از فوکوشیما تا "فاجعه وابستگی اروپا به گاز روسیه"

فاجعه‌ی اتمی نیروگاه هسته‌ای فوکوشیما در ژاپن وضعیت جدیدی را در تامین انرژی در آلمان و دیگر کشورهای اروپائی بوجود آورد. شرکت‌های آلمانی اکنون مجبورند بجای انرژی هسته‌ای، جایگزین نوینی را برای منابع انرژی خود بیابند. یکی از منابع اصلی تامین انرژی آنها گازپروم روسیه خواهد بود. گرچه آلمانی‌ها از قدرت گرفتن شرکت روسی گازپروم بیم دارند، اما آنگلا مرکل، صدراعظم این کشور گفته است، کشورش از وابستگی به گاز روسیه هراسی ندارد.

در عین حال شرکت روسی گازپروم در سال‌های اخیر تلاش کرد با یاری گرهارد شرودر، صدراعظم پیشین آلمان و فعال شدن در بازار انرژی آلمان چهره‌ی مثبتی در میان آلمانی‌ها پیدا کند، اما روزنامه‌ی آلمانی "دی ولت" نوشت مردم آلمان از وابستگی به گازپروم وحضور روس‌ها در بازار انرژی کشورشان بیم دارند و فکر می‌کنند که روسیه در آینده از گاز به عنوان یک ابزار و فشار سیاسی علیه آنها استفاده کند.

شرکت‌های گازی آلمان و روسیه، از رقابت به رفاقت

هفته‌نامه‌ی آلمانی اشپیگل نیز خبرداده است، در روز جمعه هشتم ژوئیه، یورگن گروسمان، رئیس شرکت RWE "آر دابلیو ایی" آلمان با آلکسی میلر، رئیس شرکت گازپروم در پاریس ملاقات کرده است. اشپیگل بدون ذکر منبع خود افشاء کرده است، روسای دو شرکت نامبرده راجع به تامین گاز و همچنین خرید بخشی از سهم شرکت آلمانی به منظور تامین برق نیز صحبت کرده‌اند.

اشپیگل خاطرنشان می‌کند، پس از تصمیم دولت آلمان مبنی بر تجدید نظر در تامین انرژی، این شرکت آلمانی که همیشه به عنوان رقیب گازپروم محسوب می‌شد، مصمم شده است با گازپروم معاملاتی را انجام دهد.
منتقدین همکاری و"رفاقت" دو شرکت گفته‌اند، این اقدام RWE پروژه‌ی خط لوله نابوکو و فعالیت‌های این شرکت در توسعه‌ی منابع گازی در دریای خزر را به خطر می‌اندازد.

کارشناس: وابستگی به گازپروم فاجعه است

به نظر ولادیمیر سوکور، کارشناس امور گاز از موسسه تحقیقی "بنیاد جیمز تاون"، در واشنگتن، توقف فعالیت نیروگاه‌های هسته‌ای آلمان به شرکت‌های المانی از جمله به RWE ضرر زیادی رسانده و این شرکت بخشی از منابع مالی و انرژی خود را از دست داده است. به گفته‌ی سوکور شرکت‌های گازی متضرر آلمانی غرامت سنگینی را از دولت این کشور طلب می‌کنند.

این کارشناس به دویچه وله می‌گوید، شرکت دولتی گازپروم روسیه به دنبال ضرر مالی شرکت‌های آلمانی پیشنهاد خرید بخشی از سهام این شرکت‌ها را کرده است. به قول سوکور «این یک فاجعه برای آلمان و سیاست انرژی اتحادیه اروپا و همچنین برای کشورهای صادرکننده‌‌‌ی گازاست». سوکور تاکید می‌کند که این اقدام به لحاظ سیاسی و استراتژیک اشتباه هست و به استقلال اتحادیه اروپا در عرصه‌ی تامین انرژی صدمه خواهد زد.

کارشناس آلمانی: بزرگ نمایی وابستگی به روسیه

دکتر اشتفان مایستر، کارشناس امور انرژی شورای روابط خارجی آلمان، وابستگی بیشتر گازی آلمان و اروپا به روسیه و همچنین مشکلات پدید آمده برای شرکت‌های گازی آلمان را تائید می‌کند، اما او ادعای سوکور مبنی بر فاجعه بار بودن آن را رد می‌کند.

وی می‌افزاید: «نابوکو و "زاوس استریم" (به شکل مصنوعی دشمن، مخالف و رقیب هم نشان داده شدند و تمامی بحث‌های کنونی جانبدارانه از سوی محافلی دامن زده می‌شود. اما برای شرکت‌ها معیار مهم منافع و سود آنهاست».

مایستر ادامه می‌دهد: «شرکت‌ها منافع اقتصادی مشترکی هم دارند. اگر RWE در احداث خط لوله‌ی نابوکو (پروژه اروپایی انتقال گاز قفقاز و آسیای میانه و بخشی از خاورمیانه به اروپا) منفعت داشته باشد، حتما اینکار را خواهد کرد. زودستریم (پروژه خط لوله انتقال گاز روسیه از طریق دریای سیاه و یونان به اروپا) مشکل مالی دارد و نابوکو مشکل گازی و شاید بهتر باشد که این شرکت‌ها مشترکا این پروژه‌ها را عملی کنند. اگر زود ستریم و نابوکو مشترکا همکاری کنند شاید سودآورهم باشد».

قصد گاز پروم برای سهیم شدن در تامین برق آلمان

اما آقای سوکور با استناد به نشست گازپروم در سی‌ام ژوئن و سخنرانی میلر، رئیس گازپروم در آن می‌گوید، آلکسی میلر، رئیس گازپروم گفته است که این شرکت قصد دارد نیروگاه‌های گازی آلمان را با گاز مورد نیاز تامین کند، منتهی با این شرط که سهم قابل توجهی در تامین انرژی برق آلمان را دراختیار داشته باشد.

سوکور انتقاد می‌کند: «آلمان روز به روز به گاز روسیه وابسته‌تر می‌شود. سیاست مستقل انرژی اروپا نیز شکست خواهد خورد». سوکور نتیجه می‌گیرد، فاجعه‌ی اتمی فوکوشیما و تجدید نظر درباره‌ی تامین انرژی به فاجعه‌ی جدید، همانا وابستگی به گازپروم انجامید.

پیامد همکاری گازپروم با شرکت‌های رقیب آلمانی

کارشناس موسسه تحقیقی "بنیاد جیمز تاون"، همکاری RWE با گازپروم و قدرت گرفتن این شرکت را برای کشورهای حوزه دریای خزر، آسیای میانه و دیگر صادرکنندگان و تامین کنندگان گازی زیان‌بار می‌داند. زیرا به نظر او این کشورها مجبورند برای فروش گاز خود به اروپا از طریق خط لوله روسیه به اروپا استفاده کنند.

مسئولین شرکت RWE به بخش فارسی دویچه وله گفتند که بر اساس قرارداد منعقد شده، این شرکت مجوز اکتشاف در بلوک ۲۳ بخش ترکمنستان دریای خزر را به مدت ۶ سال در اختیار دارد و هم اینک در دریای خزر فعالیت می‌کند. دولت ترکمنستان منطقه‌ای به وسعت ۹۴۰ کیلومترمربع در ساحل ترکمنی دریای خزر را در اختیار این شرکت آلمانی گذاشته و این شرکت هنوزبه فعالیت‌های اکتشافی ادامه می‌دهد. در صورت اکتشاف هر گونه ذخایر هیدروکربنی، RWE مجوز ۲۵ ساله استخراج دریافت خواهد کرد.

شرکت گازپروم، غول گازی دنیا

برخلاف این شرکت آلمانی، گازپروم سال‌هاست که گاز آسیای میانه را به اروپا انتقال می‌دهد. شرکت گازپروم در سال جاری ۳۷ درصد رشد داشت و در سال گذشته به ارزش ۴۴ میلیارد دلار گاز به اروپا فروخت. امسال پیش‌بینی می‌گردد این رقم به ۶۰ میلیارد دلار افزایش یابد.
بنابه ادعای آلکساندر مدودف، معاون رئیس گازپروم، این شرکت در پنج ماهه‌ی نخست امسال ۳۶ میلیارد دلار گاز به اروپا فروخته است.
حدود ۴۵ درصد گاز آلمان، ۷۵ درصد گاز اتریش و ۱۰۰ درصد گاز فنلاند را گازپروم تامین می‌کند. نفوذ و حضور این شرکت روسی در بازار اروپا و بویژه آلمان اکنون بصورت چشمگیری افزایش می‌یابد.

هم اشتفان مایستر، کارشناس امور انرژی شورای روابط خارجی آلمان و هم سوکور کارشناس امور گاز از موسسه تحقیقی "بنیاد جیمز تاون"، در واشنگتن انتقاد می‌کنند که اتحادیه‌ی اروپا سیاست واحدی در قبال انرژی و راه‌های مختلف انتقال آن ندارد. هر دو کارشناس وابستگی بیشتر گازی آلمان و اروپا را به گازپروم روسیه تائید می‌کنند. سوکور آن را "فاجعه" توصیف می‌کند ولی آقای مایستر از "بزرگ‌نمایی این‌گونه بحث و جدل‌ها" انتقاد می‌کند.

طاهر شیرمحمدی
تحریریه: فرید وحیدی