خاتمی از سه عنصر استبداد، وابستگی و عقب‌ماندگی در ایران سخن گفت
۱۳۹۰ مهر ۱۷, یکشنبه
محمد خاتمی، رئیس جمهوری پیشین اصلاح‌طلب جمهوری اسلامی در دیداری که با جوانان اصلاح‌طلب شهر کرمان داشت به شماری پرسش‌های آنها پاسخ گفت.
این جوانان از خاتمی خواستند تعریف دقیق‌تری از مرزهای اصلاح‌طلبی ارائه دهد، زیرا برخی مدعی هستند که اصول "اصلاح‌طلبی" مشخص نیست. از آن‌گذشته، در پی برخوردهایی که حکومت با مردم معترض طی چند سال گذشته داشته، در بخش‌هایی از جامعه این پرسش مطرح است که در وضعیت فعلی آیا اصلاح‌طلبی می‌تواند معنایی داشته باشد؟
«اصلاح‌طلبی امری است انعطافپذیر»
محمد خاتمی در سخنان خود اذعان کرد که بخشی از جامعه، به‌ویژه نخبگان و جوانان به سوی گونه‌ای نومیدی و سرخوردگی سوق یافته‌اند. وی افزود: «نتیجه‌ی این سرخوردگی با کمال تأسف زمینه میدان‌داری و معنادار شدن حضور و اظهار نظر کسانی را فراهم آورده است که می‌پندارند راه حل مشکل، از میان برخاستن نظام و جمهوری اسلامی است».
در این جلسه، رئیس جمهور پیشین ایران این رویکرد را رد کرد و در برابر آن یک اصلاح‌طلبی انعطافپذیر را مطرح کرد. وی گفت که حرکت‌های اجتماعی تاریخ معاصر دویست‌ساله‌ی ایران مبتنی بر خواست و اراده‌ی مردم بوده است.
از نظر خاتمی، «هر حرکت و جنبشی اگر برآمده از خواست و اراده مردم نباشد، یا به تحول اساسی منجر نمی‌شود، یا اگر شد، زمینه‌ی انحراف آن وجود دارد و پایدار هم نخواهد بود».
رئیس جمهور پیشین اصلاح‌طلب ایران، در این رابطه افزود: «اصلاحات گرچه چارچوب و جهت مشخص و روشن دارد، ولی امری انعطافپذیر و به تناسب شرایط و زمان و مکان خود قابل اصلاح و تکمیل است.»
سه عنصر "استبداد، وابستگی و عقب‌ماندگی" در تاریخ ایران
تاریخ ایران، از نظر خاتمی، دارای سه مشکل اساسی است، که به گفته‌ی وی، کم و بیش همگان به وجود این سه معضل تاریخی آگاهی یافته‌اند. وی این سه معضل را «استبداد، وابستگی و عقب‌ماندگی» اعلام کرد.
به گزارش سایت پارلمان نیوز در روز یکشنبه (۱۷ مهر/۹ اکتبر)، خاتمی گفت که «در سطح ملی اجماع ناگفته‌ای پدید آمده است مبنی بر نفی وابستگی و استبداد و عقب ماندگی». وی افزود که آزادی، حاکمیت بر سرنوشت خویش و پیشرفت‌طلبی نیز خواسته‌هایی است که از سوی مردم در این راستا شکل گرفته است.
خاتمی نقش دین در جامعه‌ی ایران را پراهمیت تلقی کرد و گفت که نمی‌توان جایگاه دین و دینداران را نادیده گرفت. وی اظهار داشت: «اگر معتقد به مردم‌سالاری هستیم، که هستیم، باید بدانیم که از طریق دین است که می‌توان مردم‌سالاری را در جامعه مستقر کرد. البته در صورتی که دین را به گونه‌ای تفسیر و تحریف نکنیم که با مردم‌سالاری ناسازگار باشد.»
خاتمی در عین‌حال افزود، حرکت‌هایی که در تاریخ معاصر ایران، هرچند آزادی‌خواهانه و استقلال‌طلبانه ولی بیگانه با فرهنگ ایران بودند، یا از میان رفتند و یا از مردم جدا شدندند. وی حرکت‌هایی را موفقیت‌آمیز خواند که با دین، فرهنگ و هویت تاریخی مردم ایران بیگانه نباشد.
«نبود برنامه‌ریزی و نظارت مبنای فساد است»
محمود احمدی‌نژاد در اولین دور ریاست جمهوری خود "سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی" کشور را منحل کرد. محمد خاتمی با انتقاد از انحلال این نهاد پراهمیت گفت، «این سازمان قلب حکومت است و نبض مدیریت جامعه را در دست دارد و ایجاد‌کننده فکر مدیریت درست و اجراکننده‌ی آن است و ناظر بی‌طرف بر اجرای درست و هماهنگ برنامه‌ها و سیاست‌ها.»
رئیس جمهور پیشین ایران بر اهمیت نظارت بر نهادهای دولتی تأکید ورزید و گفت: «یکی از عوامل مهم پیدایش فساد در جامعه، بخصوص فسادی که ناشی از اشتباه یا کارکرد نادرست مدیریت کلان است، عدم نظارت درست و کم‌التفاتی به نهادهای نظارتی در جامعه است. اگر نظارت درست نبود و هرکس بخصوص کسانی که قدرت دارند هر کاری که خواستند کردند (ولو با حسن نیت) و ضوابط و مقررات به سادگی دور زده شد، شاهد فسادهای بزرگی خواهیم بود که نمونه آن را این روزها شاهدیم.»
خاتمی نقش مجلس و نمایندگان را در جلوگیری از فساد و نیز «بی‌قانونی‌هایی که منشاء بسیاری از فسادها است» پراهمیت دانست. وی گفت اگر «نمایندگان شجاع در اکثریت بودند این فساد نگران کننده به اینجاها نمی‌رسید. مجلس حق دارد در همه امور دخالت و نظارت کند و این مسأله مهمی است. جایگاه مجلس در یک نظام مردم‌سالار به دلایل مختلف بالاترین جایگاه است.»
محمد خاتمی تأکید ورزید که مجلس باید کل جامعه را نمایندگی کند «و نه یک گروه و جریان خاص را». از نظر وی، مجلس حق تحقیق و تفحص و نظارت در تمامی امور را دارد، از جمله نظارت بر عمل‌کرد رهبری.
خاتمی غیرمستقیم از مسئولان نظام خواست تا زمینه را برای مشارکت تمام مردم فراهم کنند. وی شرط مشارکت را التزام به قانون اساسی دانست و گفت: «به نظرم هرکس که در چارچوب قانون اساسی رفتار می‌کند و عملاً ملتزم به آن است حق شرکت در انتخابات را دارد و حتی اگر نظراً نسبت به قانون اساسی و بعضی اصول آن ایراد داشته باشد، آنچه مهم است التزام عملی به قانون است. اگر انتخابات چنین باشد واقعا مردم‌سالاری تأمین شده است و مجلس مقتدر جلو بسیاری از انحراف‌ها و فسادها را خواهد گرفت.»
وی خواستار یک انتخابات آزاد، سالم و منصفانه شد.
توسعه‌ی سیاسی و فرهنگی مبتنی بر شرایط ویژه‌ی ایران
رئیس جمهور پیشین ایران در بخشی دیگر از سخنان خود، امر «توسعه» را فرایندی دانست که نخست در کشورهای غرب طرح و جاری شده و هم‌اکنون مبنای نظریه‌ها و مبانی فکری روند رشد جوامعی است.
خاتمی گفت که این توسعه باید با شرایط اجتماعی و تاریخی، مبانی اعتقادی و هویت فرهنگی ایران انطباق داده شود. وی ضمن تأکید بر اهمیت توسعه‌ی سیاسی گفت «تردیدی نیست که راه پیش روی ما، چه بخواهیم و چه نخواهیم، راه توسعه» خواهد بود.
DK/SJ