پرداخت بدهی هند به ایران از طریق ترکیه

منابع آگاه به خبرگزاری رویترز گفته‌اند که پس از موفقیت یک شرکت هندی در پرداخت بخش کوچکی از بدهی خرید نفت خود به ایران از طریق ترکیه، شرکت‌های دیگر هندی هم پرداخت بدهی‌های خود از این مسیر را آغاز کرده‌اند. رویترز افزوده که "یونیون بانک" هند در جریان پرداخت این بدهی‌ها قرار داشته و واریز انجام گرفته، قسط اول بدهی‌ها به ایران بوده ‌است.

یک منبع خبری به رویترز گفته که شرکت‌های هندی طرف معامله با ایران، باید حساب‌هایی در یونیون بانک هند داشته باشند و هالک بانک ترکیه تاییدیه پذیرش پرداخت‌ها را به آنها داده و پول را به حساب شرکت ملی نفت ایران در این بانک واریز می‌کند. این منبع افزوده که مدارک مربوط به توافق با ایران به زبان ترکی ترجمه شده‌اند.

قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت و آمریکا علیه ایران، شامل فروش نفت و گاز جمهوری اسلامی نمی‌شوند، اما موجب سخت‌تر شدن معاملات مالی با ایران شده‌اند.

دکتر رضا تقی‌زاده، کارشناس مسائل بین‌الملل، در گفت‌وگو با دویچه‌وله با اشاره به همین نکته، تاکید می‌کند که دست ترکیه در این زمینه برای کمک به ایران باز است، اما تصمیم نهایی در ادامه این شیوه پرداخت برعهده هند و ایران و مستلزم کارگشایی عملی چنین مسیری است.

دویچه‌وله: پرداخت بدهی هند به ایران از طریق ترکیه چگونه با تحریم‌های مالی مواجه نشده است؟

رضا تقی‌زاده: اگر این مبادلات با پول محلی کشور دیگر صورت گیرد، راه‌هایی برای پشت‌سر گذاشتن تحریم‌ها هست و ایران قبلا هم از این راه بخشی از مطالبات خود را دریافت کرده است. اگر هند هم می‌خواست وضعیت را به شکلی که در گذشته بود ادامه دهد، این پرداخت برایش امکان‌پذیر بود. اگر هند می‌خواست، می‌توانست مثل گذشته از همین اتاق مشترک آسیایی کمک بگیرد که از آن برای مبادلات خرید نفت استفاده می‌شد و ایران از این محل از طریق بانک مرکزی هند مطالباتش را دریافت می‌کرد.

در اصل این وضعیت کشورهای خریدار نفت ایران است که تکلیف تعهد آنها به تحریم یا انتخاب راه دیگر را تعیین می‌کند. اینک اگر ترکیه بعد از تصمیم اخیر هند بخواهد این راه را ادامه دهد، به نطر نمی‌رسد مانع خاصی برای انجام مبادلات مالی ایران وجود داشته باشد.

در عین حال گفته شده که این قسط اول و تنها بخش کوچکی از بدهی پنج میلیاردی هند به ایران است. آیا این اعلام بخاطر آن نیست که منتظر واکنش‌ها و بازخوردهای آمریکا هستند؟

به‌نظر نمی‌رسد که تصمیم نهایی هند موکول به واکنش اروپا یا آمریکا باشد. همانطور که گفتید، پرداخت اخیر تنها بخشی از مطالبات ایران است. ایران به پالایشگاه‌های مختلف هند مستقیما نفت می‌فروشد و مجموع مطالبات خود را از بانک مرکزی این کشور دریافت می‌کند. حالا یکی از خریداران، تصمیم به پرداخت بدهی خود از محلی ثالت، یعنی ترکیه، گرفته است. باید دید که این راه در دراز مدت و برای پرداخت مجموعه بدهی‌های هند قابل ادامه هست یا ایران دردسر یا زیان تبدیل پول محلی را زیاد می‌بیند و از این مسیر صرفنظر می‌کند. در حقیقت اقدام اخیر راه کوچکی است برای حل مسئله بزرگ‌تری که همچنان بین ایران و هند وجود دارد.

فکر می‌کنید ترکیه به عنوان کشور همسایه و مسلمان، در مناسبات خود با ایران تا چه اندازه مرزهای ممنوع بین‌المللی را درخواهد نوردید؟ دستکم برای دادن این پیام که کشوری قدرتمند یا مستقل در منطقه است؟

ترکیه می‌خواهد وضعیت مستقلی در خاورمیانه، جدا از سیاست آمریکا و متفاوت از وابستگی این کشور به ناتو، داشته باشد، ولی با وجود این بعنوان شریک بزرگ تجاری اروپا و آمریکا در مقابل آنها تعهداتی هم دارد.

اگر بانک‌هایی برای این مبادلات انتخاب شوند که مناسبات مالی کمتری با جامعه اروپا دارند و این مناسبات برای آنها در درازمدت منافع بیشتری تامین کند، ترکیه مانعی برای آنها ایجاد نخواهد کرد. در ضمن نفت و گاز ایران مستقیما مورد تحریم نیستند، بلکه این بانک‌های اروپایی و آمریکایی هستند که بصورت یکجانبه این تحریم‌ها را اعمال می‌کنند. برای همین شدت عمل تحریم‌های اقتصادی در صورت داوطلب بودن بانک‌های ترکیه برای ایفای نقش آنچنان نیست.

حتی اگر این تحریم‌ها از طرف شورای امنیت هم تصویب شود، باز دست ترکیه تا حدودی برای کمک به ایران باز خواهد بود. در مورد هندوستان هم باید گفت که اگر این کشور تصمیم به پرداخت مستقیم پول نفت به ایران می‌گرفت، مانعی بر سر راهش نبود.

مهیندخت مصباح
تحریریه: کیواندخت قهاری