اسلام‌گرایان را می‌توان در افزایش تعداد تارنماهای اینترنتی با محتوای اسلام‌گرایی دید.
دی سایت در مقاله‌ی خود نتیجه می‌گیرد که تاجیکستان در دنیای مجازی در تسخیر اسلام‌گرایان قرار گرفته است.
گرچه امامعلی رحمان تکرار رویدادهای شمال آفریقا در کشورش را رد می‌کند اما به عقیده‌ی مقاله نویس دی سایت این خطر همچنان به قوت خود باقی است و کوچک‌ترین رویداد می‌تواند خشم مردم را بر انگیزد و تاجیکستان در مقابل این خشم درامان نخواهد بود.
اطلاعات نادرست غرب درباره‌ی تاجیکستان
بنظر رحمت کریم دولت، تحلیل‌گر ساکن شهر دوشنبه، آنچه که در رسانه‌های آلمانی زبان انتشار می‌یابد، اطلاعات دقیقی نیستند. وی بر این باور هست که بزرگ‌نمایی خطر اسلام‌گرایی در تاجیکستان واقعیت ندارد.
این تحلیل‌گر از شهر دوشنبه به دویچه‌وله می‌گوید: «تاجیکستان یک جامعه‌ی سنتی و اسلامی دارد. گروه‌های فعال اسلامی مثل "حزب نهصت اسلامی" به صورت علنی فعالیت می‌کنند. فعالیت چندین گروه مذهبی تندرو نظیر "حزب التحریر"، "جریان سلفیه" و "جماعت التبلیغ" ممنوع است. اما سناریوی "تهدید اسلام‌گرایان" بزرگ‌نمایی می‌شود و مسئله‌ی اسلام‌گرایی به آن اندازه که گفته می‌شود خطر بزرگی نیست».
تایید ناتوانی ارتش تاجیکستان
اما این کارشناس اطلاعاتی را که در هفته‌نامه آلمانی دی سایت درباره‌ی ناتوانی ارتش تاجیکستان در سرکوب اسلام‌گرایان انتشار یافته را درست می‌داند. وی به دویچه‌وله می‌گوید: «اقدامات ارتش تاجیکستان در شرق این کشور در منطقه‌ی رشت نشان داد که نیروهای ارتش برای برخورد تمام عیار آماده نیستند و ضعف دارند و ارتش در مبارزه علیه یک گروه ۲۰ تا ۳۰ نفری بیشتر از ۱۵۰ نفر تلفات داد. حال آنکه درگیری‌های گسترده‌ای هم در آنجا رخ نداد. به رغم آن ارتش موفق شد این گروه‌ها را مهار کند».
کارشناسان تاجیک از جمله رحمت کریم دولت تائید می‌کنند که تفکر اسلام‌گرایی در تاجیکستان وجود دارد اما گروه‌های تهدید کننده بصورت فعال عمل نمی‌کنند. وی این ادعا را که اسلام‌گرایی پس از افغانستان در نواحی تاجیکستان قدرت خواهد گرفت را نادرست می‌داند.
رحمت کریم دولت اما خاطرنشان می‌کند که در صورت خروج نیروهای آمریکائی و ناتو از افغانستان، اگر شمال افغانستان تحت کنترل طالبان درآید، در آن‌زمان گروه‌های تهدید کننده‌ی اسلام‌گرا در تاجیکستان نیز تقویت خواهند شد و این کشور آسب‌پذیر خواهد بود.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: مصطفی ملکان