Ημερίδα για τη γερμανική κατοχή στην Ελλάδα

Η δεκαετία του ΄40 παραμένει μια φορτισμένη εποχή που εξακολουθεί να επισκιάζει τη σύγχρονη Ελλάδα. Αυτή είναι η βασική διαπίστωση στην οποία θα μπορούσε να καταλήξει κανείς παρακολουθώντας τις εισηγήσεις των ομιλητών.

Έτσι π.χ. η εισήγηση του Στράτου Δορδανά από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, στη Φλώρινα, για τον δωσιλογισμό στην περίοδο της Κατοχής. Από τους περίπου 20.000 Έλληνες, που ήταν μέλη ένοπλων ομάδων στην υπηρεσία των Γερμανών κατακτητών καταδικάστηκαν ελάχιστοι, μετά το τέλος του πολέμου.

Στην πλειοψηφία τους κατάφεραν να αποκατασταθούν συμμετέχοντας στον εμφύλιο πόλεμο στην πλευρά των νικητών. Για δεκαετίες το θέμα αυτό ήταν ταμπού. Αλλά δεν ήταν και το μόνο εκείνης της περιόδου που αποσιωπήθηκε. Μια απώθηση με συνέπειες σημειώνει ο Στράτος Δορδανάς: «Η ελληνική περίπτωση είναι μια από τις χαρακτηριστικές περιπτώσεις, όπου το παρελθόν αυτό επειδή δεν το επεξεργαστήκαμε τη στιγμή που έπρεπε, ‘στοιχειώνει’ την πολιτικοοικονομική ζωή σαν φάντασμα. Πρέπει να εξοικειωθούμε με αυτό το παρελθόν, να το κατανοήσουμε, και να ‘μάθουμε’ στη συνέχεια από την ιστορία.»

Σε αυτή την προσπάθεια πρέπει να συμβάλει και η μουσειολογική ανάδειξη τόπων μνήμης της Κατοχής, υποστηρίζει η ιστορικός Άννα Μαρία Δρουμπούκη από το Πανεπιστήμιο Αθηνών: π.χ. γιατί να μην γίνουν μουσεία τα στρατόπεδα κράτησης και βασανιστηρίων κατά τη ναζιστική κατοχή Χαϊδάρι στην Αθήνα και Παύλος Μελάς στη Θεσσαλονίκη;

Κάθε προσπάθεια να αναδειχθούν αυτοί οι χώροι σε επισκέψιμους «τόπους μνήμης» έχει αποτύχει.

Η κ. Δρουμπούκη υπογραμμίζει ότι πρόκειται για μοναδική περίπτωση στην Ευρώπη: «Κάτι αντίστοιχο δεν το συναντάμε πανευρωπαϊκά. Έστω και καθυστερήσεις, ακόμη και κοινωνίες που είχαν δυσκολίες να μετατρέψουν τόπους μνήμης σε μνημεία, το έχουν καταφέρει. Πιστεύω ότι υπάρχει ακόμη πολύ δρόμος γι’ αυτό στην Ελλάδα, διότι καμία ελληνική κυβέρνηση δεν έχει πάρει στα σοβαρά αυτή τη διάσταση. Δεν υπάρχει δηλαδή καμία πολιτική μετατροπής τέτοιων χώρων σε μουσεία, κανένας σχεδιασμός, καμία σοβαρή αντιμετώπιση.»

Η Κατοχή δεν ήταν μόνον μια τραγωδία, αλλά και πρόκληση και ευκαιρία, υποστηρίζει η ιστορικός Γαβριέλλα Ετμεκτσόγλου, διευθύντρια του Παραρτήματος του Πανεπιστημίου της Ν. Υόρκης (NYU) στο Βερολίνο.

Οι Έλληνες ήταν πεπεισμένοι για την προσωρινότητα του καθεστώτος. Για αυτό είχαν ξεκινήσει ήδη στη διάρκεια της Κατοχής να αναπτύσσουν ιδέες και σχέδια για την Ελλάδα του μέλλοντος. Η κ. Ετμεκτσόγλου εκτιμά ότι τότε χάθηκε μια ευκαιρία: «Ήταν μια ευκαιρία να σκεφτεί κανείς δημιουργικά για μια κοινωνία, μια πολιτική, μια οικονομία που θα ήθελε να εφαρμόσει, όταν οι Γερμανοί θα έφευγαν. Αυτήν την ευκαιρία τη χάσαμε γιατί ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος.»

Όταν μια εκδήλωση διοργανώνεται με αφορμή τα ‘70 χρόνια από την γερμανική εισβολή, δεν μπορούν να αποφευχθούν τα θέματα που παραμένουν από τότε ανοιχτά. Και δεν είναι μόνον οι επανορθώσεις για τις υλικές καταστροφές που προξένησαν τα στρατεύματα κατοχής, οι αποζημιώσεις στα θύματα της γερμανικής θηριωδίας και η επιστροφή του κατοχικού δανείου.

Πριν απ’ όλα υποστηρίζει ο καθηγητής ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Χάγκεν Φλάϊσερ, προέχει «η αναγνώριση αυτών που έγιναν, η κοινή αντιμετώπιση των ανοιχτών θεμάτων, τουλάχιστον το κατοχικό δάνειο, που είναι συμβατική υποχρέωση της Γερμανίας προς την Ελλάδα, την οποία έχει αναγνωρίσει ακόμη και η χιτλερική Γερμανία. Καταλαβαίνω ότι και η Γερμανία έχει προβλήματα τώρα και δεν μπορεί να πληρώσει τα ποσά που είναι τεράστια. Τουλάχιστον όμως να δεχτεί διαπραγματεύσεις. Αλλά δεν το δέχεται.»

Υπευθ.σύνταξης: Μαρία Ρηγούτσου