کارگران افغان در ایران: از بیکاری تا بیگاری

ارقام دقیقی از سوی اداره‌ی آمار ایران و "طرح آمارگیری نیروی کار" درباره‌ی تعداد نیروی کار افغان و سهم آنان در اقتصاد ایران منتشر نشده است. دکتراحمد فرید راید، سخنگوی "وزارت کار، امور اجتماعی، شهدا و معلولان" افغانستان به دویچه‌وله می‌گوید که کارگران مهاجر افغانستان در تحکیم پایه‌های اقتصادی ایران نقش ارزنده ‌و برجسته‌ای دارند. وی خاطرنشان می‌کند: «بیش از ۲۰۰ هزار نفر در مشاغل مختلف کار می‌کنند. ۹۴ هزار نفر نیز هنوز به صورت رسمی ثبت نشده‌اند. نیروی کارافغان سخت‌ترین کارها را که اتباع دیگر کشورها و یا خود ایرانی‌ها برعهده نمی‌گیرند، در مقابل مزد ناچیزی انجام می‌دهند».

سید احسان کارشناس افغانی امور مهاجرین افغانستان که مقیم شهرمشهد است و سال‌ها درباره‌ی وضعیت کاری این مهاجرین تحقیق کرده، تخمین می‌زند که تعداد مهاجران قانونی یک میلیون نفراست و حدود یک میلیون نفر دیگر نیز به صورت غیرقانونی در ایران به سر می‌برند. وی می‌افزاید: «حدود ۳۰ در صد افغانی‌های مقیم ایران که قانونی به سر می‌برند کار می‌کنند. کسانی هم که غیرقانونی و در کارخانه‌های سنگ‌بری، گچ‌بری و کوره‌های آجرپزی مشغول هستند بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران حق کار در ایران را ندارند».

"کارگران افغان در ایران هیچ حقوقی ندارند!"

سید احسان کارشناس افغان مقیم مشهد همچنین می‌گوید که کارگران افغانی حق کار در همه‌ی کارخانه‌های ایران را ندارند. وی تاکید می‌کند: «دو سال پیش اداره‌ی کار و امور اجتماعی ایران اعلام کرد که افغانی‌ها فقط شغل‌های مشخصی را می‌توانند بر عهده گیرند. در برخی از استان‌های ایران طرحی ایجاد شد که هر کارگر افغان ۷۰ هزار تومان برای دریافت اجازه‌‌ی کارباید بپردازد. این هزینه در کنار مسئله‌ی "یارانه‌ها"، افزایش هزینه‌های تحصیل برای فرزندان افغان‌در ایران و عوارض شهرداری چالش‌هایی را به وجود آورده است». این کارشناس در ادامه تاکید می‌کند که ظرف ۳۰ سال مهاجرت افغان‌ها به ایران چنین قانونی تا کنون وضع نشده بود.

"کارفرمایان ایرانی کارگران افغان را ترجیح می‌دهند!"

مشکلات کارگران افغان در ایران همچنان لاینحل مانده است. دولت افغانستان و سازمان ملل تلاش می‌کنند برای حل مشکلات با ایران مذاکره کنند. قرار است به زودی جلسه‌‌ی ۳ جانبه ‌بین ایران و افغانستان و کمیساریای عالی سازمان ملل نیز برگزارشود.

سید احسان کارشناس افغان از شهر مشهد می‌گوید: «کارگران افغانی هیچوقت از حقوق و مزایای یک کارگر ایرانی برخوردار نبوده‌اند و نیستند. آنها روزانه ۱۲ ساعت کار می‌کنند و مزد آنها از کارگران ایرانی کمتراست. کارفرمایان ایرانی به دلیل کارزیاد آنها کارگران افغانی را ترجیح می‌دهند».

به نظر این کارشناس اگر دولت ایران اجازه می‌داد که افغان‌ها حق دریافت گواهینامه رانندگی داشته باشند، در اشتغال آنها سهولت ایجاد می‌شد.

کارگران مهاجر افغان دوباره به ایران برگشتند!

با تغییر اوضاع افغانستان بازگشت داوطلبانه‌ی مهاجرین افغان از ایران به کشورشان در سال ۲۰۰۲ میلادی آغاز شد. به عقیده‌ی کارشناسان از جمله سید احسان در ظرف ۲ سال نخست حدود یک میلیون مهاجر قانونی اسناد و مدارک خود را تحویل دادند و به مملکت خود برگشتند. اما آنها پس از چند سال دوباره به ایران بازگشتند و اکنون در ایران به صورت غیرقانونی زندگی می‌کنند.

وضعیت اقتصادی مهاجرین کاری افغان در ایران در قیاس با سال‌های گذشته نیز بدتر شده است. اشتغالزایی در برخی از استان‌های ایران برای مهاجرین کاری افغان ممنوع اعلام شده و از سوی دیگر سطح هزینه‌ی زندگی در ایران نیز بالا رفته و "هدفمند کردن یارانه‌ها و کمک‌های منظور شده" نیزبه افغان‌ها تعلق نمی‌گیرد.

نشست ایران وافغانستان و سازمان ملل

مشکلات کاری، تحصیل، گرفتن گواهینامه و برخورداری از بیمه‌های اجتماعی و درمانی از جمله مسائلی هستند که در نشست سه جانبه‌ی ایران، "وزارت امور مهاجرین و عودت‌کنندگان" افغانستان و کمیساریای سازمان ملل متحد بررسی خواهد شد.

کارشناسان یادآور می‌شوند که این گونه نشست‌های نوبتی در طول دو سال گذشته متوقف شده بود. تقاضای دولت افغانستان این است که برای اشتغالزایی مهاجرین کاری افغان ودر تحصیل کودکان آنها سهولت ایجاد شود.

از همه مهمتر بازگشت مهاجرین به کشورشان باید دواطلبانه باشد، زمینه‌ی بازگشت آنها در داخل افغانستان نیز باید فراهم گردد.

قول مقام‌های ایران برای حل مشکلات کارگران افغان

دکتراحمد فرید راید سخنگوی "وزارت کار، امور اجتماعی، شهدا و معلولان" می‌گوید که صحبت‌های همه جانبه ‌مقام‌های افغان اخیرا با عبدالرضا شیخ‌‌الاسلامی، وزیر کار و امور اجتماعی ایران انجام گرفت. وی اضافه می‌کند که مقام‌های ایرانی پذیرفتند که مشکلات را پیگیری کنند.

سخنگوی وزارت کار و امور اجتماعی افغانستان همچنین می‌افزاید: «طرف ایران وعده داد که طبق قوانین بین‌المللی مزد کارگران افغانی پرداخته شود. کار در معادن که بسیار مضر و شاق است برای کارگران افغانستان مشکل است و برای رسیدگی به این امور تفاهم‌نامه‌ای امضا کردیم و قرار است مشکلات شناسایی و حل شود».

ناامنی بزرگترین مشکل اشتغال‌زایی درافغانستان

روند بازگشت مهاجرین از ایران به افغانستان به عقیده‌ی کارشناسان از جمله سید احسان اکنون بسیار کند شده است. دلیل آن به نظر سید احسان این است که دولت افغانستان زمینه‌ی کار و مسکن برای مهاجرین را در کشور به وجود نیاورده است.

اما سخنگوی وزارت کار و امور اجتماعی افغانستان در این رابطه به دویچه وله می‌گوید که دولت افغانستان تلاش می‌کند برای شهروندان کشور کار ایجاد کند و شرایط و سطح زندگی را بهتر کند.

وی همچنین اشاره می‌کند: «یکی از اولویت‌های جمهوری اسلامی افغانستان این است که ما تلاش داریم در کشورمان امنیت را برقرارکنیم. ما می‌توانیم فرصت‌های کاری و اشتغالزایی خوبی را بوجود آوریم. ما مراکز کاریابی و اشتغالزایی ایجاد کردیم و نیروی کار را آموزش می‌دهیم».
این مقام دولت افغانستان همچنین تاکید می‌کند، که مهاجرین افغان‌مجبور شدند به دلیل ناامنی و مشکلات دوباره به ایران برگردند.

ادامه‌ی گفتگوی مقام‌های افغان برای حل مشکلات

به نظرسید احسان کارشناس افغانی مقیم مشهد، مهاجرین افغان در ایران به مشکلات عادت کرده‌اند و اکنون با نگرانی زندگی می‌کنند. خانواده‌های افغان در پرداخت قبض برق، آب، گاز مشکل دارند. افغان‌ها در ایران با مشکلات اقتصادی روبرو هستند و در مملکت خودشان نیز با مشکل ناامنی و بی کاری. به نظر کارشناسان در طول یک سال اخیر افغان‌ها "بیشتر سرگردان شدند" و به ترکیه و دیگر کشورها مهاجرت کردند.

دکتراحمد فرید راید سخنگوی "وزارت کار، امور اجتماعی، شهدا و معلولان" به دویچه وله می‌گوید که سفارت افغانستان در ایران، سفارت ایران در افغانستان، وزارت کار و امور اجتماعی، وزرات کشور و سازمان ملل متحد قصد دارند به این وضعیت رسیدگی کنند.

به عقیده‌ی کارشناسان اما، حل این مشکلات سال‌ها طول خواهد کشید، زیرا مشکلات کارگران مهاجر افغان در ایران با وضعیت سیاسی کشورشان و منطقه نیز ارتباط دارد.