روزنامه‌های روسیه: از خزر بوی گاز و جنگ می‌آید
۱۳۹۰ آبان ۳, سه‌شنبه
دیمتری مدودیف، رئیس جمهور روسیه، گفته است: «خط لوله‌ی خزر را می‌توان فقط با توافق ۵ کشور ساحلی کشید. اگر چنین توافقی حاصل نشود، روسیه به شدت با آن مخالفت خواهد کرد». پیش از نیز مقام‌های دیگر روسی از جمله والری‌یازاف، معاون دومای روسيه و رئيس "انجمن گاز" اين كشور احداث خط لوله خزر را غیرممکن دانسته بود.
سرگی پراوسوداف و آلکسی گریوچ، تحلیل گران روزنامه‌های "نزاویسیمایا گازیتا" و "ماسکوسکایا نووستی" ضمن انتقاد از اقدام یک‌جانبه ترکمنستان برای احداث خط لوله‌ی خزر، می‌نویسند:«از دریای خزر بوی گاز و جنگ می‌آید.» آلکسی گریواچ در مقاله‌ی خود حتی تاکید می‌کند که روسیه حاضر است بر سرمسئله‌ی خزر با اروپا وارد جنگ شود.
هشدار اتحادیه اروپا
"تهدیدات روسیه" باعث انتقاد شدید مقام‌های اتحادیه اروپا شده است. گونتراوتینگر، کمیسر انرژی اتحادیه اروپا ضمن هشدار به روسیه صریحا اظهارداشته که اگر روسیه با احداث خط لوله خزرمخالفت کند، اتحادیه اروپا نیز به روسیه اجازه نخواهد داد خط لوله‌ی "جنوب" را بسازد. اوتینگر همچنین گفته که اتحادیه اروپا با تشدید مقررات و قوانین داخلی خود، عرصه را در بازار گاز خود برای روسیه تنگ خواهد کرد.
مفسران روسی این سخنان اوتینگر را اولتیماتوم اتحادیه اروپا به روسیه تلقی کرده‌اند.
کارشناس: روسیه، سد انتقال گاز خزر
دکتر بهروز عبدالوند، هماهنگ کننده‌ی "مرکز تحقیقات مربوط به حوزه‌ی دریای خزر در برلین" به دویچه وله می‌گوید: «روسیه تابحال توانسته مانع احداث خط لوله‌ی خزر شود و این مسئله به دلیل اقدامات و یا مانورهای نظامی این کشور در خزر نبوده است. معادلات منطقه‌ای به گونه‌ای است که کشورهای ترکمنستان و آذربایجان منافع روسیه را درنظر می‌گیرند».
این کارشناس تاکید می‌کند که روسیه به خاطر حفظ انحصار صدور گاز ترکمنستان به اروپا، به ترکمنستان و آذربایجان فشار می‌آورد. اما نیازی به اعمال قدرت نظامی در خزر ندارد و فقط با ابزار سیاسی سیاست‌هایش را پیش می‌برد.
خط لوله روسیه در بالتیک
روسیه بر خلاف اعتراض کشورهای لهستان و اوکرایین در دریای بالتیک خط لوله‌گاز احداث کرده است. آلوده شدن زیست محیطی دریای بالتیک، یکی از دلایل مخالفت کشورهای ساحلی این دریای بود. اما دلیل واقعی مخالفت روسیه با احداث خط لوله‌ی خزر چیست؟ خط لوله ۲۰۰ کیلومتری خزر قرار باید گاز ترکمنستان را به آذربایجان برساند.
دکتر هومن پیمانی کارشناس آسیای میانه و قفقاز، انگیزه سیاسی را دلیل اصلی مخالفت روسیه با خط لوله‌ی خزر می‌داند. وی می‌گوید: «یکی از بحث‌هایی که روسیه مطرح می‌کند این است که احداث خط لوله‌ی خزر به آلودگی محیط زیست منجر می‌شود. اما روسیه از طریق احداث "خط لوله شمال" و صدور گاز خود از طریق دریای بالتیک ادعای خود را نفی می‌کند».
پیمانی خاطرنشان می‌کند: «تردیدی نیست که احداث این خط لوله به آلودگی خزر کمک خواهد کرد و همه‌ی کشورهای حوزه دریای خزر باید به آن اعتراض کنند. اما کشورهای منطقه نیز به دلیل وابستگی به خط لوله روسیه، مصمم هستند راه‌های دیگری برای فروش گاز خود پیدا کنند و وابستگی به روسیه را کاهش دهند.»
کمک اتحادیه اروپا به خط لوله خزر
شورای اتحادیه اروپا در ۲۱ شهریور ۱۳۹۰ تصمیم گرفت با کشورهای آذربایجان و ترکمنستان برای احداث خط لوله‌ی گاز در دریای خزر وارد مذاکره شود. این تصمیم اتحادیه اروپا بلافاصله مخالفت مقام‌های روسیه را برانگیخت.
گونتر اوتينگر، کميسر انرژی کميسيون اروپا صریحا از روسیه درخواست کرد به ترکمنستان و آذربايجان برای عدم شرکت در پروژه انتقال گاز خزر به اروپا فشار نیاورد و «چوب لای چرخ خط لوله‌ی خزر و خط لوله‌ی ناباکو نگذارد».
گرچه جنگ لفظی سیاستمداران روسیه و اتحادیه اروپا ادامه دارد، اما سران شرکت‌های انرژی فعال در حوزه‌ی دریای خزر در این جدال‌ها شرکت نمی‌کنند. از جمله شرکت "ار. و.ا" آلمان که در بلوک ۲۳ دریای خزر واقع در سواحل ترکمنستان فعالیت می‌کند، سکوت را ترجیح داده است. گازپروم و شرکت‌های دیگر روسی فعال در حوزه خزر نیز از تحلیل صریح سخنان سیاستمداران روسی خودداری می‌ورزند.
کریستیان دولزال نماینده‌ی رسمی پروژه خط لوله نابوکو در تماس با دویچه وله خاطرنشان می‌کند که به عنوان نماینده یک پروژه اقتصادی قصد نداد درباره مسائل و مشکلات سیاسی بحث کند. اما وی تاکید می‌کند که اتحادیه اروپا مصمم است خط لوله خزر کشیده شود. وی همچنین می‌گوید، "او ام وی"، اتریش، "ار. و. ا" آلمان و بوتاش ترکیه از جمله اعضای کنسرسیوم نابوکوهستند که سال‌ها در آذربایجان و ترکمنستان نمایندگی دارند و فعالیت می‌کنند.
سرانجام یک جنگ لفظی
به‌رغم امیدواری نماینده رسمی نابوکو، ناظران سیاسی تهدیدهای مقام‌های روسیه و فشار این کشور بر کشورهای کوچک حوزه‌ی دریای خزر را جدی تلقی می‌کنند. در پی فشارهای روسیه، وزارت امورخارجه‌ی ترکمنستان با صدور بیانیه‌ای به شدت از مواضع روسیه انتقاد کرد.
مفسر مسکوسکایا نوستی می‌نویسد:«روسیه برای مخالفت با اجرای طرح احداث خط لوله خزر فعلا راهی جز اعمال زور به همسایگان کوچک و همکاری با ایران در دریای خزر ندارد. از سوی دیگر، همزمان با تشدید جنگ لفظی میان روسیه و اتحادیه اروپا، ترکمنستان نیز در ظرف ماه‌های گذشته نیروی دریایی خود را تقویت کرده است. آمریکا و ناتو به جمهوری آذربایجان و ترکمنستان در تقویت نیروی دریایی کمک می‌کنند.
روسیه در مخالفت با احداث خط لوله‌ی خزر فعلا به مانور نظامی و تبلیغات دراین‌باره بسنده کرده است. اما بزودی قرار است اتحادیه‌ی اروپا پیرامون احداث خط لوله ترانس خزر با ترکمنستان وارد مذاکره شود. آیا تهدیدهای روسیه پس از این مذاکره نیز فقط در چارچوب "مانور دریایی" و "تبلیغات رسانه‌ای" باقی خواهد ماند؟
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: جواد طالعی