«تلاش ایران برای مبادله دو زندانی با آمریکاست»

دکتر منصور فرهنگ، نخستین نماینده جمهوری اسلامی در سازمان ملل و استاد دانشگاه مقیم آمریکاست. دکتر فرهنگ در گفتگو با دویچه‌وله به تحلیل پرونده دو کوهنورد جوان آمریکایی زندانی در ایران پرداخته است.

دویچه‏وله: دادستانی تهران حکم ۸ سال زندان برای دو شهروند آمریکایی را تایید کرد. واکنش این خبر در رسانه‏ها و محافل سیاسی آمریکا چطور بود؟

منصور فرهنگ: چون امروز روز تعطیلی آخر هفته بود، هنوز صحبت‏های زیادی راجع به این خبر نشده است. ولی تعجب همگان را برانگیخته است که بر چه مبنایی این دو نفر در آن‏جا محکوم شده‏اند. نکته‏ی مهمی را که در رابطه با محکومیت این دو جوان آمریکایی باید ذکر کرد، این است که برخورد با متهمین مانند بقیه‏ی برخوردهای رژیم جمهوری اسلامی با متهمین سیاسی و عقیدتی، ارتباطی به قضاوت و قانون ندارد.

محکومیت آن‏ها به‏وسیله‏ی عناصر و گروه‏هایی انجام شده که معرف دستگاه امنیتی رژیم ولایت فقیه‏اند. به‏طور کلی، این فهمی است که در جامعه‏ی آمریکا از دستگاه قضایی ایران وجود دارد.

بنابراین، این یک تصمیم قضایی نیست که بخواهند بگویند بر چه مبنایی گرفته شده است. برای این‏که اگر دلیل و مدرک محکمه پسندی برای محکومیت این دو جوان در ایران وجود داشت، دادگاه می‏توانست علنی باشد و خبرنگاران مستقل ایرانی و خارجی به این دادگاه دعوت بشوند که شاهد جریان دادگاه باشند و دلایل و مدارک را ببیند.

در چنین شرایطی، قضاوت این دادگاه می‏توانست اعتبار داشته باشد. ولی دادگاه مخفی بوده، حتی وکیل این دو نفر هم از تصمیم دادگاه بی‏اطلاع بوده و کوچک‏ترین دسترسی‏ یا اطلاعی راجع به دلیل محکومیت آن‏ها نداشته است.

چندی پیش به نقل از وزیر خارجه‏ی ایران آمده بود که احتمال بخشش این دو آمریکایی وجود دارد. در پی آن، وزیر اطلاعات ایران این احتمال را مطرح کرد که می‏شود این دو نفر را با زندانیان ایرانی در آمریکا معاوضه کرد.

این درخواست، ماجرای کلوتید ریس، شهروند فرانسوی را در خاطر زنده می‌کند که دو سال پیش در ایران دستگیر و به جرم جاسوسی محاکمه شد اما پس از مدتی به فرانسه برگشت و چند روز بعد از آن علی وکیلی‏راد در فرانسه از زندان آزاد شد و به ایران برگشت. احتمال تکرار چنین ماجرای چقدر است؟

این پروسه از همان ابتدای دستگیری این سه نفر، در ایران آغاز شد. در بهمن ماه ۱۳۸۸، احمدی‏نژاد خیلی صریح متذکر شد که این شهروندان آمریکایی می‏توانند با شهروندان ایرانی زندانی در آمریکا مبادله بشوند. حتی آقای صالحی، وزیر خارجه‏ی ایران در مورد اظهار خوش‏بینی‏ای که برای آزادی این زندانیان در ایران کرد، متذکر شد که کانال‏های مختلف در حال پی‏گیری این موضوع هستند که شهروندان ایرانی زندانی در ایالات متحده‏ی آمریکا هم آزاد بشوند.

تردیدی نیست که رژیم ایران به این سه زندانی از روز اول به عنوان ابزاری برای پیشبرد مقاصد سیاسی خودش نگاه کرده است. در حال حاضر هم گفته‏اند ۲۰ روز وقت هست که رأی دادگاه مورد فرجام قرار بگیرد. به این ترتیب، باز در این ۲۰ روز می‏خواهند از طریق کانال‏هایی که دارند، همانطور که خود آقای صالحی می‏گوید کانال‏های مختلف، مسئله را پی‏گیری کنند. یعنی کشورهایی مانند ترکیه، اردن و یا گرو‏ه‌ها و کشورهای دیگری باشند که بخواهند چنین مبادله‏ای را انجام بدهند.

ولی چنین مبادله‏ای امکان‏پذیر نیست. برای این‏که این دو ایرانی به جرم قاچاق اسلحه در امریکا و در دادگاه و در حضور وکیل مدافع‏شان محکوم شده‏اند، که یکی از آن‏ها در کالیفرنیا و دیگری در فلوریدا، دوره‏ی زندان خود را می‏گذرانند. بسیار بسیار بعید است که رییس جمهور آمریکا بیاید مثلاً به دلایل امنیتی، تقاضای آزادی این زندانی‏ها را بکند. من نمی‏دانم که آیا رییس جمهور آمریکا اصلاً چنین حقی را ندارد یا نه! چون این دو نفر در دادگاه‏های آمریکا محکوم شده‏اند.

من فکر نمی‏کنم در آمریکا کسی این توانایی و قدرت حقوقی را داشته باشد که بخواهد این زندانی‏ها را برای مبادله با دو نفری که در ایران در عمل به گروگان گرفته شده‏اند، مبادله کند. ولی تردیدی نیست که این انگیزه‏ی ایران از روز اول بوده است.

اتفاقاً این سئوال بعدی من بود که آیا جمهوری اسلامی ایران فرد خاصی را در آمریکا در نظر دارد که طلب آزادی او را کند؟ که شما اشاره کردید احتمالاً این دو قاچاقچی اسلحه مورد نظر ایران هستند.

صددرصد! بله این دو نفر… یکی از آن‏ها مشغول خرید وسایل ارتباطی‏ای بوده که جزو تحریم‏ها قرار می‏گرفته و می‏خواسته این وسایل ارتباطی را از آمریکا بخرد و به دوبی بفرستد که از دوبی به ایران منتقل بشود. دیگری هم در لس‏آنجلس بوده که قصد خرید قطعات یدکی هلی‏کوپتر و قطعاتی مربوط به تسلیحات را داشته که باز آن‏ها هم شامل تحریم‏های آمریکا می‏شده. بعد هر دو نفر گرفتار شده‏اند و هردو در دادگاهی علنی و با حضور وکیل محاکمه و محکوم شده‏اند.

همان‏طور که شما نیز اشاره کردید، از قرار معلوم، خیلی سخت به‏نظر می‏رسد که آمریکا با آزادی این دو نفر موافقت کند. فکر می‏کنید گام بعدی آمریکا برای آزادی دو شهروندش که در ایران به هشت سال زندان محکوم شده‏اند، چه می‏تواند باشد؟

آمریکا کار اساسی‏ای نمی‏تواند انجام بدهد، جز ادامه‏ی فشار به ایران، و استفاده از ظلمی که ایران در حق این جوانان می‏کند. خیلی جالب است که وقتی به گذشته‏ی این سه جوان نگاه می‏کنیم، آن‏ها جزو بچه‏های مدافع صلح بوده‏اند و از خانواده‏های بسیار مترقی طرفدار صلح می‏آیند که منتقد سیاست خارجی امریکا بوده‏اند.

نامه‏ای که چندی پیش به ایران نوشته شد را شخصیت‏های منتقد سیاست خارجی آمریکا، مانند نوام چامسکی و غیره امضا کرده بودند.

خانواده‏های این سه نفر، افراد شناخته شده‏ای‏ هستند و اصلاً متهم کردن آن‏ها به جاسوسی، واقعاً بیمارگونه است. چون وقتی فردی بخواهد وارد کشوری بشود و جاسوسی کند، باید وسایل و امکاناتی داشته باشد. هیچ‏کدام از این‏ها را به کسی نشان داده‏اند!

آمریکا با تاکید بر این موضوع که ایران دارد از این مسئله استفاده‏ی ابزاری می‏کند، تلاش می‏کند کشورهای اروپایی و حتی دیگران را متقاعد کند که در وارد کردن فشار سیاسی و اقتصادی به ایران و در تحریم‏های اقتصادی و مالی علیه ایران شرکت کنند.

یعنی این مسئله فقط و فقط می‏تواند به نفع دست‏راستی‏هایی در آمریکا تمام بشود که می‏خواهند به تقابل با ایران ادامه بدهند، حتی اگر این تقابل به جنگ کشیده شود و درست به ضرر عناصر و گروه‏هایی تمام می‏شود که می‏خواهند ایران و آمریکا با هم مذاکره کنند و مشکلات طرفین را از طریق مسالمت‏آمیز حل کنند.

دکتر فرهنگ می‌خواستم در انتها به ماجرایی که برای رکسانا صابری پیش آمد، اشاره کنم. خانم صابری به جرم جاسوسی در ایران محاکمه و محکوم شد. منتها بعد مقامات جمهوری اسلامی گفتند که این دختر مورد رأفت و بخشش اسلامی قرار گرفته و سرانجام خانم صابری را آزاد کردند.

چقدر احتمال می‏دهید که این اتفاق برای این دو شهروند آمریکایی هم بیفتد. مثلاً به مناسبتی مثل عید فطر یا مناسبت دیگری، این دو جوان آزاد بشوند؟

به این معنا که عید فطر باشد و این‏ها بخواهند مسالمت‏شان را نشان بدهند، چنین چیزی در ایران وجود ندارد. اما اگر کشورهایی که با ایران روابط نزدیک و مهم دارند، یعنی کشورهایی مانند چین، روسیه، برزیل، ترکیه و یا حتی کره و ژاپن که روابط تجاری‏شان با ایران به دلیل تحریم‏های وسیع علیه ایران، خیلی مهم است، به ایران فشار بیاورند که ما نمی‏توانیم در برابر خواست آمریکا سکوت کنیم و این دو جوان بی‏گناهند، فشار این کشورها می‏تواند رژیم ایران وادار کند که راهی برای پایان این ماجرا پیدا کند.

در چنین حالتی، بهترین راهی که از نظر خودشان وجود دارد، این است که این دو جوان ظاهراً مورد رأفت، عطوفت و گذشت رهبر قرار بگیرند. این امر امکان‏پذیر است. ولی نه به دلیل این‏که در آن‏جا رأفت، عطوفت و انسانیتی وجود دارد، بلکه به این دلیل که کشورهایی که روابط تجاری و اقتصادی‏شان با ایران مهم است، فشارهای جدی‏تری به ایران وارد کنند.

شبنم نوریان
تحریریه: شیرین جزایری